NGƯỜI THÔN NỮ MIỀN SÔNG NƯỚC
Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em
Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống
Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân.
Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ !
Tấm hình ta cùng nàng một thưở
Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ
nơi chân trời, xứ sở
Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian...
Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
Để cùng em kết trăm năm tình bạn
Của tình yêu tự trái tim anh !
Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
Nhưng em ạ ! KIỀU đã nói rồi,
đó là bể sống...
Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
Dẫu phải biệt xa...
anh có hạnh phúc đâu em ?
Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
Chỉ thương em là phận nữ nhi.
Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi
Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến...
Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi !?
*
Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si
Ta lại cất tiếng gọi tên em:
- Người thôn nữ miền sông nước...
Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào
dưới gầm trời tổ quốc
Hãy đưa mộ nàng về
chôn cạnh nấm mồ ta.
Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca
" Không có chiến tranh,
chỉ có tình yêu bất diệt ! "
Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời nước Việt
Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
Hãy đi cùng anh, mình không chết đâu em
Kinh thánh đã dậy rồi: nay chỉ là "cõi tạm"
Khi biết vượt qua đủ buồn đau, khổ nạn
Mới vào được ngôi đền...
- Tòa Thánh của tình yêu !
Ôi ! Người thôn nữ anh thương
Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu
Nhưng hãy nghe lời anh:
- Ta được nhiều hơn mất...
Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống
trong bể đời khốn kiếp
Vượt lên bão táp, phong ba.
Em hãy hòa nước mắt vào
viết những bản tình ca
Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
Anh đợi đón em về
trong thế giới bên kia.
PHẠM NGỌC THÁI
8/11/2018
Sáng mùa đông năm Mậu Tuất
Ảnh Tuyết Nga
Lời bình: Đây là thiên tình ca từ biệt của một mối tình, một cuộc chia tay đầy nước mắt, song... xem ra hai người vẫn đang còn yêu nhau rất tha thiết ! Vậy, vì một lý do nào đó ta không biết ? Như lời chàng đã than:
Anh vẫn thương em dù duyên phận bẽ bàng
Chẳng phải vì em, chẳng phải anh không muốn
Nhưng em ạ ! KIỀU đã nói rồi,
đó là bể sống...
Tình giữa trần ai, nước mắt trộn cơm chan.
(câu 17 - 20)
Nhà thơ đưa câu chuyện của nàng Kiều ra đây để vấn an cho cuộc tình, cũng chỉ có tính chất phỏng dụ đó thôi ! Chàng nói với người thôn nữ rằng: Thôi em ạ, trần ai là bể khổ, em cũng đừng đau lòng quá vì anh vẫn rất thương em. Không biết "Người thôn nữ miền sông nước" nào mà được anh Phạm Ngọc Thái thương yêu đến thế ?
Giờ ta hãy đi vào khổ thơ mở đầu:
Nén hương lòng anh tưởng niệm mối tình em
Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống
Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân.
Đọc bốn câu thơ này, tôi bỗng liên tưởng tới bài "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử, đã viết gửi cho người con gái ở phương trời xa:
Sao anh không về chơi thôn Vĩ ?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
Thi nhân nhớ đến những hình ảnh về thôn hương, nơi nàng Hoàng Cúc đã ở: những hàng cau trong nắng sớm mai với vườn cây xanh mướt. Cái màu xanh trong trí tưởng, nên "xanh như ngọc" vậy - Còn trong bài thơ "Người thôn nữ miền sông nước", Phạm Ngọc Thái cũng nhớ về quê em:
Bóng trúc vắng, làng quê xanh viễn vọng
"xanh viễn vọng" là màu xanh của sự cách biệt nghìn trùng, xa vời vợi... Hình ảnh " trúc" trong câu thơ của Hàn Mặc Tử: Lá trúc che ngang mặt chữ điền /- là biểu tượng về làng quê. Còn "mặt chữ điền" tượng trưng cho khuôn mặt người đàn ông theo nghĩa cổ phương đông - Câu thơ ý nói đến sự cách ngăn giữa thi nhân với nàng Hoàng Cúc, cả về không gian và trong tình đời.
Bài thơ của Phạm Ngọc Thái cũng nói tới biểu tượng "bóng trúc vắng" - Ta chưa biết hình ảnh bóng trúc ở đây, có mối liên hệ thân thiết như thế nào với người thôn nữ miền sông nước kia ? Ý nhà thơ muốn nói rằng: "bóng trúc" ấy với anh giờ đây mãi mãi thành xa cách - Hai cái mảng màu giữa "bóng trúc vắng" và "làng quê xanh viễn vọng" kết hợp với nhau... để diễn tả về sự chia ly giữa anh và nàng, cả về không gian và tình yêu - Tạo nên một sự cách ngăn thăm thẳm.
Còn giọt lệ đắng đót mà cả hai cùng hòa vào uống chung đó: Giọt lệ đắng em hòa cùng anh uống /- Nghĩa là, một cuộc chia ly mà trái tim họ cùng đau. Nhà thơ như một người viễn khách bồn chồn nhìn về phía xa xăm, nơi người yêu ở:
Chốn xa vời người lữ khách đứng dừng chân
Một khổ thơ có bốn câu, hình tượng thơ lóng lánh mà sâu xa, câu nào cũng mang đầy ý để khái quát cả khung cảnh và nghĩa tình của cuộc chia biệt thắm thiết này.
Tôi bình sang khổ thứ hai - với giọng thơ trầm bổng, lâm ly... nhà thơ tiếp tục gẩy cây đàn tình ngân vang, tạo thành một khúc ca bi tráng:
Xin để lại cho đời vài khúc ca ngân
Nghìn năm sau - Thế nhân ơi, hãy nhớ !
Tấm hình ta cùng nàng một thưở
Và cuộc tình nước mắt lẫn yêu thương.
Bài thơ có 12 khổ 48 câu: Hai khổ thơ ba và bốn, nói về sự ân hận trong lòng nhà thơ: Anh đã không thể giúp cho người yêu thoát ra khỏi nỗi khổ đường đời:
Anh không thể mang em theo trọn kiếp thi nhân
Giúp em vượt qua đời bể dâu khốn khổ
Chỉ đành hẹn với em sẽ chung tình ở kiếp sau:
Anh vẫn chờ em ở dưới suối vàng
Ta hãy quên đi thế giới đầy bạo loạn
Để cùng em kết trăm năm tình bạn
Của tình yêu tự trái tim anh !
Những dòng thơ ấy thể hiện tình yêu tha thiết trong trái tim chàng, một tình thương trọn vẹn trước sau không thay lòng đổi dạ, dù xã hội thăng trầm và cuộc sống có rối ren. Đọc những dòng thi trào ra từ tâm linh nhà thơ, tôi chạnh nhớ tới những lời thơ trăng trối của các thi sĩ xưa nay, để lại cho người yêu. Hữu Anh từng viết:
Nếu tôi chết dương trần em ở lại
Lúc xây mồ hãy đắp đất cho tôi
Chút luyến lưu phàm thế của người đời
Tôi cảm nhận chút hương tình còn xót.
(Nếu tôi chết)
Còn trong bài "Người thôn nữ miền sông nước" này, thi nhân Phạm Ngọc Thái nhắn nhủ với em:
Mai có đến gặp lại anh bên nấm mồ
nơi chân trời, xứ sở
Xõa tóc mà than khóc cõi dương gian...
Chà, khúc tình ca mới thật dào dạt làm sao ! Ý tưởng của bài thơ nói về cõi trần ai... nhuốm mầu kinh Phật. Dẫu phải chia xa, lòng chàng vẫn xót thương cho cuộc đời người thôn nữ vô vàn. Anh an ủi nàng:
Dẫu phải biệt xa...
anh có hạnh phúc đâu em ?
Vẫn biết đời em cũng hòa dòng lệ đắng
Ừ, thì trang nam anh khinh thường kiếp nạn
Chỉ thương em là phận nữ nhi.
Từ trong sâu thẳm cuộc tình ấy, họ đã hòa chung để đến với nhau bằng một nỗi cảm thông sâu sắc về cuộc đời. Hẳn em yêu của nhà thơ Phạm Ngọc Thái cũng là một nữ thi sĩ. Tôi bỗng nhớ về mối tình của thi nhân Hàn Mặc Tử với nữ sĩ Mai Đình ? Bởi vậy, anh mới khuyên nhủ người tình:
Hãy vững bước lên em vào thế giới của ca thi
Sẽ giúp em quên mọi điều sầu muộn
Anh chỉ tiếc không thể dìu em tới bến...
Mong đất trời có Thượng đế đỡ em đi !?
Như đã nói, tính tôn giáo trong bài thơ mang mầu sắc của kinh thánh: Nhà thơ cầu nguyện với đất trời, thượng đế phù hộ cho em yêu... cất cao thế giới của thi ca, để vượt qua mọi nỗi sầu bi cuộc đời. Suốt khúc tình ca, tràn ngập lòng nhân ái trào ra từ trong trái tim chàng.
Bài thơ được chia làm hai phần, cách nhau bởi một "hoa thị" (*) - Giờ tôi xin phân tích phần hai:
Thơ viết đã dài mà chẳng thỏa nỗi tình si
Ta lại cất tiếng gọi tên em:
- Người thôn nữ miền sông nước...
Mai dân tộc có đặt ta nằm ở nơi nào
dưới gầm trời tổ quốc
Hãy đưa mộ nàng về
chôn cạnh nấm mồ ta.
Lòng thi nhân da diết bên hình bóng người yêu đến mức độ, mai nếu chết đi vẫn mong được đời chôn chung bên mộ nàng. Chàng hẹn kiếp sau, sẽ cùng nàng kết duyên trăm năm chồng vợ. Ở đây ta còn thấy, bài thơ mang ý nghĩa lên án chiến tranh, ca ngợi tình yêu trong cuộc sống con người:
Để con cháu đời đời cất cao bản tình ca
" Không có chiến tranh,
chỉ có tình yêu bất diệt ! "
Anh sẽ nâng hình em bay trên đất trời nước Việt
Vượt qua mọi chủ nghĩa tới muôn năm.
Đức nhân ái của con người đứng trên mọi tuyên ngôn đảng phái. Các chủ nghĩa có thể thay nhau, nhưng tình yêu muôn đời bất diệt ! Cùng với thi ca... anh sẽ mang tình em đi khắp bầu trời tổ quốc, qua mọi thời đại tới mai sau. Cuối cùng nhà thơ đã kết:
Em hãy hòa nước mắt vào
viết những bản tình ca
Nó vĩ đại hơn các luận ngôn đảng phái
Ta sẽ là ánh sao băng trên thiên hà sông núi
Anh đợi đón em về
trong thế giới bên kia.
"Người thôn nữ miền sông nước" không chỉ là một áng thơ tình sâu lắng, nó còn thấm đẫm tính triết luận cõi nhân sinh... mang dáng dấp của một bản hùng ca về "tình yêu và cuộc sống" ! Bài thơ không dừng lại ở tình thương yêu, chia sẻ nỗi xa xót, an ủi em:
Ôi ! Người thôn nữ anh thương
Cuộc tình mình dù đắng đót bao nhiêu
Nhưng hãy nghe lời anh:
- Ta được nhiều hơn mất...
Đã giúp em nhìn ra nghĩa sống
trong bể đời khốn kiếp
Vượt lên bão táp, phong ba.
Tình thi đã vượt lên mang tính nhân văn xã hội sâu sắc. Nhà thơ Phạm Ngọc Thái đã để lại cho văn đàn Việt... một thiên tình ca trác tuyệt ! Có khả năng tồn tại trong nền văn học nước nhà và sống với nhân gian.
Hà Nội, mùa đông 2018
TUYẾT NGA
GV Trường ĐH Khoa học Xã hội Nhân văn
