Nhà bình thơ Châu Thạch
BÀN VỀ BA BÀI BÌNH THƠ “NGHIÊNG”
CỦA LA THỤY
CỦA LA THỤY
Châu Thạch
NGHIÊNG
Ai từng chao nghiêng
Chắt lắng hết hương mê
Chừ hoài niệm
Len lỏi ngoằn ngoèo
trong ký ức
Tình xưa hẹn ước
Chông chênh rơi mất ánh
trăng thề?
La Thụy
Đọc được bài
thơ “Nghiêng” rất hay của nhà thơ La
Thụy, Châu Thạch tôi nổi máu văn chương cũng muốn viết đôi dòng cảm nhận của
mình. Thế nhưng thấy trên diễn đàn đã có nhiều bài bình luận về nó, mình có viết
nữa cũng bằng thừa. Thôi thì chơi trội một chút, bình các bài bình viết về bài thơ ấy. Nói chữ “bình” cho oai thế thôi, chứ thật ra con
dế hèn mọn nầy chỉ xin có đôi lời bày tỏ cảm giác của mình khi đọc các bài bình
mà thôi, mục đích cũng là gáy bá vơ, góp một chút âm thanh trong hương thơm của
hương đồng cỏ nội dưới ánh trăng nghiêng của nhà thơ La Thụy.
Trước hết,
xin trích một vài câu mà nhà thơ Trần Mai Ngân đã cảm nghĩ về bài thơ “Nghiêng”của La Thuy.
“Ở trên tầng cao tôi đọc bài thơ
NGHIÊNG của nhà thơ LA THUỴ.
Qua khung cửa sổ trước mặt tôi là con
trăng trắng toát và rất tròn đầy”
“Tôi nhìn ánh trăng đăm đắm và cảm thấy “chông
chênh rơi mất ánh trăng thề” xa xưa...”
“Bài thơ NGHIÊNG của nhà thơ LA THUỴ
chỉ với ba mươi chữ trong một tứ mà đã làm tôi thao thức đêm nay !
Đêm NGHIÊNG cùng tôi và ánh trăng buồn
tháng Chạp !”
Bài thơ “Nghiêng” của La Thụy đã làm cho một người
tỉnh táo trước ánh trăng tròn đầy như Trần
Mai Ngân cũng thấy “đêm nghiêng theo
cùng tôi”.
Dưới cái đầu
đề “Bài thơ “Nghiêng” của La Thụy cùng
tôi dưới ánh trăng tháng chạp” nhà thơ Trần Mai Ngân đã cảm tác nên một bài
thơ không vần khác. Bài thơ không vần nhưng mượt mà như vầng trăng nghiêng trút
ánh sáng xuỗng trần gian, để người đọc cảm nhận
trọn vẹn ánh trăng trong thơ La Thuỵ. Trần Mai Ngân đang đứng trước ánh
trăng trắng toát và tràn đầy, thế nhưng bài thơ
Nghiêng đã gieo vào hồn chị kỷ niệm của “ánh trăng thề” một thời
trong quá khứ. Vậy thì trăng hiện tại
tròn và đẹp, trăng thề trong quá khứ cũng rất tròn và đẹp. Sự “chông chênh rơi
mất ánh trăng thề” và “Đêm NGHIÊNG cùng tôi và ánh trăng buồn
tháng chạp” chỉ là sự cảm nhận trong
tâm hồn của chị.
Chỉ một vài
câu bình thơ ngắn, Nhà thơ Trần Mai Ngân
đã diễn đạt đến thăng hoa cái nghiêng của trăng quá khứ mà La Thụy đã thổ lộ trong thơ.
Bây giờ xin
mời đến với “Đọc bài thơ “Nghiêng” của La
Thuỵ” do nhà thơ Phạm Đức Nhì phóng bút.
Trước hết
tôi xin trích một vài câu trong bài bình luận nầy:
“Với tôi, La Thụy làm thơ đều tay và
chắc tay.”
“Đặc biệt đến bài Nghiêng thì anh lại nổi hứng bứt phá hết
những sợi dây trói buộc của thơ truyền thống và Thơ Mới.”
“Có thể nói Nghiêng của La Thụy là bài thơ phá hết mọi lề luật - chỉ giữ lại
chút vần. Vần không chỉ thoang thoảng rất vừa độ ngọt mà vị ngọt cũng khác lạ.
Không phải cái ngọt bình thường của đường mía hay đường thốt nốt mà hình như là
vị ngọt của mật ong nguyên chất từ chốn rừng sâu núi thẳm.”
“Một đặc điểm nữa của Nghiêng là sự cô đọng. Bài thơ chỉ có
30 chữ, nhưng để “tóm tắt” đại ý của tứ thơ tôi đã phải “gói gọn” trong 45 chữ.
Sức nén của ngôn ngữ thơ trong Nghiêng thật đáng nể.
Cảm xúc từ tầng 1 (câu chữ) và tầng 2
(thế trận) - đặc biệt là tầng 2 - khá mạnh. Độc giả thật sảng khoái khi bài thơ
– lúc ấy cũng là bản nhạc – đi đến giai kết hoàn toàn (cadence parfaite). Chữ
“thề”, có âm vang của chữ “mê” trợ lực, trở về chủ âm hết sức ngọt ngào. Vì bài
thơ quá ngắn, có cảm xúc ở tầng 3 nhưng rất nhẹ.”
“Tóm lại, Nghiêng là bài thơ ngắn, ngắn
nhưng hoàn chỉnh. Thi ảnh đẹp, thi pháp mới lạ”.
Sau đây tôi
xin chép lại comment của hai cây bút có
uy tín, ít thấy khen ai trên diễn đàn
facebook đã viết dưới bài bình thơ trên:
Trùng Dương: “Hay, bình thơ rất nhẹ, giống như những lời tâm sự của anh gởi cho La Thụy
trút nỗi niềm tâm đắc ý nội, tâm ngoại. Lâu lâu đọc một đoản bút thật xúc động
lâng lâng như một khúc nhạc mà chưa viết ra được thành âm giai. Trân trọng”
Lê Liên: “Thật tuyệt từ bài thơ tới bài bình. Cảm ơn
nhà thơ và nhà bình thơ vì đã chia sẻ cảm xúc cho bạn thơ.
Chúc hai anh thật nhiều sức khỏe và
sáng tác thật nhiều ạ.”
Nếu ta trực
tiếp đọc toàn bộ bài bình thơ của nhà phê bình văn học Phạm Đức Nhì, ta sẽ thấy
ở đó lần lượt nhưng nhận xét xác thực, bằng lời văn có tiếng thơ nhiều âm giai
như nhạc sĩ Trùng Dương đã viết. Nếu nói
Trần Mai Ngân viết cảm xúc trong nội tâm
mình khi đọc bài thơ “Nghiêng” thì Phạm Đức Nhì viết suy
nghiệm trong nội tâm mình về bài thơ ấy. Suy nghiệm ấy được trình bày bằng thuật
ngữ và dưới bút pháp thi ca. Đọc bài thơ
của La Thụy rồi đọc bài bình thơ của Phạm Đức Nhì, ta không phải mở lòng mà ta con mở trí để hiểu sâu xa thi pháp
trong bài thơ mà tác giả đã xử dụng tài tình.
Bây giờ, xin
mời bước qua bài bình thơ thứ ba, bài “Cảm
nhận về bài thơ “Nghiêng” của La Thụy. Bài viết của Nguyên Lạc.
Ở bài nầy
Châu Thạch xin trình bày từng phần để dễ hiểu hơn.
1- Nguyên Lạc viết: “Theo quan niệm riêng tôi về thơ văn, trong con người có hai cái tôi:
Cái tôi lý trí và cái tôi cảm xúc”
Từ xưa đến nay sách vở thường cho biết
cái tôi chính là cái cá tính, cái bản chất vốn có của mỗi người. Có người xem
cái tôi của mình quá lớn, có người lại tự ti về cái tôi của mình. Người thì có
cái tôi nghiêng về lý trí, người lại có cái tôi nghiêng về tình cảm. Người bình
thường thì phải giữ cái tôi sao cho hài hòa, không nghiêng bên nào quá. Khi cảm
xúc lấn áp lý trí hay khi lý trí lấn áp cảm xúc trong một con người thì không
phải là hai cái tôi trong con người đối nghịch lấn áp nhau mà là cái tôi của
chính người đó diễn biến theo chiều tích cực hay tiêu cực mà thôi. Vậy cho nên
trong con người không có hai cái tôi bao giờ.
2- Nguyên Lạc viết
“Chỉ có "xỉn" rượu và do đó
"xỉn tình đời" mới nghiêng ngả , chông chênh. Và do đó TRĂNG nghiêng
theo, đổ sầu vào lòng tác giả. Phải không?
Đây là "cơn hứng" (phút xuất
thần) của tác giả khi "xỉn rượu" đầy tâm tư, nhớ TÌNH, ĐỜI. Rượu giải
phá "thành sầu" nhưng được không? Hay là càng sầu thêm.”
Bài thơ “Nghiêng” là bài thơ viết về sự hồi ức
một quá khứ lâu dài mà tác giả vì một lý do gì đó đã để trôi đi những hương vị
ngọt nào của một cuộc tình. Bài thơ “Nghiêng” không viết về tác giả nổi “cơn hứng”, “xỉn rượu” làm cho “nghiêng ngã”, “ chông chênh” như nhà
bình thơ đã nói ở trên. Cái chữ “Ai từng”
cho ta thấy là tác giả nhớ về quá khứ chứ không phải hiện tại. Câu thơ “Chắt lắng hết hương mê” cho ta thấy một
hành động chậm chạp, chắt cho lắng hết chớ không phải là đổ ào đi. Vậy thì ý
nghĩa của câu thơ là tác giả đã tự tay mình chao nghiêng “bình tình yêu” và chắt đi cái hương vi mê ly cho bằng hết. Câu thơ
đó chứng tỏ tác giả đang ân hận về những gì mình trong quá khứ đã làm cho cuộc
tình phải cạn yêu đương.
Có thể thi
nhân viết bài thơ trong khi say nhưng chủ đề của bài mà thi nhân muốn nói là hồi
ức và ân hận. Người bình thơ phải đồng cảm với diễn biến xảy ra trong chiều sâu
tâm hồn tác giả chứ không phải làm lạc chủ đề của bài thơ, đưa chủ đề của bài
thơ qua một lảnh vực khác không ăn nhập gì cả. Người bình có thể đề cập đến cái
say của tác giả nhưng phải đặt ở phần phụ, phần nói thêm để diễn đạt sâu thêm về
bài thơ mà thôi. Ở đây nhà bình thơ viết về cái say, cái xỉn mà hoàn toàn bỏ
qua chủ đề chính của bài thơ là tưởng nhớ và ân hận. Hơn nữa bài bình thơ khi
khen chỉ khen chung chung, không biết cái hay của bài thơ ở chỗ nào, ở câu thơ
nào, ở ý nào hay ở tứ thơ nào cả.
3- Nguyên Lạc viết:
“Một bài thơ hay phải có ba yếu tố:vần,
nhạc và họa”, “ Thơ không có vần, nhạc, họa cũng giống như bộ xương thịt đã mát
hết. Ai có thể ôm ấp, làm tình với bộ xương”
“Tuy nhiên về vần, theo chủ quan, cách ngắt
dòng của La Thụy chưa hoàn toàn đạt”
“Theo tôi câu 4 ngắt dòng như thế này
thì tuyệt, ̣xin ghi lại bài thơ
1. Ai từng chao nghiêng
2. Chắt lắng hết hương
mê
3. Chừ hoài niệm
3.' Len lỏi ngoằn ngoèo
4. Trong ký ức
5. Tình xưa hẹn ước
6. Chông chênh rơi mất
ánh trăng thề?”
Đọc Phạm Đức
Nhì ở trên ta thấy ông đã công nhận “Nghiêng” là một bài thơ trọn vẹn
gây cảm xúc từ tầng 1 (câu chữ) cho đến tầng 2 “thế trận”, nghĩa là ngoài những cái hay khác thì bài thơ được gieo
vận hợp lý mà tài hoa. Thế nhưng Nguyên lạc nói ngược lại hết.
Nhà bình thơ
Nguyên Lạc nói “một bài thơ hay phải có
ba yếu tố: vần, nhạc và họa” “ Thơ không có vần, nhạc, họa cũng giống như bộ
xương thịt đã mát hết. Ai có thể ôm ấp, làm tình với bộ xương”
Thế rồi nhà
bình thơ lại nói: “Tuy nhiên về vần, theo
chủ quan, cách ngắt dòng của La Thụy chưa hoàn toàn đạt”
Vậy là nhà
bình thơ Nguyên Lạc gián tiếp nói thơ La Thụy như bộ xương thịt đã mất. Nếu
không mất hết thì bài thơ cũng giống như một thân thể cháy sém lòi xương ra rồi.
Thế rồi nhà
bình thơ Nguyên Lạc còn làm thầy dạy tác giả La Thụy chỉnh sửa thơ nữa chứ:
“Theo tôi câu 4 ngắt dòng như thế này
thì tuyệt, ̣xin ghi lại bài thơ
1. Ai từng chao nghiêng
2. Chắt lắng hết hương
mê
3. Chừ hoài niệm
3.' Len lỏi ngoằn ngoèo
4. Trong ký ức
5. Tình xưa hẹn ước
6. Chông chênh rơi mất
ánh trăng thề?”
Nhà thơ La
Thụy, một cây bút được nhiều thi hữu ái mộ, chưa là bậc đàn anh, thì cũng có tầm
cỡ trên văn đàn. Thế nhưng Nguyên Lạc đã
bày cho ông ấy làm thơ. Đó là một thái độ
trịch thượng. Thế nhưng nhà phê bình thơ cũng bày sai trật quá đổi, chưa
nói là ấu trỉ vô cùng:
Bài thơ “Nghiêng” là một bài thơ tự do, chữ và vần
không bó buộc khắt khe lắm. Tuy thế dầu là thơ tự do cũng phải có lúc trầm lúc
bổng, lúc dồn dập lúc du dương.
Xin hãy đọc
bài thơ nghiêng của La Thụy:
NGHIÊNG
Ai từng chao nghiêng
Chắt lắng hết hương mê
Chừ hoài niệm
Len lỏi ngoằn ngoèo
trong ký ức
Tình xưa hẹn ước
Chông chênh rơi mất ánh
trăng thề?
Người biết
ngâm thơ hay không biết ngâm thơ, cứ thử ngâm to bài thơ nầy lên. Ta sẽ sẽ thấy
câu thơ “Len lỏi ngoằn ngoèo trong ký ức”
làm cho âm điệu bài thơ ở chỗ nầy ngân lên. Âm vọng của nó sẽ truyền tải đến ta
sự thiết tha trong lòng tác giả.
Nay người
bình biểu cắt câu thơ “len lỏi ngoằn
ngoèo trong ký ức” thành hai câu “Len
lỏi ngoằn ngoèo/ Trong ký ức” lập tức làm cho cả bài thơ thành một bài vè
hoặc một bài lô tô vậy.
Người bình
cho rằng câu thơ nầy không ăn vận với câu trên nhưng thật ra nó ăn câu trên ở
yêu vận.
Tóm lại bài
bình của Nguyên Lạc không nói được gì
cho bài thơ cả ngoài việc cho người đọc thấy tác giả say và xỉn và chếnh choáng
mà thôi. Đem câu “Dục phá thành sầu tu dụng
tửu” vào đây để biện luận cho lời bình chỉ là phá thêm cho bài thơ hay mất
đi nhiều ý nghĩa thâm thúy, vô biên và quyến luyến .
Châu Thạch
xin cảm ơn quý vị đã đọc bài viết thật dài.
Châu Thạch
