Nguyễn Thanh Lâm
ĐẾN VỚI BÀI THƠ “CHUNG” CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Đã
lâu… tôi mới nghe được một thông điệp tình yêu - lời tỏ tình mộc mạc, giản đơn mà chân
thành, vừa cổ điển vừa hiện đại. Lời tỏ tình từ tâm can, không ấp úng rụt rè
vụng dại của tuổi trẻ mới vào đời, mà là lời tỏ tình của người đã trải qua
những cung bậc thăng trầm trong tình ái, đã bước vào ngôi đền tình yêu thắp nén
tâm hương của lòng mình và nghe được thần ái tình mách bảo lẽ hằng thường vĩnh
cửu - bền vững của tình
yêu. Tiếng nói của thần ái tình thường thì thầm trong lòng con người, nhưng
không phải ai cũng nghe rõ. Hình như trời cho trái tim thơ của Đặng Xuân Xuyến
nghe được tiếng nói tâm linh.
Trong
kinh dịch quẻ Hàm là đạo vợ chồng - tiếp
nối đến quẻ Hằng là đạo dài lâu. Sự dài lâu nào cũng có nguyên lý của nó như
nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống con người. Như khí trời, không có khí trời
thì vạn vật và con người không thể tồn tại và con người cũng cần tình yêu như
khí trời vậy, “Đến sỏi đá cũng cần có nhau” thì con người sinh ra trong trời
đất không có tình yêu và tình vợ chồng chẳng có lỗi với tạo hóa lắm sao!
“Em
có cần anh không”, một câu hỏi tưởng giản đơn bình thường nhưng đầy nội
lực, không trải qua những thao thức với tình yêu, không hiểu thấu nguồn cội của
tình yêu, đặc biệt là tình yêu vợ chồng là sự hằng thường lâu dài không thể tỏ
tình từ tâm can như vậy. Chữ “cần” vừa mang sức nặng của câu thơ, vừa là
ngọn lửa minh bạch và chân thành thắp sáng trong ngôi đền tình yêu của mọi lứa
đôi trong cõi đời này. Thiếu sự “cần” ấy mọi cuộc tình sẽ thành tẻ nhạt. Ngược
lý của cần là không cần, ôi không cần nhau thì đâu còn là tình yêu nữa.
“Em
có cần anh không”. Cần là một nhu cầu như nhu cầu hít thở để bảo toàn sự
sống con người, và con người không có tình yêu như trái đất thiếu mặt trời là
điều tất nhiên. Nhưng câu hỏi này đối tượng được hỏi phải là người nào? Mới gặp
nhau, mới biết nhau mà hỏi như vậy thật là vô duyên. Đặng Xuân Xuyến tặng bài
thơ này cho Quỳnh Hương có nghĩa là 2 người đã hiểu nhau, biết nhau lâu rồi.
Quỳnh Hương đã là không khí trong lành trong lồng ngực nồng nàn của nhà thơ hít
thơ, nàng đã là bài thơ mà Đặng Xuân Xuyến là tác giả. Cũng có trường hợp 1
bóng hồng lướt qua đã rung động cho thi nhân làm thơ tặng, nhưng tôi dám chắc
rằng không có nhà thơ nào dám cả gan hỏi “Em có cần anh không” như Đặng
Xuân Xuyến.
Sau
câu hỏi “Em có cần anh không” thì câu thứ 2 sinh ra là lẽ tất nhiên “Nếu
cần hãy cùng anh chung sống”. Lòng thành của nhà thơ cụ thể hơn, tính mục
đích rõ ràng minh bạch hơn, câu thơ như ánh nắng hồi hộp thở trong hoa, ánh mắt
của nhà thơ đang ngước lên thành kính đợi chờ vị thần tình ái của lòng mình. Sự
chân thành như sóng đã dâng lên là hối hả vỗ bờ, và mọi sự chân thực đều ngắn
gọn và rõ ràng:
“Gạo
nấu chung nồi
Chăn
trùm chung gối
Ta
chia chung ánh mắt nụ cười”
Lời
tỏ tình đến đây tưởng như đã đủ, nhưng với tình yêu đặc biệt là tình yêu chân thành
thì nói biết bao nhiêu cho vừa. Xuân Diệu: “Đã hôn rồi/ Hôn lại/ Hôn mãi mãi
muôn đời/ Anh mới thôi dào dạt”. Đặng Xuân Xuyến là nhà thơ hậu sinh cái
gen đa tình bay bổng của thơ đã nhiễm với gen đời. Anh vẫn tỏ tình với ngôn ngữ
mộc mạc:
“Đừng
ngại em ời
Giường
nhà anh đủ dài đủ rộng
Chăn
nhà anh đủ ấm đủ nồng”
Câu
thơ gọi hồn những trang cổ tích, cho người đọc trôi ngược về cội nguồn nề nếp
cha ông, nhưng cũng rất hiện đại trong cuộc sống hôm nay. Chữ “đủ” là
linh hồn của câu thơ, đủ có nghĩa là không thừa không thiếu, đủ mang hồn của
triết học phương đông, kín đáo nói với người tình của mình và cho tất cả những
lứa đôi, những cặp vợ chồng và cả chúng ta: mọi sự ở đời này hãy tự cho là đủ -
thì sẽ đủ. Tôi nghe thấy tiếng Lão Tử cười thầm và tay khẽ vuốt râu - Đạo đã
thành thơ.
Cái
đẹp của thơ Đặng Xuân Xuyến là sự mộc mạc vì hồn cốt của anh mộc mạc. Nhưng cái
mộc mạc của chàng trai quê Hưng Yên đã già nửa đời ra đi dan díu với kinh
thành, nên vẻ đẹp mộc mạc mang một vẻ đẹp khác. Sau những điều cụ thể của sự
“cần” có anh không, của gạo chung nồi, chăn chung, gối chung của căn nhà đủ dài
đủ rộng, sự mộc mạc của thơ bay lên với tất cả nỗi lòng:
“Ta
khêu ngọn lửa hồng
Ta
nối câu quan họ
Ta
bện mây với gió
Kết
thành thuyền chơi trăng”.
Khêu
ngọn lửa hồng ý tưởng của câu thơ mang nỗi lo xa, cẩn thận gìn giữ tình yêu,
ngọn lửa tình yêu khêu lên, thắp sáng không chỉ một đêm nay, đêm mai mà sáng cả
một đời. Câu quan họ không chỉ hát trong đêm nay mà “Ta nối câu quan họ”
nối dài mãi ngân vang mãi trong cả đời. Chữ “khêu” và chữ “nối”
đọc lướt qua sẽ không thấy nỗi lòng của nhà thơ.
Từ
bệ phóng của đời sống, của lòng chân thành hồn thơ bay lên, tình yêu ảo diệu
lung linh “Ta bện mây với gió/ Kết thành thuyền chơi trăng”.
Bàn tay của ái tình thật kỳ diệu “Bện mây với gió”, chủ thể và khách thể
giao hòa - anh với em là một. Anh không nhớ anh la mây hay là gió, em không nhớ
em là gió hay là mây. Như Liệt Tử nói: “Ta cưỡi gió hay gió cưỡi ta”,
gió và mây quện vào nhau kết thành con thuyền chơi trăng, và con thuyền chơi
trăng ấy vừa có, vừa không mang sắc màu huyền bi đạo phật. Bơi trong cuộc sống
vĩnh hằng. Đọc đến đây mới thấm thía chữ “cần”. Mây cần có gió, gió cần
có mây để hóa con thuyền chơi trăng và vui sống trong cõi đời này.
Nếu
là tôi, tôi sẽ dừng bài thơ ở đây. Nhưng nhà thơ đang yêu, đang say nên dù đã
qua sự tột đỉnh thăng hoa, nhưng tình yêu hoàn nguyên cho anh sức khỏe, vẫn yêu
tiếp:
“Em
sẽ là buồm căng
Anh
sẽ là gió lộng
Thuyền
trăng mình thơ mộng
Dập
dìu giữa biển xanh
Em,
nào, về với anh”.
Buồm
căng và gió lộng là ý thơ không có gì mới, không say lòng người bằng “Bện
mây với gió”, “Thuyền trăng mình thơ mộng/ Dập dìu giữa biển xanh”
tưởng là hình ảnh đẹp của thơ nhưng đã thiếu lửa, không cháy như sự đam mê quấn
bện vào nhau như mây gió.
Thế
mới biết làm thơ cực khó, thêm một chữ thì thừa, bớt một câu thì thiếu. Ngoài
sự xúc động thực, vốn đời cần có tư tưởng và câu chữ bầu lên nhà thơ.
Ở
bài thơ này một số chữ tôi đã phân tích ở trên đã bầu lên nhà thơ Đặng Xuân
Xuyến.
Câu
kết: “Em, nào, về với anh”. Một câu nói thừa nhưng lòng tôi hình dung
hình ảnh bàn tay nắm bàn tay, đôi tình nhân cùng nhau tung tăng bước vào ngôi
nhà hạnh phúc. Tôi thầm cầu trời sự hình dung mong đợi của tôi và của nhà thơ
Đặng Xuân Xuyến thành sự thật.
Hà Nội, chiều 09 tháng
10.2016
Nhà thơ NGUYỄN THANH LÂM
Địa chỉ: Số
4, ngõ 179 Minh Khai, quận Hai Bà Trưng, tp Hà
Nội
Điện
thoại: 0984787426
CHUNG
(Tặng Quỳnh Hương)
Em có cần anh không?
Nếu cần hãy cùng anh chung sống
Gạo nấu chung nồi
Chăn trùm chung gối
Ta chia chung ánh mắt nụ cười
Đừng ngại em ời
Giường nhà anh đủ dài đủ rộng
Chăn nhà anh đủ ấm đủ nồng
Ta khêu ngọn lửa hồng
Ta nối câu quan họ
Ta bện mây với gió
Kết thành thuyền chơi trăng…
Em sẽ là buồm căng
Anh sẽ là gió lộng
Thuyền trăng mình thơ mộng
Dập dìu giữa biển xanh
Em, nào, về với anh.
Hà Nội, trưa 25 tháng 04. 2016
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
