GÃ GÀN
Truyện ngắn
Lê Hứa Huyền Trân
Có bao giờ bạn nghe về một gã
gàn mà làm một thầy giáo chưa? Hẳn là chưa nhỉ? Vậy có bao giờ bạn nghe về một
gã gàn mà muốn được làm thầy giáo chưa? Chuyện đó hẳn là chuyện thường rồi, và
có lẽ bởi vì tôi quen một người như hắn nên trong tâm trí tôi lúc ấy mọi gã thầy
trên đời này hẳn đều gàn dở, vì ngay cả một kẻ gàn như gã mà được làm thầy thì
ai mà làm thầy chẳng được?
Gã là thằng bạn chí thân của tôi
kể từ ngày hai đứa tôi còn đỏ hỏn, rồi cái mối quan hệ thân sinh cũng thân thiết
với nhau thì cứ phải nói tôi với gã thân thiết chí chóe suốt cả ngày. Gã có giấc
mơ sư phạm từ hồi còn nhỏ, chẳng lí tưởng cao xa như mang lại lớp học cho trẻ
em nghèo khó hay vâng lời cha mẹ đi đúng con đường…, chỉ đơn giản là gã muốn được
làm thầy, muốn được “dạy đời" thiên hạ. Nghe thì có vẻ gã có vẻ xấu, nhưng kì
thực cũng bởi một phần tính gã vốn thẳng, mà ở cái xã hội như giờ, chẳng còn những
hiệp sĩ như trong mấy phim kiếm hiệp mà má gã hay coi đi cứu nguy độ thế nên gã
muốn thay người lớn sau này trừng trị những kẻ ức hiếp người khác mà thôi. Được
cái, gã khác người, khác ở chỗ hễ gã muốn làm gì là gã sẽ làm cho kì được, và một
khi gã hạ quyết tâm thì đừng nói là tốn bao nhiêu năm, và gặp phải thất bại như
thế nào gã cũng sẽ không bỏ cuộc giữa chừng. Xét cho cùng một người như gã,
cũng giỏi, cũng có chí hướng, nếu làm thầy ở một trường làng thì cũng không có
gì là quá.
Cái “tích gàn” của gã bắt nguồn
từ cái lối suy nghĩ của gã. Tôi nhớ ngày hai đứa còn nhỏ, hay để dành tiền ăn
sáng để đi ra đầu làng thuê mấy cuốn truyện tranh từ cái tiệm sách mới mở rồi
lăn vô ụ rơm mà đọc, gã đã hay nói những câu dở người. Đang đọc truyện thế nào
gã lại hỏi:
-Nếu được làm một vị
thần mày thích làm thần nào?
-Tao á? Thần lửa,
oai phong lẫm lẫm, không thì thần sấm cũng được, tao sẽ cho phóng sét xuống hết
lũ thằng Di dám đánh tao hôm bữa.
-Thế á? Tao lại muốn
làm tử thần.
-Kinh! Mày thích
“đoạt mạng” người ta thế á?
-Không, vì tao thấy
ông ấy là một vị thần tội nghiệp. Chẳng đau khổ nào hơn nhìn cảnh chia ly, mà cảnh
đó lại do chính tay mình làm.
Thế đấy, một thằng
nhóc mới tám tuổi đầu lại đi “cám cảnh” truyện tranh về một thế giới giả định
nào đó mà một con người tự tạo ra. Lớn lên một chút gã lại có cái sở thích dở
người hơn: gã thích đóng cảnh một người nghèo. Nhà gã không giàu nhưng cũng đủ
sống, đủ tiền trang trải cho cả mấy anh chị gã lên phố học. Ngày đó ở quê tôi
mà được lên phố học nghĩa là nhà đó dư dả lắm rồi. Thế nhưng những năm cuối cấp
hai gã lại học đòi đi làm thêm, tí tuổi đầu, gã đã theo bác Ni xóm trên đi chở
gạch, khuân bê như người phu thứ thiệt, hí hửng dắt tôi đi ăn kem vì vài đồng
lương còm cõi thậm chí không bằng tiền tiêu vặt mà mẹ gã cho.
-Mẹ mày mà biết là
nọc mày ra đánh chết. Ăn sung mặc sướng không chịu tự nhiên đi phu.
-Tự nhiên hôm qua
tao đọc được cuốn sách kia, tao thấy ông tác giả sao trải nghiệm hay thật, muốn
viết được như vậy hẳn cũng trải nghiệm dữ lắm. Nên tao đi làm thử.
Chỉ đơn giản là gã
muốn thử cái cảm giác như người ta mà thôi. Đọc một cuốn sách thay vì khâm phục
tác giả có thể tưởng tượng ra nội dung gã lại muốn trải nghiệm cái cảm giác đó
hơn. Rồi gã học sư phạm thật, tốt nghiệp và được làm một thầy giáo làng thật.
Sinh viên sư phạm thì ra làm thầy giáo, cái đó chẳng có gì đáng nói, nhưng ở
cái làng mà một “ông giáo” mang tiếng gàn đi dạy thì mấy ai mà đi học. Tốt nghiệp
trường trên phố với tấm bằng giỏi hẳn hoi, gã được giữ lại trường, nhưng gã lại
từ chối rồi về cái xóm nhỏ mà gã lớn lên để xin việc. Mấy ai được bằng giỏi mà
về lại chốn quê nên cái trường làng vỏn vẹn ba bốn lớp nhận được đơn của gã mừng
húm, vội phân công dạy mấy lớp liền. Có điều với cái lối suy nghĩ khác người từ
nhỏ của gã thì xóm này ai cũng thấu nên dẫu dân quê vốn không kén chọn cũng bắt
đầu học đòi những nhà trên phố đi lựa thầy. Ban đầu người ta kiến nghị đổi thầy,
trường thiếu người phải giải thích dữ lắm, sau, không đổi được họ cho con nghỉ hết
để ra điều kiện. Gã lại bắt đầu như một ông thầy mất việc. Tôi cám cảnh:
Mày giỏi nhưng ai
biết được đâu, thôi quay lại trường cho rồi. Làm ở trường đại học vừa oách mà vừa
xứng tài, có tương lai hơn mấy cái trường này.
Nói thế đâu được,
mục đích ngày xưa tao đi học chỉ để về đây dạy, chưa làm được thì tao không muốn
bỏ.
Nói thế mà gã
không bỏ thật, gã đi từng nhà vận động học. Nhà nào đưa ra lí do bận việc đồng
áng người ta làm không
xuể thì gã xắn tay vào làm phụ, nhà nào lấy lí do thiếu tiền không có tiền học
thì gã lại làm đơn xin trường miễn giảm… thậm chí có nhà chê bai học thức của
gã, gã chỉ cười:
-Hồi nhỏ thì cháu
gàn thật nhưng nay thì không chắc đâu ạ, hay bác cứ để con bác học hai ba hôm,
nếu nó quyết định nghỉ thì cháu không cản. Ý thế mà chẳng ai bỏ được gã một khi đã được
gã dạy. Dần dần cái xóm nhỏ, nghe gã vận động dữ quá cũng cho vài đứa đi học lại,
rồi tiếng nọ đồn tiếng kia, bảo gã dạy được lắm, lại nhiệt tình chứ không cà rù
như mấy thầy cô dạy buồn ngủ, mấy đứa nhỏ lại ham đi học cho bằng bạn bằng bè
thế là vòi ba mẹ cho đi học lại. Thế là trường chẳng mấy chốc mà lại kín người,
cái hay của thôn quê là thế: cứ một đồn mười là chỉ một tiếng tốt cũng lan đi
xa. Mà tôi công nhận gã cũng nhiệt tình và biết lắng nghe học sinh nên nhiều học
sinh hay tâm sự với gã, nói một lần là gã nhớ. Như có cô bé bữa trước khóc tu
tu trên lớp vì mẹ bệnh, hôm sau đi học đã nghe gã hỏi thăm: "Thế mẹ em thế nào
rồi? Đỡ chưa?” làm cô bé thấy mình được quan tâm đứng giữa sân khóc òa. Hay như
mấy đứa con trai vốn quậy đánh nhau ù té, trầy lên trầy xuống. Lũ nhóc vốn vô
tâm cứ để vết thương thành thẹo, gã lại đi tìm mua được hộp dầu bắt đè đầu ra xức:
-Này mấy anh nhóc,
chẳng phải có thẹo là chiến tích lẫy lừng đâu nhé. Bây giờ thì mấy anh hãnh diện,
rồi sau này mà lớn lên, muốn mấy cô theo mà mấy cô thấy mấy anh toàn thẹo thọ
thì có mà chạy đằng trời.
Bông đùa là thế
nhưng mấy anh nhóc lại nghe theo thật. Rồi chuyện gia đình học sinh như thế
nào, gã đều lắng nghe và nhớ để nếu trong khả năng có thể gã có thể giúp đỡ.
Giống như hồi nhỏ, khi cái gàn của gã là cứ thích sống trong hoàn cảnh của người
ta, thì nay, có lẽ vì hiểu được hoàn cảnh ấy nên gã càng nhiệt tình.
Cách dạy học của
gã cũng như vậy, đâu dễ gì được bằng giỏi rồi được giữ lại trường, gã dạy học
sinh không phải bằng cách tiếp nhận của một người ở lứa tuổi của gã mà ở vị thế
của chúng, để có thể dạy chúng cách tiếp thu tốt nhất. Cách dạy đó đôi khi rất
mệt với gã vì giống như phải “thâm nhập” vào đầu óc của chúng nhưng lại giúp biết
chúng nghĩ gì và cảm nhận gì. Xét cho cùng, với một thầy giáo dạy văn như gã,
đó vẫn là cách tốt nhất. Và với phần lớn những người học văn bây giờ, khi tất cả
văn chương đều chỉ theo khuôn mẫu thiếu tính sáng tạo thì việc khơi gợi trí óc
học sinh là điều cần thiết.
Rồi tôi bắt đầu bận
rộn với cuộc sống riêng, đi công tác biền biệt ít về làng, không còn theo dõi gã
gàn năm đó của tôi sống như thế nào nữa, cho tới ngày chắc cũng độ chừng mấy
năm sau tôi về lại thăm quê, tôi lại gặp gã. Gã vẫn thế có điều trên mũi bắt đầu
sắm thêm cặp kính cận dày cộp trí thức. Sau lưng gã có đeo theo một đứa nhỏ
trong khi gã cứ như một gã tài tử đang ngồi ghế đẩu đọc kính giữa sân.
-Chào thầy giáo, mới
không gặp mấy năm mà khác quắt nhỉ? Ra dáng giáo viên hơn rồi đấy!
Gã nhìn thấy tôi mừng
rỡ, rồi nhẹ nhàng kéo tay đứa nhỏ ra, hớt hải chạy lại:
-Gớm, mày đi đâu mấy
năm biền biệt giờ lại về? Khổ, ra dáng gì cho cam, đọc sách miết nó cận mày ạ
-Ủa thằng cu nào thế?
Con mày à? Cưới hồi nào? Chẳng thấy thiệp!
-Nào phải, đứa học
sinh. Trường mới mở thêm lớp, nó cứ hay sang chơi.
Tôi đứng tần ngần.
Đây có phải cái gã gàn suốt ngày huyên thuyên những điều khó hiểu đấy không, nay nó đã làm thầy và được nhà trường tin tưởng
giao cho nhiều lớp hơn. Thậm chí nhìn cái cách mà học sinh ôm lấy hắn, nhìn cái
cách hắn ân cần với chúng tự nhiên thấy vai trò của một người thầy mà theo như
cái cách gã gàn ấy hiểu thấy ấm áp vô cùng. Đương ngồi buổi trà với gã đột
nhiên gã bật dậy:
-Thôi chết, cơm
trưa, mày ở lại ăn với tao nhé?
Bỗng từ đâu có tiếng
với tới:
-Thầy, thầy! Lại
nhà em nhé, bố em có phần thầy mớ rau lang sáng mới đào.
Gã bật cười “ơi”
một tiếng rõ to rồi kéo tay tôi:
-Cứ quên mãi, lơ
đãng lắm. May được phụ huynh thương rồi thi thoảng cho mớ rau, con cá. Ở quê
mà, tình làng nghĩa xóm.
Có vẻ gã gàn của
tôi không chỉ được học sinh thương mà còn được bậc cha mẹ tin tưởng. Thực không biết gã đã làm như
thế nào nhưng đột nhiên tôi lại thấy tự hào về gã. Nghĩ gì tự nhiên tôi quay ra
trêu gã:
-Thế có ai gọi mày
là thấy giáo gàn không?
Cả hai đưa bật
cười.
Tác giả : Lê Hứa Huyền Trân
Hội viên Hội VHNT
Tỉnh Bình Định
