Tập thơ "Chân trời sau chân trời" xuất bản
năm 2011 tại NXB Văn học, gồm 50 bài thơ đa phần anh viết những năm
gần đây, có một bài viết 1966 - bài Chiếc vòng.
Vũ Quần Phương là người
đạt kỷ lục về các lần nói chuyện về thơ Việt Nam với các đối tượng yêu thơ
trong cả nước: trên 2000 buổi. Song rất ít người bình thơ của
anh, lác đác có bài viết của Phạm Khải, Lê Thiếu Nhơn, Nguyễn Vũ
Tiềm và một vài trường hợp khác
Sau khi đọc, suy ngẫm kỹ về tập thơ "Chân trời
sau chân trời" , tôi phân tích theo tinh thần thẳng thắn, có gì
không đạt, chưa đúng , chưa tới ... mong anh thông cảm bởi nhận thức
và trình độ của lớp đàn em. Về tuổi đời tôi kém anh 6 tuổi, có
một điểm giống anh là cũng từ một nghề mà đến với văn chương: anh
nghề Y, tôi nghề Điện .
1- KHÁI QUÁT VỀ TẬP THƠ
Về kết cấu tập thơ gồm 8 thể loại thơ. Đó là: Thơ
tự do 32 bài, thơ truyền thống 6 bài, lục bát 3 bài, thơ hai câu 2
bài, tứ tuyệt 2 bài, tứ ngôn một bài, ngũ ngôn một bài. Qua bố
cục tỷ lệ về thể loại thơ chứng tỏ anh rất chú ý đến đổi mới thơ. Đúng như Nguyễn Vũ Tiềm đã viết: "Lớp nhà thơ có thành tựu
từ thế kỷ trước như Hữu Thỉnh, Vũ Quần Phương, Bằng Việt, Thanh
Thảo, Thi Hoàng, Hoàng Hưng ... có những bứt phá ngoạn mục trong
việc tự đổi mới thơ mình, vẫn đang đồng hành cùng lớp trẻ ở thế
hệ mới."
Ngay cả tên tập thơ đã
cho thấy một sự trừu tượng, khó hiểu, cần phải khai phá
tường tận, công phu và tinh tường mới thấy được những gì ở sau hai
lần chân trời ấy. Về không gian thơ là ở Việt Nam và Hoa Kỳ.
Về thời gian đề cập trong thơ chủ yếu từ 1997 - 2011,
có một bài cá biệt vào 1966 .
Có thể nói: Đi qua khu rừng bí ẩn và gai góc 50
bài thơ của Vũ Quần Phương là vất
vả, mệt nhọc, phải có một năng lực trí tuệ nhất định, trải
nghiệm nhất định, tới hạn nhất định mới hiểu được thơ anh, chưa
nói là hiểu thấu đáo và khúc triết. Mặc dù vậy tập thơ vẫn có
những khiếm khuyết đáng tiếc nhất định, chúng ta sẽ khảo sát sau.
2 - PHÂN TÍCH TỔNG THỂ TẬP THƠ
Với con mắt tinh đời, với nhậy bén văn chương, kiến
thức, tri thức sâu rộng, trình độ uyên bác cộng với tính nghề
nghiệp ,cá tính cẩn trọng và ý đồ tuyển chọn theo chủ đề sâu sắc (vì có bài từ 1966 còn được đưa vào là bài Chiếc vòng đã lọt qua 9 tập thơ trước).
Song, bóc ra chi tiết ta có thể chia nhỏ phân tích,
qui 50 bài thơ về 6 ý xếp loại như sau:
a - Tám bài thơ nặng tính triết luận, triết lý sâu
sắc, thâm thúy, đó là : Trà đạo, Phản trà đạo, Con sâu đo, Bài
thơ không thành, Chữ, Thăm Hang Bà Côn Đảo, Trong đêm, Ghi nhanh ở New
York.
b - Hai bài tuyệt hay, toàn diện, toàn bích: Mực
lạnh, Phải chăng
c - Hai bài thơ tình hay, trữ tình: Làng, Làng Canh
quê mẹ.
d - Hai bài mang tính cách mạng cao: Chiếc vòng, Âm
vang.
e - Những bài thơ nhân sinh, đời thường,hồn nhiên vui
vẻ, dí dỏm: Cháu đón sinh nhật ông, Đêm thức, Cầu qua đại dương,
Đón giao thừa, Đêm nghe tiếng chó, Thơ tặng cháu.
f - Những bài nhẹ nhàng, bâng khuâng, mang tính tự
sự: Thơ lúc đi đường, Gửi sen, Trường tôi trăm tuổi, Ngắm anh đào
Nhật ở Mỹ, Sân bay, Hoa một loài cây, Giọng mùa thu, Hương mưa, Hơi
mát đêm qua, Tuyết lặng im, Bỗng dưng sắc trắng hoa lau, Thời tiết,
Nó đấy - trái tim tôi, Khát trùng khơi, Tiếng hót, Bài thơ trăng
sáng, Đàn chim di trú.
*
Phân tích một số bài thơ điển hình để thấy chất
tinh túy, bác học của thơ Vũ Quần Phương.
Bài thơ "Trà đạo" là bài thơ sâu sắc,
hàm ý triết luận, đạt đến đỉnh cao của sự thanh khiết, am tường:
Nghe cơn khát của mình /Mà đo hương trời đất. Bài "Con sâu đo" hay, có tứ thơ lạ, một sự chiêm nghiệm sâu sắc: Lịch sử cân
vĩ nhân / có ông tưởng nghìn cân / mà rồi bay như bụi / có ông chìm tận mấy trùng sâu / mà rồi
sáng chói. Thiên chức của nhà thơ được anh gói gọn trong những câu
thơ bao hàm rộng lớn mà chi tiế: Ông nhà thơ là con sâu đo / lấy thân
mình mà đo / lịch sử / đo kích thước vĩ nhân / châu chấu, cào cào,
gió trăng, vui khổ / muốn đo vào tất cả / những rộng dài nặng nhẹ
sâu nông / thân trải ra với đất / trái tim làm quả cân.
Chỉ bằng 8 câu thơ ngũ ngôn ngắn gọn , anh vạch trần những âm mưu quyền lực phong kiến
và cũng là bài học cho đương đại ngày nay : Vợ thì nhốt vào hang /
Con thì quăng xuống bể / Tất cả cho ngai vàng / Làm vua thì phải thế
/ Ông Gia Long hoàng đế / Chết tám mươi đời triều / Thăm Hang Bà ,
tiếng thét / Còn rợn rừng nếp rêu. (Thăm Hang Bà Côn Đảo) . Những
ý tứ sâu xa, ẩn dụ mông lung về nhận biết vũ trụ, về con người
rất tinh tế: Sau chân trời , lại chân trời nữa / Nghĩ chân trời / lại
nghĩ chân ta. (Ghi nhanh ở New
York ).
Trở về thơ lục bát dân dã, anh có những vần thơ thật chuẩn mực,
tế nhị, khéo léo mà đầy triết lý:
Nước trôi thì đá phải mòn
Ở đâu cũng trái đất tròn dưới chân
Nhớ xa mới biết thương gần
Đục trong ai chọn cho thân phận người
Cong cong là cái đường đời
Chân lem cát bụi, lệ người long lanh
(Đêm nghe tiếng cháu)
Bài thơ "Mực lạnh" viết về nỗi niềm khi
nhớ đến Hàn Mặc Tử là một bài tuyệt hay. Nó đạt trình độ nghệ thuật tuyệt tác như Kiều vậy :
Bấy nhiêu trút lại cho đời
Giấy hoang mực lạnh thét lời âm u
Đôi chân đã ngập sa mù
Thì đem nguyệt bạch đền bù tấm thân
Trăng làm gối , gió làm chăn
Dại tê sần sượng thoắt ngân thành lời
mà sâu sắc, ẩn dụ, tinh tế, chắt lọc đến cạn
cùng của nghệ thuật thơ lục bát:
Cõi mê vi vút mặt người
Nghe trong hút lạnh tiếng cười thủy tinh
Lấy thơ vẽ mặt người tình
Rụng bông hoa máu hồn thành bơ vơ
Lấy mình vẽ mặt cho thơ
Trái tim rát bỏng trên tờ lạnh băng.
Có người khen bài thơ Gia Dũng viết về Hàn là bài
hay nhất , theo tôi bài đó chưa thể so sánh với bài này của Vũ Quần
Phương , vì bài ấy còn ngồ ngộ và trực ngôn bỗ bã , kém tính trâm
anh .
3 - KẾT LUẬN
Tập thơ "Chân trời sau chân trời" của nhà
thơ Vũ Quần Phương, theo tôi là một thành công lớn của Anh trong chặng
đường thơ có thể gọi là chặng cuối (vì Anh cũng ở tuổi 70 rồi).
Tất nhiên chúng ta còn trông chờ những tác phẩm sau này nữa.
Trong một trường liên tưởng rộng lớn, 50 bài thơ
trong tập thơ là 50 bông hoa cho đời, mang tầm vóc Vũ Quần Phương mà
ít người có được. Tập thơ có nhiều bài đĩnh đạc đạt tầm vóc Quốc
gia và Quốc tế. Tập thơ này chắc chắn sẽ cùng với các tác phẩm
khác của Anh sẽ mang đến vinh hạnh lớn hơn những vinh hạnh trước đó
Anh đã đạt được trong lĩnh vực văn chương.
Cuối bài, dù sao tôi cũng phải nêu ra một vài gợn,
sạn mà đáng tiếc Anh đã đề cập
đến trong tập thơ. Đó là những câu: Chuột và ta / thằng nào gặm
sách, và: hại dạ dày là cái
chắc (Thơ tặng bạn thơ), hay là: Luật nước trang nghiêm và bố láo
(Con sâu đo).
Bút chẳng hết lời!
Tháng 5 - 2013
VŨ TỪ SƠN
ĐC : Số 29, ngõ 137 Hùng Vương
TP Bắc Giang, tỉnh BG.
vutuson01@gmail.com
vutuson01@gmail.com
No comments:
Post a Comment