Tác giả VŨ TỪ SƠN |
Những người cầm bút
viết văn chương ở mọi chế độ xã hội, mọi thời đại là nhiều
vô kể. Họ có thân thế, sự nghiệp rất khác nhau,
có vị thế trong xã hội cũng khác nhau. Song văn chương của
họ đều có chung một mục đích là khẳng định và vinh danh vị
thế văn chương. Tất nhiên tác dụng của tác phẩm với xã hội, với chế độ là hoàn
toàn khác nhau, với nhiều cung độ do trình độ, quan điểm, đạo đức và tài
ba của người viết.
Tựu chung có hai
dạng người viết văn chương: chuyên nghiệp và không chuyên nghiệp. Những người
viết chuyên nghiệp họ sống được nhờ tác phẩm. Số người này rất ít và đôi khi
tác phẩm của họ chạy theo thị hiếu của độc giả để ... kiếm tiền sinh sống, do
vậy, phần nào bị thiên lệch, mất tính chân thực, không lương thiện và khó tồn
tại lâu dài.
Những người viết văn
nghiệp dư thì ở mọi thành phần xã hội. Từ người
có cương vị cao: vua, chủ tịch nước, tổng thống, tướng lĩnh,
quan lại ... đến thường dân. Ví như ở nước ta là: Lý Thái Tổ,
Trần Nhân Tông, Lê Thánh Tông, Hồ Chí Minh ... , Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt,
Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Công Trứ ... và lớp dưới thì vô
số với nhiều cung bậc.
Có người nói: Nhân
loại hạnh phúc vì có nhà văn! Đúng! Tương tự như vậy, ta có các
nhận định với nhà khoa học, nhạc sĩ, kiến trúc ... Song, nếu nói: "Bản
chất của nhà văn là cao cả" thì không chính xác. Ở đây ta phải xét đến nhà
văn chân chính và không chân chính.
Vậy bản chất của
họ là gì ? Nếu dùng từ cao cả thì chỉ có thể nói: Nhà văn là
người có trách nhiệm cao cả, góp phần tích cực trong việc xây dựng và cải tạo
xã hội. Nhà văn cao cả tự nguyện dâng hiến sự nghiệp văn chương của mình cho
nhân loại, cho đất nước, cho xã hội. Tầm ảnh hưởng của nhà văn phụ thuộc
vào tác phẩm của họ. Tác phẩm có "đứng" được không, có tồn tại lâu dài
với độc giả hay không? Những tác phẩm kinh điển thì tồn tại mãi mãi với dân tộc, với đất nước, với loài người, như là: Truyện Kiều của Nguyễn Du, Tam quốc
diễn nghĩa của La Quán Trung, Tây du ký của Ngô Thừa Ân, Thủy hử của Thị Nại Am,
Những người khốn khổ của Victor Hugo, Chiến tranh hòa bình của Lev Nikolayevich
Tolstoy...
Đại cương khảo sát hai
vấn đề: Bản chất của nhà văn và vị thế văn chương.
Bản chất của
nhà văn
Để rõ thêm về hai từ
"bản chất " ta phải nói đến "hiện tượng". Xét một người A,
bắt đầu có hiện tượng ăn cắp, sau đó hiện tượng này cứ lặp đi lặp lại ... nhiều lần, dẫn đến bản chất A là kẻ ăn
cắp. Mặt khác, nói đến bản chất là nói đến căn cốt.
Thí dụ nói: Bản chất
của đế quốc là xâm lược. Từ "cao cả "được dùng để chỉ những gì thuộc
về tinh thần. Nhà văn đứng trên phương diện cao cả là dùng văn chương để góp
phần phê phán, cải tạo, xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Họ tự nguyện dâng
hiến trí tuệ, công sức của mình cho xã hội. Vậy không thể nói: "Bản chất
của nhà văn là cao cả" được!
Nguyễn Du viết
"Truyện Kiều" hoàn toàn do tự nguyện và trên tinh thần cao
cả, như ông đã viết: Bất tri tam bách dư niên hậu / Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như. Xuân Diệu cũng nói một câu rất hay: Cơm áo không đùa với khách
thơ.
Vậy, bản chất của
nhà văn là nhân văn, nhân bản; là khám phá, phát hiện,
phản ánh, cải tạo; là hy sinh, dâng hiến; là không màng danh
lợi; là trung thực và lương thiện.
Vị thế văn chương
Trước hết nêu quan điểm
của văn chương.Thời kỳ văn học Việt Nam (1930 - 1960) có sự tranh
luận giữa hai quan điểm: Nghệ thuật vị nghệ thuật
và nghệ thuật vị nhân sinh. Chính vì hạn chế của mình
về nghệ thuật, về văn chương nên chúng ta đã xử sự sai lầm với
một số văn nghệ sĩ. Sau này đã có sự sửa sai, các tác phẩm của Trần Dần, Hoàng
Cầm, Lê Đạt, Hữu Loan ... mới lại được lưu hành. Chúng ta đã cởi mở lên rất
nhiều, đã tiệm cận đến gốc của vấn đề. Rõ ràng là nghệ thuật phải "vị" nó (nghệ thuật) và cũng "vị" xã hội, chế độ (nhân sinh).
Vậy
vị thế văn chương là gì? Có thể định nghĩa
như sau: Vị thế văn chương là vị trí của văn
chương trong chế độ xã hội, tư thế và thế đứng
của văn chương trong xã hội ấy. Do vậy văn chương được xếp ở vị trí
hàng đầu trong xã hội. Đây là vị trí đúng đắn và thích đáng cho văn chương. Tư
thế của văn chương là chững chạc, nghiêm cẩn, đàng hoàng, cao sang.
Văn chương
có thế đứng vững chãi, bề thế, có tác động sâu
sắc đến xã hội, góp phần đắc lực trong cải tạo xã hội, tích cực phục
vụ hay phê phán xã hội đương thời.
***
Tháng 12-2012
VŨ TỪ SƠN
Năm sinh: 1949
VŨ TỪ SƠN
Năm sinh: 1949
Quê: Minh Đức, Từ Sơn, Bắc Ninh.
Hiện sống và viết tại Thành phố Bắc Giang.
Hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Bắc Giang.
vutuson01@gmail.com
vutuson01@gmail.com
TÁC PHẨM ĐÃ XUẤT BẢN:
Một chặng đường , thơ, (2006)
Hương sắc thiên nhiên, thơ (2007)
Gửi gió, thơ (2008)…