Viết về nguồn cội là viết về nơi chôn nhau cắt rốn, là quê cha đất tổ, nơi mà ta sinh ra và lớn lên với quãng đời thơ ấu ấm áp biết bao là kỷ niệm. Cội là gốc rễ, nguồn là điểm xuất phát, nơi khởi đầu cho một cuộc hành trình. Gốc rễ của cuộc đời có thể là một lối mòn xưa, dòng sông bến nước, cây đa đình làng hay cánh đồng với những mái tranh nghèo thuở còn vương khói lam chiều. Một ngày ta đi biền biệt với nỗi buồn ly xứ không ai có thể mang theo cội rễ vào đời.
Trong cuộc hành trình mưu sinh, nguồn cội luôn như ngọn lửa cứ âm ĩ cháy trong hồn mỗi người. Canh cánh với bao nỗi niềm, hoài bão với bao điều mơ ước, người ra đi từ đó, hành trang chỉ là lời ru của mẹ hơi thở của hồn quê ngai ngái mùi rơm rạ. Bước chân hồ hải đâu cũng là quê hương, cũng vẫn bình minh với mặt trời rực sáng, cũng vẫn hoàng hôn với đàn chim ngang trời bay về rừng cũ. Chợt có một ngày qua bến đò ngang đất khách, nhìn dòng sông quê người, nghe tiếng mái chèo khua nước, “tác giả” chạnh lòng thương nhớ quê xưa.
Đó chính là nguồn cội mà mỗi người đều có những kỷ niệm riêng, những cảm xúc và nỗi niềm rất riêng để thương để nhớ. Có thể mỗi người đều có mỗi hướng đời đi khác biệt nhưng trong sâu thẩm tiềm thức ai cũng mong có một ngày áo gấm về làng. Nguồn cội vừa là hữu hình, vừa mang tính trừu tượng. Theo thời gian, trên mỗi bước chân xa trừu tượng dần hình thành và cũng dần hiện hữu trong tâm của mỗi người con xa xứ.
Nhà thơ Phạm Bá Nhơn viết về nguồn cội chưa hẳn đơn thuần muốn khơi dậy một tiềm thức, mà chính trong tâm những nỗi niềm đã thúc đẩy “tác giả” thổ lộ những cảm xúc hơn là giải bày những nỗi lòng. Trong bài thơ “Hẹn Về Quảng Trị” có bốn câu:
 |
| Nhà thơ Phạm Bá Nhơn |
“Quãng Trị ơi quê hương và nguồn cội
Mới vừa xa mà lòng nhớ khôn vơi
Làm sao quên những chiều nơi xóm nhỏ
Ngày ra đi xao xuyến mãi trong đời”.
Nguồn cội trong hồn nhà thơ sao mà da diết đến thế! “Ngày ra đi xao xuyến mãi trong đời”. Mỗi một bước chân đi ngày ấy tôi tin chắc rằng thế nào anh cũng “Một bước đường một đau”.
Nguồn cội là đất mẹ, là tổ ấm, là bến nước sân ga. Cánh chim rời tổ, con đò tách bến và con tàu lăn bánh khỏi sân ga, tất cả ra đi rồi cũng sẽ quay về. Tổ ấm dù có xơ xác nghèo nàn, bến nước dù có đìu hiu, quạnh quẻ, sân ga dù có điêu tàn vắng vẻ nhưng vẫn luôn bao dung và đón nhận. Chỉ sợ trên bước đường phiêu bồng, bã phù danh làm tâm người thay đổi không còn nhớ đến gốc rễ của đời mình. Đọc những bài thơ trong tập thơ “Nguồn Cội” của nhà thơ Phạm Bá Nhơn, tôi khẳng định một điều: dù anh đang ở chân trời gốc bể nào, nguồn cội luôn ở trong tâm anh. Đó chính là nỗi lòng rất thật qua những câu thơ bởi vì thơ là sự thăng hoa của nội tâm qua cảm xúc. Trong bài thơ “Nguyện Cùng Non Nước” có bốn câu:
“Ta ra đi để có ngày về lại
Với quê hương xa ngái vẫn đang chờ
Thuở cất bước mang theo lời nguyện ước
Câu thề xưa ấp ủ mãi trong mơ”.
Và trong bài “Tôi Về Quê Tôi” cũng có những câu làm xao xuyến người đọc:
“Về cùng bến nước dòng sông
Lũy tre nương cát lúa đồng mênh mông
Ra đi thỏa chí tang bồng
Vẫn không quên được một vùng đất quê”.
Hay:
“Về đây tìm lại dấu chân
Trong tôi còn đó một phần đất quê”.
Có lẽ trong suốt tập thơ “Nguồn Cội” nhà thơ Phạm Bá Nhơn đã thổ lộ cảm xúc của mình qua bài “Người Quảng Trị Xa Quê” và theo tôi nghĩ đây là một trong những bài thơ tiêu biểu hay nhất trong tập thơ “Nguồn Cội” của anh “Người Quảng Trị Xa Quê” phải chăng đó là một thông điệp, một lời nhắn nhủ chân tình đến những người con đất Quảng Trị đỏ lửa năm xưa. Và tôi chợt thương lắm những vần thơ:
“Tha hương ngót mấy đông tàn
Vẫn mang giọng nói nồng nàn ngày xưa
Vẫn còn nhớ nắng thương mưa
Vẫn là dáng mẹ sớm trưa đi về”.
Vẫn mấy câu thơ trên tôi chợt liên tưởng tới Nguồn cội không chỉ là Đất mẹ, quê cha mà Nguồn cội còn là giọng nói quê, là da thịt của mình, như trong hai câu kết:
“Ta nghe giữa cõi bao la
Quê xưa là nửa thịt da của mình”.
Một thoáng ngậm ngùi thương nhớ trong anh, thêm một chút suy tư trầm mặc của một chiều mưa bụi bay, của một hoàng hôn hay trong đêm trăng sáng để anh “ngước đầu nhìn trăng sáng, cúi đầu nhớ quê xưa”. Cố hương trong lòng nhà thơ đâu chỉ là mịt mù lớp bụi hương quan mà những địa danh Quảng Trị cũng làm cho hồn anh bừng dậy những nỗi niềm. Nào là bãi biển “Hải Khê”, đêm trăng “Cửa Việt”, hạt tiêu cay đất “Vĩnh Linh”, bát chè “Cam Lộ”. Nào sắc tư “Ô Lâu”, Lương Điền, Mĩ Chánh với gạo thơm “Triệu Độ”, trà lành “Gió An”. Tất cả… tất cả… đã làm nên, trở thành “Nguồn Cội” trong tim người viễn xứ.
Sự đồng cảm luôn làm con người gần gũi nhau hơn. Đồng cảm trong sự mất mát chia li, đồng cảm trong niềm vui tương ngộ và trong nỗi buồn xa xứ. Để được chia sẻ, mỗi người đều có cách thể hiện để tìm sự đồng cảm và nhà thơ Phạm Bá Nhơn đã tìm được sự đồng cảm qua tập thơ “Nguồn Cội”. Anh đã thổ lộ tâm tình rất thật, diễn tả một tâm trạng buồn vui rất tự nhiên, như dòng nước “Ô Lâu” hiền hòa và ngọt ngào như bát chè “Cam Lộ”. Hoàn cảnh xa quê mỗi người mỗi khác nhau, thành bại của mỗi một đời người khác nhau nhưng nỗi lòng nhớ quê không có gì khác biệt.
Ngàn phương trời ra đi nhưng chỉ có một phương để trông về Cố quận. Ngàn mây dẫu có phiêu lãng bên trời, nhưng cũng về núi mỗi chiều, trăm sông dẫu có chảy qua muôn ngàn bến lạ rốt cuộc cũng xuôi về biển cả. Vạn vật đã như thế huống chi con người, vì thế Nguồn Cội là một biểu tượng thiêng liêng, là cuộc sống tâm linh không thể mất đi trong hồn của mỗi người ly xứ. Người xưa có câu: “Đồng bệnh tương liên” và tôi cũng có bao nhiêu năm xa quê nên khi đọc tập thơ “Nguồn Cội” của nhà thơ Phạm Bá Nhơn lòng tôi tràn đầy xúc cảm. Tôi vẫn mong có một ngày về được nhìn trăng sáng trước sân, thoang thoảng mùi hương cau, hương bưởi, được tận mắt nhìn những đóa tường vi nở trong sương sớm. Muốn thì vẫn muốn thế nhưng mỗi dặm đời đi quê hương cứ dần xa ngút ngát. Thôi thì! Cứ tạm là cánh chim bay vút lưng trời, cứ như chiếc lá trên cành chỉ mong có một ngày trở về rừng xưa cội cũ.
Xuyên suốt trong tập thơ “Nguồn Cội” tác giả cũng có những bài thơ tình làm say đắm lòng người như bài: “Phút Hoài Niệm”:
“Ta mơ một sớm khung trời ấy
Vạt áo làm khăn lau mắt em”.
Hay:
“Nhưng rồi tất cả bao hoài niệm
Chảy suốt qua tim đọng giữa đời”
Và bài: “Em Đến”:
“Em đã đến lay lòng ta thức dậy
Sau đêm dài mê ngủ thiếp ngất ngây
Em đi ngang làm tim ta run rẩy
Để ta say sướt mướt suốt phương nầy”.
Và có một khổ cuối cùng của bài thơ “Hoa Xưa” làm tôi suy nghĩ mãi về một cánh bướm đa tình, bay đến vườn hoa để vờn nhụy, rồi lại lạnh lùng vỗ cánh bay đi.
“Trách chi con bướm bay từ sáng
Vui đậu bên hoa chỉ ít ngày
Cố tình ngửi trộm hương ngây dại
Lạnh lùng vỗ cánh mặc hoa lay”.
Và thơ anh còn nhiều bài thơ tình mà đọc lên cũng thấy từng “câu từ” thắm thiết diết da, thắm vào tim tận cùng của lòng mình và tận cùng của dòng máu đang luân lưu trong huyết quảng.
Khi đọc tập thơ “Nguồn Cội” tôi luôn đặt mình vào vị trí một độc giả. Đọc thơ của một tác giả, vì thế tôi mới cảm nhận hết nỗi lòng của nhà thơ. Mặc dầu tôi chưa được lần hạnh ngộ với tác giả nhưng đọc tập thơ “Nguồn Cội” tôi cảm nhận được tác giả luôn có tâm hồn mở rộng, luôn hướng về cái đẹp của chân thiện mỹ cũng đủ nói lên “nhân cách” của một người cầm bút.
Có thể nói thơ là làn sóng âm thanh xuất phát từ trái tim, khi độc giả đọc bài thơ rung động từ trái tim thì bài thơ ấy mới ăn sâu vĩnh viễn vào tâm thức của mỗi người!.
Nha Trang, ngày 20 tháng 01 năm 2013
Hương Xuân
***
Võ Văn Hoa gởi đăng
