Văn Nghệ Quảng Trị: Jan 11, 2024

Thursday, January 11, 2024

PHẠM CẢNH THƯỢNG, MỘT CÂY VIẾT MỚI VỀ ÂM NHẠC - Khê Giang

PHẠM CẢNH THƯỢNG

MỘT CÂY VIẾT MỚI VỀ ÂM NHẠC

Khê Giang

Những năm gần đây trên các trang mạng xã hội đã xuất hiện nhiều bài viết phân tích cảm nhận về âm nhạc của tác giả Phạm Cảnh Thượng, đây là những bài viết đã để lại dấu ấn trong lòng công chúng và đang có sức lan tỏa trên mạng xã hội.

Rất nhiều người muốn tìm hiểu về nhân vật này, không biết Phạm Cảnh Thượng là ai: nhạc sỹ, nhà văn hay nhà phê bình lý luận âm nhạc?

Xin thưa, ông là một người “ngoại đạo” về âm nhạc lẫn văn chương, ông không theo học hay có một bằng cấp gì liên quan đến hai lĩnh vực này và tất nhiên cũng không tham gia công tác gì liên quan về mảng văn học nghệ thuật. Ông chỉ là một bác sỹ y khoa.

Phạm cảnh Thượng sinh ra và lớn lên tại làng An Thơ thuộc xã Hải Hòa cũ nay là xã Hải Phong, huyện Hải Lăng , tỉnh Quảng Trị, một ngôi làng nhỏ bên bờ bắc của con sông Ô Lâu thơ mộng, gần làng Phú Kinh của ca sỹ Lê Thu Uyên và đối diện quê hương nhà thơ Thanh Hải (bờ Nam sông Ô Lâu – thuộc Thừa Thiên - Huế).

Thuở còn mài đũng quần trên ghế nhà trường, Phạm Cảnh Thượng học giỏi cả hai nhóm bộ môn tự nhiên và xã hội. Ông tốt nghiêp trường Đại học Y khoa Huế năm 1990. Sau khi ra trường Phạm Cảnh Thượng vào làm việc tại Bà Rịa - Vũng Tàu.

Ông có niềm đam mê âm nhạc một cách kỳ lạ, ông mê mẫn nó như một tín đồ ngoan đạo chiêm nghiệm thánh kinh, nói về nghề nghiệp hay ngôn ngữ dân gian thì ông là một con nghiện ở cấp độ “ không có thuốc chữa”. Ngoài công việc chuyên môn, hầu như ông không có thú tiêu khiển hay giải trí nào ngoài âm nhạc. Từ những năm chín mươi đầy khốn khó của thế kỷ trước, cái gia tài quý giá và đồ sộ nhất của ông cũng chỉ là những sản phẩm liên quan về âm nhạc, trong một ngôi nhà cấp bốn khiêm tốn của một vị bác sỹ mới ra trường ai cũng phải ngạc nhiên trước khối lượng sách báo tài liệu khủng về âm nhạc. Các thiết bị, khí cụ, máy móc băng đĩa chiếm dụng gần như toàn bộ không gian phòng khách, chúng được sắp xếp bày biện như một viện bảo tàng nhỏ về bộ môn nghệ thuật này.

Ông sẵn sàng ngồi hàng giờ hàng buổi để chìm đắm trong từng ca khúc mà mình yêu thích và thi thoảng vẫn buông lời tiếc rẻ cho một số ca từ, ngữ điệu chưa được thăng hoa cho dù đó là sản phẩm của một nhạc sỹ trứ danh.

Phạm Cảnh Thượng cảm nhận về ca khúc không chỉ bằng cái thính lực trời cho mà bằng nhiều giác quan trộn lại, ông bị lôi cuốn như kẻ nhập thiền khi giải phẩu từng ca từ, giai điệu cấu trúc bản nhạc, ông bềnh bồng say khướt khi gặp phải chất giọng, nội lực, tính truyền cảm của ca sỹ thể hiện. Ông lần sờ, cầm nắm, giải phẫu được sự đồng điệu của nhạc sỹ và nhà thơ trong các sản phẩm phối tác… để rồi ông viết lên sự cảm nhận sâu sắc các ca khúc mà ông yêu thích bằng chất văn thiên bẫm của mình.

Bài viết của ông cảm giác như một bộ phim lần đến từng hơi thở tửng ngóc ngách của không gian và thời gian làm cuốn hút người đọc. Không bị rập khuôn theo cấu trúc của một bài phê bình, mỗi bài viết của ông là một sự sáng tạo, những đường dẫn mới những gam màu mới, đẹp nhưng thuần khiết, phóng khoáng nhưng chắt lọc, các mệnh đề mở nhưng dữ kiện số liệu được truy xuất tra cứu nguồn gốc một cách thuyết phục.

Nhìn cách phân tích sâu các bài hát về sự phát triển chủ điệu (motif), kiến trúc câu nhạc (phrase), đoạn nhạc (periode) và sự chuyển âm (modulation), mọi người nhầm tưởng ông là một nhạc sỹ kỳ cựu, hay khi ông nhận định các yếu tố làm nên một ca khúc thăng hoa như giai điệu đẹp, ca từ thu hút, cấu trúc hài hòa hợp lý, sự tương thích ca từ và nhạc…người đọc cứ ngỡ ông là nhà phê bình lý luận âm nhạc chuyên nghiệp. Thì ra tất cả cái uyên thâm kia ông chỉ dày công mày mò nghiên cứu mà không hề qua trường lớp.

Ông nghiên cứu và viết cảm nhận với nhiều thể loại âm nhạc, nhưng nhạc Tiền chiến, trữ tình lãng mạn vẫn là những dòng nhạc mà ông ưa thích. Các tác giả như Lê Thương, Đoàn Chuẩn, Dương Thiệu Tước, Từ Công Phụng, Phạm Duy, Ngô Thụy Miên, Trịnh Công Sơn…và sau này là Thanh Tùng, Phú Quang là những nhạc sỹ được ông nghe và viết cảm nhận nhiều nhất…

Người nghe trong những năm qua vẫn thích thú khi bắt gặp những bài viết cảm nhận về âm nhạc của bác sỹ Phạm Cảnh Thượng như: Bản sonat Ánh trăng (Beethoven); Chuyện tình buồn- “Mắt nhạt nhòa mưa qua” (Phạm Duy); Còn đây một “Nụ cười sơn cước” (Tô Vũ); Nhớ ngày xưa Hoàng Thị (Phạm Duy); Con Thuyền không bến (Đặng Thế Phong); Ai lên xứ hoa đào với nhạc sĩ Hoàng Nguyên; Mưa Hồng-một khúc phiếm du (Trịnh Công Sơn); “Vĩnh biệt mùa hè”- từ tiểu thuyết, phim đến âm nhạc (Thanh Tùng) và mới đây là Se sắt “nỗi nhớ mùa đông” (Phú Quang)…

Trong bối cảnh hiện nay, khi mà những sản phẩm âm nhạc đang chạy theo thị hiếu dễ dãi của đám đông, sự thẩm định chuyên môn lại được đo đếm bằng view bằng like trên thị trường âm nhạc trực tuyến, trong khi đó công việc đánh giá và phê bình âm nhạc đang đìu hiu như những phiên chợ chiều. Thì những bài viết cảm nhận về âm nhạc của Bác sỹ Phạm Cảnh Thượng là điều đáng trân trọng, nó như cơn gió – cho dù là một cơn gió nhẹ nhưng biết đâu nó sẽ góp phần đánh thức sự trì trệ của ngành lý luận phê bình âm nhạc mấy thập niên qua vẫn đang loay hoay trong dòng chảy nghệ thuật.

DALK LAK ngày 11/01/2024.

Khê Giang

MẸ ƠI, CON ĐÃ VỀ! - Truyện ngắn Lê Hứa Huyền Trân

Nhà văn Lê Hứa Huyền Trân

MẸ ƠI, CON ĐÃ VỀ!

Truyện ngắn LÊ HỨA HUYỀN TRÂN

Cứ mỗi khi Tết về là lòng cô lại chợn vợn gì đó không rõ, nó như một nỗi buồn giấu kín, ẩn sâu bên trong vẻ mặt lúc nào cũng tươi cười hăm hở. Cô luôn tự khen chính mình là giấu cảm xúc giỏi đến độ cô ngờ vực cả chính bản thân liệu có phải là một diễn viên không, sao có “năng khiếu” như vậy mà lại đi chôn chặt cuộc đời ở một công ty kế toán đầy lạnh lẽo như nơi này.

Ngày cô còn bé, cô ngóng Tết như bao đứa trẻ khác. Tết ở quê vốn không xô bồ và lạnh nhạt tình người như chốn phố thị đông đúc. Nhà cô chỉ có ba người, nhưng trong căn nhà nhỏ, Tết lúc nào cũng ngập tràn tiếng cười, tưởng như ai đi qua đều có thể nghe thấy tiếng cười trong trẻo của cô gái nhỏ bên cạnh ba mẹ của mình và cứ thế thốt lên: “Ôi, gia đình ấy hạnh phúc quá!”

Cô lớn lên trong một xóm lao động nghèo ở miền quê, suốt ngày bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, dẫu có thế, chưa bao giờ ba mẹ để cho cô một mùa Tết thiếu thốn. Dẫu cái thiếu thốn theo định nghĩa của người nghèo khác hẳn chúng ta vẫn nghĩ. Có đầy đủ chăng trong mắt họ là những ngày Tết có thể kho được một nồi thịt kho tàu, khi múc ra chỉ vừa một chén, chẳng phải là những quả trứng gà trứng vịt to lớn mà chỉ là ba bốn quả trứng cút gọi là, và vài ba cục thịt mà có lẽ ai đó bán rẻ vì đã vãn phiên chợ chiều. Hoặc tạm gọi là đầy đủ khi chỉ cần có chậu mai chưng trước cửa. Những nhà giàu ở trên phố luôn để một chậu to tướng, độ bề thế của mai càng chứng tỏ độ chịu chơi của họ, thì nhà của cô bé chỉ có một chậu nhỏ thôi nhưng ít ra nó cũng mang đến mùa xuân trên cánh hoa vàng rực mỗi khi ánh nắng chiếu vào.

Ba cô đi cộ, ngày vất vả đến tối mịt mới về, còn mẹ cô bán buôn ngoài chợ. Phiên chợ Tết đông người nên cũng thường hay về trễ. Những ngày thường nhật, mẹ cô về sớm hơn, kịp nấu bữa cơm chiều, còn không thì cô thay mẹ nấu rồi trông khi ba mẹ sắp về sẽ hâm nóng lại cơm để cả nhà ăn ngon miệng. Cô vốn không có thói quen đòi hỏi, với cô Tết nghĩa là “gia đình quây quần bên nhau”, thế là đủ lắm rồi. Ba cô cưng cô lắm. Dù bận rộn sau một ngày vất vả mà khi nghe cô bé bị mắng mỗi khi cô làm sai, thể nào cũng bênh vực:

-Bà lại mắng con gái tôi đấy à? Thấy nó nhè, tội chưa?

Và những lúc ấy mẹ cô sẽ lại thở dài:

-Ông tướng lại bênh vực con gái rượu ổng rồi đấy!

Và hai ba con cô sẽ bật cười.

Nhớ Tết năm nào, ba cô ráng cày tới tận khuya ba mươi mới về, mẹ giận lắm, vì mẹ luôn muốn cả gia đình đón giao thừa cùng nhau. Vì đối với bà, người phụ nữ mồ côi, thì những phút giây sum họp này luôn là những tháng ngày thiêng liêng nhất. Ba cô phải xin lỗi mãi, để rồi khi tranh thủ mẹ cô không để ý, vội kéo cô ra một góc, đưa cho cô một chiếc quần mới, to nhỏ:

-Ba chạy chuyến cuối, kiếm được thêm một ít, mua cho con chiếc quần mới đi chơi tết này. Khẽ thôi, chứ mẹ biết, mẹ mắng đấy! Lại bảo ba cưng con gái.

Cô nhớ về những ngày tháng ấy mà nước mắt rơi lã chã. Ba luôn dành dụm từng chút một cho cô, và cô luôn hạnh phúc. Chỉ cần có ba trên đời, cô tin chắc mình sẽ không bao giờ cô đơn nữa. Bờ vai ấy có thể cõng cô đi cả thế giới này. Khi lớn lên một chút, ngoài thời gian học, cô vẫn thường theo ba đi cộ. Những ngày gần Tết, nhà người ta thường có nhiều đồ bỏ đi và cô thường theo ba đi nhặt về. Khoảnh khắc khi hai cha con cùng nhau lao động là những tháng ngày tuyệt vời nhất. Cô còn nhớ như in lúc ba mang về cho cô một chậu tắc con đựng trong một cái chậu nhỏ. Cây tắc non không quá đùi cô mà cô dành để trên bàn chưng Tết. Cũng vì ba nhớ cô kể đám bạn năm nay chơi tết toàn tắc, và dù không thể mua cho con gái một chậu tắc bề thế như nhà người ta, ba cô cũng để dành tiền mua được một chậu tắc nhỏ cho con gái vui lòng.

Cô cũng thích những ngày cùng ba canh nồi bánh tét. Thường để lại một hai cây ở nhà ăn Tết, còn lại đem bán. Cô thường ngủ quên trên vai ba dẫu trước đó tự tin tuyên bố:

-Con sẽ thức cả đêm canh nồi bánh cho ba, năm nay con lớn rồi, đỡ đần ba được.

Thế nhưng sáng hôm sau, khi những đòn bánh thành hình, thể nào ba cũng khoe với mẹ:

-Con gái tôi giỏi lắm đấy nhé, nay đã biết thức đêm canh bánh cho ba rồi.

Những ngày Tết là những ngày gia đình ba người quây quần bên nhau, cùng trang hoàng quét dọn nhà cửa, cùng nhau ăn miếng gừng cay và chúc nhau một năm mới tươi đẹp lúc giao thừa. “Nhà” là nơi làm cô hạnh phúc nhất mỗi khi Tết về, thậm chí lên cấp ba, khi trẻ con trong xóm phải đi học xa và ở lại trường, cô vẫn nhất quyết đạp xe hàng cây số chỉ để về nhà, ngủ với ba mẹ.

Thế rồi, biến cố xảy ra, ba cô không may mất trong một tai nạn. Những ngày gần Tết, xe cộ đông, một bác tài lỡ lạc tay. Cô thành đứa bé mồ côi cha. Những ngày Tết xưa kia càng vui bao nhiêu, nay đối với cô chỉ như cực hình. Nhìn nơi đâu, cô cũng thấy hình bóng ba mình, kí ức hạnh phúc trở thành ác mộng đeo bám cô mỗi đêm khiến cô khóc hoài. Và Tết năm ấy cũng trở thành năm buồn nhất của cô.

Năm sau, cô bước vào đại học. Không như suy nghĩ lúc trước sẽ chọn học một trường gần nhà, cô đăng kí học đại học ở thật xa. Đó như một cách để cô tự nhủ không thể về nhà thường xuyên và để làm lòng mình bớt ăn năn. Ngày cô đi, mẹ cô thêm một lần khóc nữa, nhưng ngay cả mẹ cũng hiểu nỗi đau của cô nên không cản. Và dù cô cảm thấy rất dày vò khi cuối cùng sẽ chỉ còn mẹ vò võ trong nhà, cô cũng nhất quyết không về nữa. Những ngày gần Tết, cô luôn kiếm cớ không về. Năm thì cô bảo xa quá, tiền xe về quê đắt đỏ, cô lại là sinh viên nghèo. Có năm lại bảo bận việc làm thêm, có khi lại bảo hết vé. Khi nhớ cô quá, mẹ cô lại tất tả lên thăm và chưa một lần oán trách. Bà hiểu được chỉ cần cô bước chân vào ngôi nhà đầy hạnh phúc xưa kia thì cô sẽ khóc òa. Huống hồ, những ngày giáp Tết lại là ngày giỗ bố cô.

Khi ra trường với tấm bằng giỏi, cô được nhận ngay vào một công ty tài chính khá tiếng tăm, tiền lương khấm khá nên cô cũng muốn đón mẹ về ở chung, nhưng đáp lại mẹ cô chỉ nhẹ nhàng:

-Mẹ ở quê quen rồi, không quen phố xá lạ. Hơn nữa ở đây có mộ phần của ba con, mẹ ở gần, tiện đường cúng bái.

Rồi bà trầm ngâm lưỡng lự: -Mẹ không ép con về nhưng chưa năm nào con về giỗ ba…

Cô vội cúp điện thoại như không muốn nghe tiếp về một nỗi đau. Đi làm ở phố ba năm, chưa bao giờ cô để mẹ thiếu thốn. Khoản tiền cô gửi về đủ cho mẹ sống một cuộc sống đầy đủ ở quê. Dẫu thế, chưa bao giờ bà vơi bớt đi nỗi cô đơn, cô biết. Cô lại lấy việc chu cấp đầy đủ đó thành lí do để mình bớt ăn năn khi để người mẹ già một mình ở quê và cho rằng từ chối không dọn lên phố ở chung là bà đã khước từ lòng hiếu thảo của cô. Đến năm thứ mười sau khi ba cô mất, mẹ cô lại một lần nữa nhắc lại:

-Năm nay con có thể về được không? Đã mười năm rồi, ba nhớ con lắm…

Không hiểu sao, từ nỗi đau cô chuyển sang tức giận:

-Không phải con nói với mẹ là con không muốn về nhà rồi sao? Con đã muốn mẹ dọn lên đây ở chung, tiện đường cúng giỗ. Mẹ lên phố ở cũng được, sao nhất thiết cứ ở quê?

-Mẹ đã nói với con nhiều lần rồi, thôi con không muốn về, mẹ không ép.,,

-Con đã gửi tiền cho mẹ rất nhiều rồi, mẹ thay con cúng ba, xin mẹ đừng ép con về nữa.

Mẹ cô đột nhiên đứt quãng:

-Tiền con gửi về suốt mấy năm qua mẹ vẫn để đó dành con sau này, mẹ chỉ muốn con về nhà một lần, nhà là nơi để con quay về mà…

Những ngày gần Tết, trời trở nên lạnh thêm. Người người tất bật đón tàu xe về quê cho kịp Tết, nơi gia đình ấm cúng. Năm nào vào những ngày Tết, cô cũng nhận thêm công việc về nhà làm để xua bớt nỗi cô đơn. Cô lại chuẩn bị ra ngân hàng gửi tiền về cho mẹ thì nhớ lại những câu mẹ nói ngày hôm qua, vậy không lẽ tiền mình gửi về mẹ không hề dùng? Những năm qua mẹ đã sống ra sao? Tất cả chuyện ấy cô đều không biết. Cô luôn viện đủ lí do chứ thực ra chẳng hề biết gì. Cô có nhiều tiền nhưng điều đó mẹ cô không hề cần, điều bà ấy cần lúc này chỉ là cô thôi. Từ khi ba cô ra đi, chẳng phải người đau đớn nhất vẫn là bà sao? Nhưng bà vẫn ở nhà, cho dù buồn đau nhưng vẫn muốn ở lại chỉ để gìn giữ ngôi nhà mà khi còn bé cô luôn muốn quay về, nơi ngập tràn hạnh phúc.

Ba mươi tết, cô tất bật đón chuyến xe cuối về quê, về ngôi làng mười năm cô chưa một lần quay lại. Người người đang tất bật đón Tết. Có vài người nhận ra cô, họ mừng rơi nước mắt. Cô tìm đường về nhà. Mẹ cô đang lau chùi bàn thờ ba cô và đặt lên mâm cơm cúng, không để ý cô đang bước vào. Cô nhẹ nhàng đỡ mẹ:

-Mẹ à, con về rồi, để con!

Bà vội quay lại, thấy con gái mừng rơi nước mắt. Cô nhìn quanh căn nhà, mọi thứ vẫn thế, một tay mẹ giữ gìn. Cô sợ kí ức sẽ làm cô đau đớn, thế nhưng cô cảm thấy hạnh phúc đến nỗi mắt cô đột nhiên đổ màu hoàng hôn. Cô nhìn lên di ảnh của ba, ba vẫn đang mỉm cười, cô bật khóc:

-Ba à, con xin lỗi ba, con ích kỉ quá.

Đột nhiên có ngọn gió xuân đâu đây thổi qua, như vỗ về cô, như cách ba cô vẫn thường nói với cô:

-Tết này hơi lạnh, con nhớ mang bao tay vào cho ấm nghe con!

Tác giả: Lê Hứa Huyền Trân

Hội viên Hội VHNT Tỉnh Bình Định