Bộ sách
“Văn học Miền Nam
lục tỉnh” (VHMNLT) của tác giả Nguyễn
Văn Hầu đã xuất bản tại Sài Gòn vào năm 1974 gồm 4 tập. Quý I năm 2012, Nhà xuất bản Trẻ đã mua bản quyền và tái bản gồm
3 tập. Tập I: Miền Nam và Văn học dân gian địa phương, tập II : Văn học Hán Nôm
thời khai mở và xây dựng đất nước, tập III : Văn học Hán Nôm thời kháng Pháp và
thuộc Pháp.
Ông Nguyễn Văn Hầu là một tác giả uy tín ở
miền Nam trước năm 1975 với hơn 20 tác phẩm giá trị trên nhiều kỉnh vực văn
học, sử học, tôn giáo, du ký. Ông hiệu Bút Trạch, sinh năm 1922 tại An Giang. Thông
thạo Pháp và Hán Văn, ông viết báo, viết sách, diễn thuyết dạy văn, sử tại nhiều
trường trung và đại học ở Sài Gòn. Ông là một học giả có nhiều đóng góp lớn đối
với lịch sử khai phá và phát triển miền châu thổ Hậu Giang của đất nước cùng nhiều tác phẩm nghiên cứu về
nền văn minh cổ đại tại các nước châu Á. Ông mất ngày 12/3/1995.
Đây là một bộ sách khảo cứu văn học quan trọng cho tất cả những ai có nhu
cầu nghiên cưu tìm hiệu về diện mạo, tiến trình và tính chất của nến văn học
trên vùng đất mới miền Nam.Theo tác giả Nguyễn Văn Hầu thì: "Có hơn một ý kiến
phát biểu rằng văn học miền Nam không có quá khứ gì đáng kể” và ông đã khẳng
định mạnh mẽ “Ai cũng biết ý kiến đó ngang xương và hời hợt, tuy nhiên, nếu chỉ
nhìn lướt qua trên mặt tầng, hoặc cứ nhầm tìm hiểu những tác phẩm lớn như một
nhà văn Pháp chỉ truyện Kiều, thì quả tình bất cứ ai cũng lâm vấp như vậy ..(sách VHMNLT trang 34). Ông Hầu còn nói rõ hơn : “Nhưng văn học phải đâu chỉ đòi
hỏi rặt những tác phẩm lớn như truyện Kiều, cũng như muốn đánh giá một nền văn
minh đâu phải chỉ tìm thấy thể hiện nơi một ông Jésus, một ông Khổng hay một ông
Phật! Và ông đúc kết lại: “Văn học miền
Nam gồm các tác giả vô danh và hữu danh, các tác phẩm lớn nhỏ với nhiều bộ môn
gộp lại như bất cứ thành phần văn học ở đâu”
(VHMNLT trang 34).
Bên cạnh các tác giả tác giả tên tuổi của nền văn học Hán Nôm thời mở đất và xây dựng vùng đất mới Lục tỉnh miền Nam này như Mạc Thiên Tích, Võ Trường
Toản, Trịnh Hòai Đức, Đòan Minh Huyên, Phan Thanh Giản, Bùi Hữi Nghĩa, Nguyễn Đình
Chiểu, Hùynh Mẩn Đạt, Phan Văn Trị, Tôn Thọ Tường, Nguyễn Thông, Nguyễn Hữu
Quân, Nguyễn Văn Lạc, Sương Nguyệt Anh, Nguyễn Quang Diêu…, đất Tây Ninh vẫn có vài
gương mặt tiêu biểu đã đóng góp nhiều tác phẩm mà tác giả Nguyễn Văn Hầu đã sử
dụng để biên soạn bộ sách như các cụ Võ Văn Sâm, Tô Ngọc Đường, Hi Đạm.
Cụ Võ Văn Sâm sinh năm 1868 tại
làng Thái Bình, quận Châu Thành (Tây Ninh nay là Phường I Thị xã Tây Ninh). Năm
1891, cụ đi dạy học ở Tây Ninh rồi làm
thư ký tại Ty Công chánh Tây Ninh. Chỉ một thời gian ngắn cụ xin nghĩ việc và tham gia làng báo Sài Gòn, cụ viết cho các báo Nông Cổ Mím Đàm,Gia Định Báo.Lục Tỉnh Tân Văn. Cụ còn là một nhà thơ tài hoa với nhiều áng thơ bày tõ tấm lòng
yêu nước, thương dân. Cụ là thành viên trong thi đàn Quốc Biểu, nhóm thi văn đầu
tiên ở Tây Ninh ra đời tại Gò Chẹt, một địa diểm ven rạch Tây Ninh thuộc tỉnh
lỵ Tây Ninh ngày trước nay là Khu phố 2 Phường I Thị xã Tây Ninh. Cụ cũng là tác
giả tập thơ “Thi Phú Văn Từ” xuất bản
năm 1912 tập hợp nhiều tác phẩm hay của các các giả nỗi tiếng ở miền Nam và
nhiểu bài thơ ca ngơi các danh lam, thắng cảnh của quê hương Tây Ninh. Trong bộ
sách VHMNLT có sử dụng một số tác phẩm do cụ Sâm sưu tập.Thế nhưng đề cụ là Vỏ
Sâm là chưa chính xác mà tên đầy đủ của cụ là Võ Văn Sâm.
Cụ Tô Ngọc Đường sinh năm 1880 tại làng Hiệp Ninh, tổng Hàm Ninh
Thượng, quận Thái Bình (nay là Phường 3 Thị xã Tây Ninh). Cụ mất năm 1956, hiện tro
cốt được con cháu thờ tại chùa Linh Quang (Phường 3 Thị xã) .Vốn là một Đốc phủ
sứ nhưng rất yêu thích thơ ca và cũng là
thành viên của Thi đàn Quốc Biểu, là một
trong những nhà thơ tiền bối từng tham gia ngâm vịnh, thưởng hoa mai trắng trên
Núi Bà Đen cùng nữ sĩ Sương Nguyệt Anh năm Tân Sửu 1901. Cụ là tác giả tập “Thi Phú Văn Đàn”. Đây là một tuyển
thơ nhiều trang,khổ lớn do chính cụ thực
hiện từ năm 1905 đến năm 1962, trong đó có thơ do cụ sáng tác và nhiều tác giả ở Nam Bộ. Các tác phẩm do cụ
viết tay và đánh máy bên cạnh nhiều tác phầm được cụ sưu tầm và cắt ra từ nhiều
sách báo cũ và dán vào. Cho đến khi cụ mất sách cũng chưa xuất bản. Trước năm
1975 cụ Hi Đạm Nguyễn Hữu Trí sống tại Thị xã Tây Ninh bảo quản và đã cho ông Nguyễn Văn Hầu mượn để trích
dẩn nhiều tác phẩm trong bộ sách của ông.
Cụ Tô Ngọc Đường có làm một thể thơ gọi là
thơ rơi. Một thể thơ đặc biệt ở miền Nam viết theo lọai văn truyền khẩu nhằm mô
tả những nổi uất ức trong lòng mà không thể bày tỏ được bằng lời. Cụ Đường có
bài thơ rơi "Vợ khuyên chồng đừng điếm đàng,cờ bạc” với nhiều ý tưởng khá mới
mẽ, lên án kiều sống trụy lạc của thanh
niên thời ấy:
“Đạo tam cương chàng chẳng đủ ba
Câu tứ đức thiếp xin dâng bốn
Cuộc cờ bạc làm thêm hao tốn
Thiếp ở nhà nhọc sức tảo tần
Sách có chữ rằng “Đổ bác môn trung mạc khứ thân
Năng sử anh hùng phi hạ tiện ..”*
(*Trong chỗ cờ bạc chớ đến gần, vì nó làm cho người anh hùng trở nên đứa hạ tiện).
Trong tuyển tập của cụ Đường còn có nhiều bào thơ sưu tập giá trị như bài “Vè Gái chửa hoang”, “ Vè Giết Đốc phủ Ca” một bài vè dân gian ca
ngợi chiến công của ông Phan Công Hớn cùng nhân dân 18 thôn Vườn Trầu trừng trị
tên tay sai tàn ác Trần Tử Ca vào năm 1885.
Cụ Hi Đạm vốn là một học học giả, một dịch
giả tài hoa về dịch thuật thơ Hán Nôm. Cụ còn là một tác giả thơ Đường luật tiêu
biểu trong tỉnh. Trong bộ sách VHMNLT có
sử dụng các bản dịch của cụ từ chữ Hán của nhà thơ Trịnh Hòai Đức, một trong
“Gia Định tam gia” tử tập “Cấn Trai thi tập" như Trở về sau cơn lọan, Qua biển
linh đinh cảm tác, Bông trang cùng bài thơ Thưởng Bạch mai của nữ sĩ Sương Nguyệt Anh…
Nói chung dù chỉ có 3 gương mặt góp tác
phầm vào bộ sách quý VHMNLT của ông Nguyễn Văn Hầu nhưng vẫn là một niềm tự
hào lớn đối với người Tây Ninh hôm nay.
PHAN KỶ SỪU
.jpg)
