TRÚC THANH VỚI BẢN
TÌNH CA XÔ-NÁT
PHẠM NGỌC THÁI
Nhà thơ
Trúc Thanh
Trúc Thanh có
không ít những tình thơ tâm huyết, có thể làm rung cảm trái tim đời. Trong số
những bài tôi thích ở thơ em: “Mong manh” là một áng thi huyền ảo và thật xúc động.
Tình thi nói về sự
đa sầu, đa cảm của một cô thôn nữ, gửi niềm tâm tư tới người yêu tận phương trời.
Em muốn tin mà chưa dám tin ? Em yêu… lại sợ tình yêu rồi sẽ tan ? vào một đêm
trường, lòng em cồn cào tha thiết mà thổ lộ. Ta hãy nghe Trúc Thanh mở đầu
trang thơ:
Đời
sập tối mây che vầng tinh tú
Có cơn sầu gầm rú giữa đêm đen
Đêm của thời gian
cũng là đêm cuộc đời - Cái khoảng không gian “đời sập tối…” - Bóng đêm ấy đang
bao trùm lên em với một nỗi buồn tràn ngập. Ta muốn hỏi: vì sao lòng em lại đến
mức tối tăm đến vậy ? Ta không rõ và cũng không thể trả lời. Chỉ biết rằng, cả
tâm hồn và trí não em là một “cơn sầu gầm rú…” với nỗi đau vô tận.
Nhưng trong cái
đêm tối cuộc đời ấy lại có ngọn lửa tình mới đang le lói, nhen lên ! Đó là mối
tình của em với một chàng từ miền xa xôi nào đó ? Trái tim em khao khát, đợi chờ:
Em lặng im thắp nỗi nhớ làm đèn
Tình cậy cửa tim, hoen mờ lý trí…
Tình yêu chàng
tràn vào soi sáng cái “đêm đen” của đời em. Người thôn nữ bàng hoàng nghe “tình
cậy cửa tim” mình - Có lẽ, vì từng chịu đựng một cuộc tình duyên đau đớn ? nên
em sợ. Em không dám… hay không còn muốn yêu nữa chăng ? nhưng rồi lý trí cũng
phải “hoen mờ…” mà lùi bước, trước tiếng gọi mãnh liệt của trái tim em đang
bùng cháy.
Hình ảnh tượng
trưng của hai câu thơ rất hay: Em lặng im thắp nỗi nhớ làm đèn / Tình cậy cửa
tim, hoen mờ lý trí…/ - Đây là hình tượng theo thi pháp dòng thơ tượng trưng
châu Âu nửa cuối thế kỷ XIX sang đầu thế kỷ XX - Theo thuyết “tương ứng cảm
quan” do Charles Baudelaire (1821- 1867), thi nhân thuộc bậc thầy của văn học
hiện đại Pháp thời đó khởi xướng. Ông từng định nghĩa về thuyết “tương ứng cảm
quan” như sau:
Thiên nhiên
là một ngôi đền mà trong đó
những cột sinh linh
Thỉnh thoảng
phát ra những ngôn ngữ mơ hồ
Con người đi
trong thiên nhiên
qua
những rừng biểu tượng
… Hương
thơm, màu sắc và thanh âm tương ứng
Nghĩa là: giữa vật
này với vật khác, giữa con người – cuộc sống với thiên nhiên, đều có thể thay
thế nhau bằng hình tượng. Phản ảnh một cách tương ứng, nhưng dựa vào cảm thụ được
phát ra từ các giác quan (gọi là cảm quan), hay từ trong tâm linh. Cho nên thỉnh
thoảng ngôn ngữ mơ hồ...
Có thể nàng thi sĩ
Trúc Thanh của chúng ta, chưa được biết về trường phái dòng thơ tượng trưng hiện
đại châu Âu này ? song do quá trình đọc và cảm thụ thi ca thế giới – Những sáng
tác gần đây, có một số bài em đã ảnh hưởng khá sâu đậm thi pháp của dòng thơ tượng
trưng “tương ứng cảm quan” ấy.
Trở lại với hai
câu thơ trên của Trúc Thanh – Đó là ngọn đèn của tình yêu thắp sáng những đêm
đêm, lòng em thổn thức. Tiếng gọi của trái tim còn mạnh hơn lý trí ! Đó là nguồn
sống, niềm tin và hy vọng… giúp em vượt qua những buồn tủi cuộc đời, đang phải
gánh chịu kia.
Tôi phân tích đoạn
thơ tiếp theo:
Đêm ảo ảnh gối đầu lên mộng mị
Dệt yêu thương kỳ vĩ chốn mơ hồ
Mai cuộc đời có cành trúc ngây ngô
Đứng xõa tóc bên nấm mồ kỷ niệm
Thơ đưa ta đi tới
miền kí ức của một viễn cảnh xa - Phải chăng như người thiếu nữ hoài cảm theo
bóng người yêu, trong bài thơ “Hai sắc hoa ti- gôn” của T.T.KH đã viết:
Từ đấy thu rồi thu lại thu
Lòng tôi còn giá đến bao giờ
……..
Mà
từng thu chết, từng thu chết
Vẫn
giấu trong tim bóng một người
Hoặc là Trúc Thanh
muốn nói về cảnh một mai đây… như nữ sĩ Mai Đình – Khi bà đã bước vào tuổi tám
mươi, nhưng mối tình với thi nhân Hàn Mặc Tử trong bà vẫn:
Tóc
trắng, tình xanh mộng chửa tàn
(thơ Mai Đình)
Bà đã đến Gành
Ráng, Qui Nhơn một lần nữa để thăm mộ cố nhân. Một lần nữa, những giòng lệ tiếc
thương lại chảy tràn trên đôi mắt bà như thưở còn con gái.
Trong bài thơ
“Mong manh” - Trúc Thanh cũng đã nghĩ đến cái ngày ấy, khi nàng đến bên mộ của
người tình xưa và:
Đứng
xõa tóc bên nấm mồ kỷ niệm
Tên em là Trúc
Thanh, nên em mượn bóng cây trúc rũ xuống như mái tóc để ví về mình. Hình ảnh
“cành trúc ngây ngô…” - Cũng có nghĩa là sự thẫn thờ, thao thiết ở trong em,
qua bao tháng ngày sống trong niềm khát vọng, đắm đuối với tình nhân:
Đêm
ảo ảnh gối đầu lên mộng mị
Đoạn thơ được đan
dệt giữa tình yêu trong thực tại và hoài cảm về xa xăm. Nó tích tụ lại trong một
câu thơ, thổ lộ nỗi lòng thầm kín của em:
Dệt
yêu thương kỳ vĩ chốn mơ hồ
Cũng với thi pháp
thể hiện giữa thực tại và viễn cảnh, trong tâm thức người thôn nữ đang yêu – Trúc
Thanh viết tiếp đoạn ba:
Nay tháng mấy lá vàng lưa thưa điểm
Bóng thời gian phủ tím chốn đợi chờ
Phải chăng cái
mùa lá vàng vẫn còn thưa thớt rụng, chính là vào cuối mùa thu ? Lòng người thôn
nữ ngơ ngác hỏi. Nếu cảnh đêm tối ở khúc thơ đầu, ngoài (nghĩa đen) nói về trời
đất – còn để phản ánh đến sự u sầu, buồn thảm đang sập xuống cuộc đời em (nghĩa
bóng). Nhưng cảnh trí lá vàng rơi lác đác của thiên nhiên trong đoạn thơ này,
chỉ thuần túy khắc họa lên khoảng không gian, thời gian bao quát tình thơ… có
hình hài em trong đó: Bóng thời gian phủ tím chốn đợi chờ /- Nghĩa là, năm
tháng lòng nàng vẫn son sắt, thủy chung, mặc cho giòng lệ chảy:
Mai anh về em gửi tặng bài thơ
Có giọt lệ thấm mờ đi một nửa
Em khắc khoải chờ
mong ngày người yêu trở về. Ôi ! Đọc những lời thơ tha thiết ấy, ta bỗng nhớ tới
hình bóng chinh phụ trong “Chinh phụ ngâm”, thổn thức ngóng trông người chinh
phu ở nơi phương trời xa:
Trống
Trường Thành lung lay bóng nguyệt
Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây
Tôi bình sang đoạn
thứ tư:
Xin
đừng gió thổi tình không điểm tựa
Xin đừng mưa gội rửa mấy câu thề
Xin cuộc đời dừng lại cảnh nhiêu khê
Cho anh khỏi bộn bề trăm phương gió
Thi nhân Nguyễn Bính từng cảm thán rằng:
Gió
mưa là bệnh của trời
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng
Trúc Thanh thì viết:
Xin
đừng gió….
Xin
đừng mưa…
“cuộc tình không
điểm tựa” kia chính là một cuộc tình sấm sét, choáng ngợp tâm hồn em. Tình yêu
ào ạt đến… làm trái tim em thổn thức mà run rẩy…Em bàng hoàng đón nhận rồi tha
thiết yêu ! Bởi vậy, lòng em thảng thốt lo âu khi nghĩ đến một mai… tình yêu có
thể sẽ lại tan ? Hình ảnh “gió và mưa” trong bài thơ của Trúc Thanh là biểu tượng
về thiên thai… để em cầu nguyện, mong trời đất phù hộ cho cuộc tình của em được
vững bền – giông tố đừng thổi mạnh cho mối tình của em với chàng khỏi tan !?
Mưa bão cũng đừng xả xuống cuốn trôi đi, những lời hứa của chàng đã từng thề
non, hẹn biển cùng em !? Em cầu mong những cảnh đời vẫn thường ngang trái, đừng
phá mất cuộc tình em tha thiết !? Đó là tiếng nói từ trong tâm linh và trái tim
nàng thi sĩ Trúc Thanh vọt trào ra, làm cho bài thơ đậm thêm màu sắc của một bản
tình ca xô-nát.
Tôi nhấn mạnh,
phân tích về câu thứ tư của đoạn - Cái nỗi lòng chênh vênh, so đo, lo sợ anh sẽ
thay lòng, đổi dạ ? Chính là hình ảnh câu:
Cho anh khỏi bộn bề
trăm phương gió
Trong đôi bài
thơ khác, Trúc Thanh cũng đã từng thổ lộ tâm trạng này. Thí dụ:
Em
có buồn... Một chút xíu so đo
Lòng anh sâu nên em dò chẳng được
Người ta đẹp, người hương trời sắc nước
Em quê mùa chẳng gương lược phấn son
Và nàng tưởng tượng:
Em
có buồn... Anh an ủi người ta
Trong vai phụ em là người thay thế
Nhiều đêm thức một mình em nuốt lệ
Hứa không buồn có dễ chút nào đâu
(Em có buồn… nhưng…)
Vậy là “trăm
phương gió” ở đây là trăm phương gió “tình” ? Em mong đời dừng lại những “cảnh
nhiêu khê” quyến rũ tình trai gái đó… mà cám dỗ anh của nàng ? để anh khỏi rối
lòng, ngả nghiêng theo gái này, gái khác… cuộc tình này, tình nọ… rồi bỏ rơi
nàng - Đây là nỗi lo thường tình của người con gái đang yêu !
Tôi bình vào đoạn
cuối:
Nếu còn lại một niềm tin bé nhỏ
Em tin đời vì đời đó có anh
Nếu tình yêu còn nửa cuối chân thành
Em ấp ủ dù mong manh ấp ủ
Nếu như vào đầu
bài thơ, Trúc Thanh đã cảm thán về sự đời đen bạc của mình:
Đời
sập tối mây che vầng tinh tú
Có cơn sầu gầm rú giữa đêm đen
Thì giờ đây, tình
yêu đã thắp sáng lên ngọn lửa trái tim em - và, niềm tin vào cuộc đời đã đến với
em: Em tin đời vì đời đó có anh /- Tình yêu thương của anh là linh hồn trong cuộc
đời em, để dẫn dắt em bước tiếp đi đến ngày mai rộng mở, thênh thang. Niềm hạnh
phúc chứa chan ấy, còn được Trúc Thanh thổ lộ ở một số các bài thơ khác:
Ta
gặp nhau khi nắng chiều ngả bóng
Anh luống tuổi đời và tóc chẳng còn xanh
Tình muộn màng nhưng đẹp đúng không anh
Em sẽ thủy chung dù không thành chồng - vợ
Hay là:
Em quá yêu anh chứ tim nào bất cẩn
Tình đã trưởng thành trao nhận có sao đâu
Hạt bụi thời gian phủ tuyết trắng trên đầu
Tình yêu muộn là tình sâu... Anh nhỉ!
(Thương muộn)
Còn trong bài
“Sông thơ”, tình yêu ấy đã nâng bổng tâm hồn em bay cao, hướng về phía chân trời
khát vọng:
Cởi não phiền nhân sinh,
ta khỏa thân dưới
dòng sông thơ tắm gội
Thơ quyện hồn con sóng cũng liêu trai
Một phút trải lòng địa ngục hóa thiên thai
Tâm hồn ta chẳng có hình dung,
khoác áo thi ca bỗng lầu đài hiển hiện
Không có sức mạnh
nào lớn hơn sức mạnh của tình yêu ! Như em nói: Tình yêu đã biến cuộc đời từ địa
ngục hóa thiên thai… Em sẽ lại khỏa thân dưới bầu trời trong xanh hạnh phúc với
tình anh, mà tắm gội thỏa thuê… Em sẽ mãi mãi tôn thờ, nâng niu tình yêu anh đã
dành cho cuộc đời em:
Em ấp ủ dù mong manh ấp ủ
Người thôn nữ của
chúng ta đã kết bài thơ “Mong manh” này ở đó - và từ trong trái tim nàng, cất vọng
lên một bản tình ca xô-nát !
MONG MANH
Đời sập tối mây che vầng tinh tú
Có cơn sầu gầm rú giữa đêm đen
Em lặng im thắp nỗi nhớ làm đèn
Tình cậy cửa tim, hoen mờ lý trí…
Đêm ảo ảnh gối đầu lên mộng mị
Dệt yêu thương kỳ vĩ chốn mơ hồ
Mai cuộc đời có cành trúc ngây ngô
Đứng xõa tóc bên nấm mồ kỷ niệm
Nay tháng mấy lá vàng lưa thưa điểm
Bóng thời gian phủ tím chốn đợi chờ
Mai anh về em gửi tặng bài thơ
Có giọt lệ thấm mờ đi một nửa
Xin đừng gió thổi tình không điểm tựa
Xin đừng mưa gội rửa mấy câu thề
Xin cuộc đời dừng lại cảnh nhiêu khê
Cho anh khỏi bộn bề trăm phương gió
Nếu còn lại một niềm tin bé nhỏ
Em tin đời vì đời đó có anh
Nếu tình yêu còn nửa cuối chân thành
Em ấp ủ dù mong manh ấp ủ
thơ TRÚC THANH
