Văn Nghệ Quảng Trị: Dec 5, 2011

Monday, December 5, 2011

CHÂU THẠCH - CÔ TIU

(Cảm tác bài viết

“Đời Cô Tôi”của Hà Thạch Hãn)

“Hòn đá lăn hoài hòn đá nhẳn

Hòn đá lăn hoài hồn đá không rêu”

Ba mươi năm cô Tiu đã lăn đều

Lăn đến nhẳn suốt một đời cô giáo.

Cô chẳng bận lụa là chi tấm áo

Chẳng mong chi tích lũy đến phân vàng

Trong ngôi nhà hiu quạnh giữa thôn trang

Cô lặng lẽ một mình ôn kỷ niệm.

Những em bé xưa tay nhòe mực tím

Mang tâm hồn cao đẹp đến muôn phương

Mơ thay cô những hoài bảo phi thường

Dùng kiến thức cô trao làm cánh vượt.

Những bàn tay viết run run thuở trước

Nay xây bao cao ốc chọc mây trời

Lái cánh bằng vượt qua mấy trùng khơi

Cầm tay súng giữ bình yên bờ cõi.

Những đứa trẻ vàng da cơn thiếu đói

Nay đứng trên bục giảng những ngôi trường

Nối tay dài tiếp sự nghiệp văn chương

Cô dành trọn một đời không đổi bước.

Cô là tượng tay người không nắn được

Cô là tiên nét đẹp ở trong tâm

Là công dân đệ nhất nước thanh bần

Là cô Tiu, cô giáo già hưu trí .

Châu Thạch

Ảnh: Từ làng Câu Nhi nhìn ra ngả ba sông (Ảnh NKP)

LÊ ĐĂNG MÀNH - GIỌNG LÀNG!

Mỗi lần người ghé thăm quê

Chân trần khẽ chạm mà nghe giọng làng

Cúi đầu trước áng dân gian

Không bác học mà mênh mang ngôn từ

Muôn đời trăng nhuộm vàng thu

Mà còn “nghếch”* với lời ru quê mình.

Tre già an phận lặng thinh

Cho măng vịn nắng cựa mình xôn xao

Rơm vàng** phụ rẫy bếp cao

Nằm chơi nắng lội lao xao ôi buồn

Dẫu vất vơ giữa vô thường

Một mai hóa kiếp lót đồng xanh quê

Lắng lòng đong đếm mà nghe

Cảo thơm quê giữ để che chở làng

Đời còn rộng giữa xênh xang

Thì còn cố quận vấn vương ngọt ngào

Đây nơi cắt rốn chôn nhau

Xin đừng nhuộm lưỡi mà đau giọng làng./

Mùa đông lamnguyethien

Lê Đăng Mành

*“Nghếch”:phương ngữ,oốc doộc.(rất rộng nghĩa)

**“Rơm vàng….. bếp cao”: Phương tiện nội trợ. Hiện nay là ga và điện

READ MORE - LÊ ĐĂNG MÀNH - GIỌNG LÀNG!

NGUYỄN THỊ LIÊN HƯNG - NHỚ SẦU ĐÔNG

Một chiều cuối tuần, tôi ngồi nghe chuông gió mắt nhìn tia nắng nhạt cuối trời. Lòng bỗng nhớ quê da diết, nhớ dòng sông, nhớ cánh đồng, nhớ con đò ngang, nhớ bụi tre già đầu ngõ...Ôi nhớ....Nỗi nhớ đã khiến tôi vào trang web lần tìm… chợt một chùm hoa sầu đông tím đập vào mắt tôi. Chao ơi! Tôi đã chiêm ngắm trong nỗi xúc động nghẹn ngào, cảm ơn người biên tập đã minh họa chùm sầu đông với những cành hoa li ti tim tím nhớ lên trang Web. Lâu lắm rồi tôi chưa gặp lại loài hoa nầy, chỉ là những hình dung trong trí nhớ. Bây chừ cành hoa đó như lay động trong tôi, dù chỉ là một hình ảnh không nắm bắt được. Ôi hồn quê! Với người Quảng Trị tha hương chúng ta là như thế đó, đâu cần gì nhiều, đôi lúc chỉ là một bài viết ngắn, một tấm ảnh đơn sơ hoặc một giọng à ơi quen thuộc cũng đủ làm xao động nỗi tư cố hương.

Ôi hương sầu đông! Hương quê nhà Quảng Trị sao cứ tím mãi trong tôi dù đã bao năm lìa xa quê cũ.

Quảng Trị quê ta không chỉ là vùng đất khô cằn cày lên sỏi đá, không chỉ đau buồn tủi phận trong câu ca Mùa đông thiếu áo, hè thời thiếu ăn... mà còn lắm niềm tự hào không nơi nào có. Ai đã từng về bên sông Thạch Hãn soi bóng nước để nhớ một thời đường Gia Long lộng gió? Ai đã từng ngậm ngùi bước trên phố xưa để mơ về Nguyễn Hoàng của một thời áo trắng? Ai ra Đông Hà rẽ về Cửa Tùng, Cửa Việt? Ai về Bích La ngắm bóng chiều trên ngã ba sông nhớ ghé thăm cô hàng bán Nem lụi ở chợ Sãi, ai về Hải Lăng không chỉ mồ chen cát trắng mà còn cả những đồi sim tím cả rừng chiều, rồi dòng Vĩnh Định Giang hiền hòa đưa nước ngọt và phù sa cho những xóm làng yên ả. Ôi ngày xưa...Ngày xưa vẫn sống mãi dù bây chừ đã thành ruộng lúa bể dâu. Những gợi nhớ ấy phải chăng là hương quá khứ còn đọng mãi với thời gian, phảng phất đâu đây trong tâm hồn người viễn xứ?

Nói về hương quá khứ thì trong tôi luôn đầy ắp những hương quê. Nào là hương lúa đồng nội, hương cau bên thềm, hương giàn thiên lý đầu hè, hương đồi sim tím … cơ man làm sao kể xiết. Nhưng với tôi, có lẽ mùi hương sầu đông là ấn tượng nhất, bởi vì suốt một thời thơ ấu tôi đã đếm tuổi không chỉ khi hoa mai nở mà cả mùi hương sầu đông thoang thoảng báo tin mỗi độ xuân về. Còn bao năm qua, những miền đất tôi đến, tôi đi ...chưa hề được thấy những chùm hoa tím dịu dàng đó, để hôm nay tôi bất ngờ ngộ cố tri trong niềm thương lặng lẽ.

***

Tôi vốn sinh ra trong một xóm nhỏ mang tên Bắc Tả của làng Lam Thủy, có rặng tre già bao bọc xóm thôn, có cánh đồng rộng cho bầy cò sải cánh bên dòng sông Vĩnh Định lặng lờ trôi theo năm tháng. Tôi là con gái của dòng Nguyễn Ngọc, đa số những ngôi nhà của cái xóm Tả nhỏ bé thuộc về họ tộc này. Như một thông lệ, cứ sinh ra con trai thì đặt tên là Nguyễn Ngọc … chi đó, còn con gái nếu muốn đặt thêm chữ đệm thì dứt khoát phải là Nguyễn Thị Ngọc … chi đó. Chỉ có nhà tôi là phá lệ, ba tôi không dùng chữ Ngọc làm tên đệm cho chị em chúng tôi mà lại là An Lành, Liên Hưng, Vĩnh Phước. Bởi thế mà khi vào học trường tiểu học Lam Thuỷ, gặp lớp ông anh họ thuộc dòng Nguyễn Ngọc dạy, tôi bị anh la cho một trận vì cái tội “tự ý sửa tên, Ngọc Hưng sao viết thành Liên Hưng?” vì thuở đó có những đứa con gái khi ở nhà mang tên Chút, Chít, Nậy … khi đi học tự ý ghi tên vào nhãn vở là Hoa, Lan, Huệ … cho đẹp. Bị mắng oan tôi về khóc với ba, thứ nhất là mất chữ Ngọc, thứ hai là bị lũ con trai trong lớp trêu ghẹo rằng con gái mà mang tên Hưng của tụi hắn và “xin ba sửa tên lại cho con”. Không những ba tôi không sửa mà còn phán một câu rằng ông đã lục hết sách vở mới tìm được cái tên vừa ý để đặt cho tôi, sao đổi được. Thấy tôi còn tấm tức, ông bèn giải nghĩa cho tôi Liên là gì, Hưng là gì, ông đặt tên cho tôi như thế là kỳ vọng vào tôi điều gì v.v và v.v… Thế là tôi sáng mắt sáng lòng nhận cái tên cha mẹ cho một cách vui vẻ, về sau có ai thắc mắc con gái mà tên kỳ cục tôi lại hãnh diện giải thích chữ nghĩa y như kiểu ba tôi đã phân tích cho tôi từ thuở nhỏ. Sau này khi lớn lên, tôi càng thích cái tên đó hơn vì nó không hề bị trùng lặp. Khi bị ai đó gọi nhầm tên, tôi thường đính chính “Dạ, tên em không có ơ ạ!”.

Ngôi nhà của gia đình tôi là một căn nhà gạch ba gian, nhà ăn nhà bếp nằm ngang phía dưới nối liền với nhà trên như hầu hết các căn nhà trong xóm. Mẹ tôi kể lại rằng gạch để xây căn nhà này là thu lượm lại của khu nhà lầu cũ, đó là một cơ ngơi khá lớn tọa lạc giữa khu vườn mênh mông. Mẹ tôi thường kể rằng khi mới về làm dâu, bà có lần đi lạc trong khu vườn đó. Từng dãy nhà ngang dọc con cháu, người làm … ai đâu ở đó, còn căn nhà chính để thờ gia tiên và nơi ông nội tôi ở thì khi có lệnh con cháu mới được vào. Khi chiến tranh xãy ra, giặc Tây đã lấy ngôi nhà để làm bản doanh. Khi rút đi, chúng lại bắt dân làng gánh rơm rạ chất đầy để đốt nhà. Hoà bình lập lại, ba mẹ tôi về, nhặt nhạnh từng viên gạch rơi vãi còn sót lại để xây nhà mới cho gia đình. Khi tôi chào đời thì không còn tiếng súng, tôi đã lớn lên trong căn nhà được xây lại từ tro tàn năm cũ bên cạnh những người thân. Ba tôi bận công tác xã hội trên quận, trên tỉnh cả ngày, chiều tối mới đạp xe về nhà. Mẹ tôi vẫn lam lũ một nắng hai sương với ruộng vườn để lo cho chồng con có miếng cơm tấm áo.

Trong vườn, ba tôi trồng đủ loại cây ăn quả, những cây quýt đầy trái căng tròn mọng nước, những trái mãng cầu chín khoe mắt nhung đen vì bị lũ chim ăn vụng, những quả thanh yên xanh xanh dòn rụm … hai hàng cau thẳng tắp luôn có bầy chim non ríu rít. Đầu hiên nhà, dưới giàn thiên lý là những cụm hoa mộc, hoa sói bên hòn non bộ có những tiên ông, tiên cô như từ trong cổ tích bước ra, vườn hoa từ đầu hè kéo dài ra tận ngõ, ba tôi lại trồng lắm thứ, nào hoa cúc vàng, hoa thược dược, phụng tiên, huệ trắng, mai vàng, mai đỏ, những cụm mẫu đơn khoe sắc, những cánh dành dành trắng nuốt thơm nức mà sau này tôi mới biết đó là một trong những loài hoa mang họ trà mi vương giả, rồi hải đường, phù dung… cây tường vi vươn mình đưa những chùm hoa hồng tím ra tận bụi trúc bên bờ ao, cả những loại cây ít người trồng như hổ vỹ, cây quỳnh, cành giao …. cũng được bàn tay của ba mẹ tôi cùng nâng niu, chăm sóc. Bởi vậy nên vườn nhà tôi lúc nào cũng rập rờn bướm lượn đủ màu. Phía bìa sân, ngoài những cọng hoàng anh khoe sắc vàng tươi quanh năm, nhà tôi cũng có rặng chè tàu cắt xén và những hàng sầu đông như bao ngôi nhà khác ở trong xóm. Khi xuân sang, những chùm hoa sầu đông tim tím với những cánh mỏng manh bé xíu đưa mùi hương thoang thoảng không lẫn được với mùi hoa nào nhất là vào đêm trăng sáng, những chùm hoa lấp loáng dưới ánh trăng lay động trong sương đêm gợi cho trí óc nhỏ nhoi của chúng tôi những chuyện huyễn hoặc thần tiên trong cổ tích. Hè đến, những cánh hoa tím lại rắc đầy sân để nhường chổ cho những chùm trái non mơn mởn đong đưa trong gió nhẹ, chúng tôi hái trái để chơi ô làng. Trái sầu đông đầy cây bát ngát thế mà bị thua vài trái có khi tôi cũng chảy nước mắt vì tiếc. Rồi mùa thu về, những trái sầu vàng xuộm rụng đầy trên lối đi. Chúng tôi nhặt trái, ghé răng nhăn nhăn vào trái chín để thưởng thức cái vị vừa ngòn ngọt, vừa chát chát lại vừa đăng đắng một cách thú vị nhưng không dám ăn nhiều, say chết. Rồi mùa đông đến, những cành cây khẳng khiu không chiếc lá, trơ xương đón những luồng gió rét, nghiêng ngã dưới mưa dầm để chờ gió xuân cho một chu kỳ tiếp nối. Có lần, người ông đồng hàng ông nội tôi chống gậy đến nhà chơi, ông nhìn hàng sầu đông trước ngõ và cất cao giọng ngâm rằng “Sầu đâu đưa tới em hoài. Sầu trong chưa giải, sầu ngoài đưa vô" rồi bảo ba tôi hãy đốn hàng sầu đông đi, trước nhà mà trồng cây sầu là không tốt. (Ở Quảng Trị, cây sầu đông thường gọi tên là sầu đâu). Rất may ba tôi không nghe theo lời ông, do đó tuổi thơ của tôi được lớn dần theo dãy sầu đông trước ngõ.

Bên góc sân cạnh nhà bếp, có một cây sầu đông to bằng cột đình, những tán lá cao như muốn vươn tới khoảng không gian bao la vô tận. Tuổi thơ tôi đã trôi qua êm đềm bên gốc sầu đông già đó. Dưới bóng mát tàng cây, tôi và thằng bạn cùng xóm đã bày đủ các trò chơi, kể cả trò chơi gia đình. Chúng tôi lấy lá chuối tươi xé nhỏ ra rồi túm lại cột thêm vào chùm tóc như cái đuôi gà dài, hắn trèo lên cây bẻ chùm hoa sầu đông cho tôi ôm trên tay làm cô dâu rồi khoác tay nhau đi đi lại lại một cách nghiêm trang. Sau đó chui vào nhà (được hai đứa dựng bằng cây sắn, cành sầu đông và lợp lá chuối tươi, các kèo cột được nối với nhau bằng dây chuối khô) rồi cùng hô lớn “trời tối rồi” thế là nằm ngay đơ, giả bộ ngáy khò khò như người đang ngủ. Một lát hắn lại giả tiếng gà gáy “ò ó o” và chúng tôi vội vàng trỗi dậy vì trời đã sáng. Bắt chước người lớn, hắn giả bộ cuốc đất, trồng cây bên cạnh bụi chuối (cuốc được làm bằng cây sắn còn nguyên gốc) còn tôi thì lo giữ con, tôi bỏ con là chiếc bẹ chuối cắt thành hình người vào cái võng cũng bằng bẹ chuối ru hời những câu “Mẹ thương con ra cầu Ái Tử. Vợ trông chồng lên núi Vọng Phu” hay “Chàng ơi phụ thiếp làm chi. Thiếp là cơm nguội để khi đói lòng”, v.v… Chao ơi là những câu hát ru của quê hương, tôi đã nghe và hình như đã thuộc làu từ cái thuở nằm nôi. Có khi tôi lại bắt một chú chó con để làm con. Tôi bế nó đi quanh sân, cất tiếng ru, cho nó ăn và … đè ra đánh đít nó, miệng hỏi “trừa chưa, trừa chưa” làm nó kêu ăng ẳng rồi vùng chạy thoát.

“Ôi ngày thơ! Tình thơ!

Mất về đâu tuổi dại…”

Bạn nhỏ ngày xưa ơi! Có lẽ bạn không nhớ đâu, nhưng với tôi sao những kỷ niệm cái thuở bốn, năm tuổi ấy cứ mãi nằm trong tiềm thức. Mỗi lần hoài niệm quê hương, hình ảnh ngày xưa lại hiện ra rõ mồm một. Êm đềm quá! Thơ mộng quá! Phải chăng đó là một trong những ngăn ký ức đẹp nhất của một đời người?

Ngày xưa ơi !

Khi làng quê không còn yên ả với tiếng chày giã gạo đêm trăng, với mái chèo khua dòng nước trong xanh hiền hoà trên con sông nhỏ, gia đình tôi đến ngụ cư tại làng Thạch Hãn. Ba tôi vẫn trồng hàng sầu đông trước ngõ để tưởng nhớ quê nhà. Ngôi trường Nguyễn Hoàng tôi học vẫn có sầu đông chen lẫn với hàng dương, tán phượng. Con đường từ nhà đến trường ngoài luỹ tre già lả ngọn vẫn thoảng mùi hương nhè nhẹ của hoa sầu đông mỗi độ xuân về.

Và thế... Mầu hoa man mác đó đã theo tôi suốt cả thời thơ dại, thổi vào hồn tôi niềm say mê, mơ mộng bay bổng như những cánh chim trời.

Rồi một ngày tôi lặng lẽ rời quê, bỏ lại sau lưng rặng tre già và hàng sầu đông vừa thay lá. Lời ca Thuyền Viễn Xứ người bạn học hát tặng tôi trong buổi chia tay cứ vang mãi bên tai làm tôi khóc lặng lẽ suốt cả chặng đường dài. Năm tháng trôi qua, những nơi tôi đến - tôi đi, mỏi mắt tìm kiếm cũng không bao giờ gặp lại loài hoa năm cũ. Một đôi lần trở lại quê xưa, ngang qua nhà ai có hàng sầu đông trước ngõ tôi lại đứng lặng thẩn thờ, bồi hồi như nghe mùi hương thoang thoảng đâu đây dù tiết mùa đã cuối hạ hay sang thu.

***

Hương sầu đông. Hương quê nhà của tôi. Xin góp một vài dòng chữ nhỏ như những cánh li ti của một loài hoa không hề được trọng vọng, tôn sùng, một loài hoa dân dã nơi làng quê Quảng Trị. Loài hoa gợi nhớ cho một miền ký ức êm đềm bên dòng sông Vĩnh Định năm xưa của người con xa xứ./.

Một buổi chiều cuối thu năm 2006
Nguyễn Thị Liên Hưng

Văn Nghệ Quảng Trị

Chúc Mừng Năm Mới

Monday, December 5, 2011

CHÂU THẠCH - CÔ TIU

LÊ ĐĂNG MÀNH - GIỌNG LÀNG!

NGUYỄN THỊ LIÊN HƯNG - NHỚ SẦU ĐÔNG

Contributors

Total Pageviews