Nhà
thơ Phạm Đức Mạnh
Đang nằm trốn
con Covid trong phòng kín, ngoài kia bầu trời u ám thì, nghe một tiếng gọi tên
ngoài cổng. Tôi chạy ra, đã thấy một phong bì chuyển phát nhanh gắn trên cánh cửa.
Mở phong bì, một tập thơ có tựa đề “Em Đừng
Rủ Nhớ Đi Xa” có hình bìa rất đẹp với lời đề tặng của nhà thơ Phạm Đức Mạnh.
Phạm Đức Mạnh,
một nhà thơ tôi mới biết và mới ngỏ lời xin tập thơ anh vừa xuất bản thì có
ngay. Mới biết nhà thơ vì tôi quá nhà quê, nhưng tác giả là một người đã cầm
bút 35 năm, đã xuất bản 7 đầu sách và đã có tên tuổi trên thi văn đàn lâu rồi.
Chỉ cái đầu
đề của tập thơ đã cho tôi một cảm xúc lạ. Linh tính báo tôi biết đây là một tập
thơ hay, sẽ cho tôi một nguồn vui, được thưởng thức những thị vị mới trong những
ngày nằm nhà, khi Đà Nẵng giãn cách xã hội.
Không đọc
ngay được cả tập thơ, tôi mở sách, đọc bài thơ mà tác giả dùng làm tựa đề cho cả
tập thơ của mình: “Em Đừng Rủ Nhớ Đi Xa”.
“Nhớ” là một từ ngữ chỉ sự nghĩ đến những
điều trong quá khứ, những điều tồn tại trong dòng sông ký ức của đời mình. “Em Đừng Rủ nhớ Đi Xa” nghĩa là tự nhủ với
lòng đừng nhớ những điều ấy nữa. Thế nhưng tâm lý của con người còn muốn quên
thì còn nhớ tới, “có những điều đốt mãi chẳng thành tro”. Bởi thế bài thơ “Em Đừng Rủ Nhớ Đi Xa” của Phạm Đức Mạnh
lại đưa tác giả quay về đến cả một “kiếp
người” đã sống, cả “thời gian” đã
qua, đến nỗi hai câu thơ cuối nhà thơ đã viết: “Em đừng rủ nhớ rong chơi/ Thời gian kiệt sức lẻ đời khóc nhau...”
Bây giờ hãy
đến hai khổ đầu của bài thơ để xem tác giả nói những gì:
Em
đừng rủ nhớ rong chơi
Bửa
nay bão quét ngoài khơi đổ về
Triều
cường ngấp ngó vai đê
Sông
thương hờn giận hồn quê ngập sầu
Trời
chùng nhủng nhẳng mưa ngầu
Đồng
không mông quạnh trắng màu khổ rơi
Bường
qua đói rách tả tơi
Kiếp
nghèo chèo chống sóng đời phong ba
Nguyễn Du
nói “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”
nhưng trong hai khổ thơ nầy, tác giả cho ta một cảm nhận ngược lại: “Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ!”.
Thật thế, tác giả đã đưa cái nhìn rong chơi trên cảnh vật và cảnh vật đã xui
khiến tác giả buồn. Tác giả van nài em “đừng rủ nhớ rong chơi” nhưng tác giả lại
nhìn đê, nhìn sông, nhìn cánh đồng để tâm hồn nghĩ đến kiếp nghèo phải chèo chống
trong phong ba của sóng đời.
Tác giả van nài em, nhưng em ở đây chỉ là biểu
tượng vô hình được giả định trong lòng tác giả. Nhờ chữ “em” rất êm ái mà tác giả đặt ở đầu câu, khiến toàn bộ bài thơ vơi
bớt đắng cay, thấy nỗi sầu không trống vắng, sự thân ái đong đầy trên mỗi khổ
thơ, làm cho người đọc cũng nhận sự thẩm thấu tiếng thơ êm ái khi thấy những cảnh
rất buồn mà tác giả vẽ ra trong thơ.
Bây giờ mời
qua hai khổ thơ sau:
Em
đừng rủ nhớ đi xa
Mưa
giông gió giật quở ta nát lòng
Bòng
bong bong bóng bòng bòng
Tiếng
ai ru lạc trôi dòng dương gian
Thương
quê run rẩy hoang tàn
Chơi
vơi chới với tiếng than sụm trời
Thôi
đừng rủ nhớ rong chơi
Mình
đi gom ánh trăng rơi ướt nhòa
“Em đừng rủ nhớ đi xa”: Miệng nhà thơ muốn
dừng lại nhưng tâm nhà thơ lại muốn đi xa. Đi để nghe “Tiếng ru ai lạc trôi dòng dương gian” đi để thấy “Chơi vơi chới với tiếng than sụm trời”,
nghĩa là đi đến chân trời cuối đất để thấy cho hết những đau thương, nghịch cảnh.
Cuối cùng
em không rủ nhà thơ, mà ngược lại, nhà thơ rủ em, rủ em đi làm việc nhân nghĩa
có ích cho đời: “Thôi đừng rủ nhớ rong
chơi/ Mình đi gom ánh trăng rơi ướt nhòa”. “Trăng rơi” phải chăng là những
mảnh đời không kham nổi “Kiếp nghèo chèo
chống sóng đời phong ba”, nên bị “rơi
ướt nhòa”.
Câu thơ “Bòng bong bong bóng bòng bòng” để
diễn tả lời ru của mẹ trôi lạc trên đường trần. Tác giả cũng dùng hình ảnh của
những chiếc bong bóng thi nhau nổ dưới mưa để gởi vào hình bóng tan vỡ, phôi
pha của kiếp sống con người. Nhà thơ đã hóa thân khổ đau của đời vào tiếng hát
của mẹ trên dòng sông mưa gió, đã hóa hình những đổ vỡ của thế nhân vào những
cái bong bóng dưới mưa, và hóa hình cả tâm trạng của mình bị “Mưa giông gió giật quở ta nát lòng” vào
bong bóng ấy, những chiếc bong bóng đã nát trong mưa.
Trong ba khổ
thơ tiếp, nhà thơ sực nhớ đến người thân, đến quê hương, rất gần trong tâm hồn
nhưng lại rất xa với một kiếp sông lang thang:
Em
đừng rủ nhớ đi xa
Mẹ
buồn ánh mắt của cha không cười
Hương
lòng héo hắt không tươi
Làm
sao sưởi ấm phận người lang thang
Đừng
quên lời hứa về làng
Lau
buồn mắt lá, phơi hàng sầu xanh
Rù
rì khuyên nhớ giùm anh
Chắt
chiu năm tháng ngọt lành tình quê
Tha
phương thèm bến đi về
Gùi
mang sắc phố đê mê gọi chiều
Cùng
neo cột tiếng sáo diều
Trải
đêm nguồn cội lẩy Kiều mơ hoa
Đọc ba khổ
thơ trên, không ai không nhớ đến quê hương khi thấy nhà thơ dựng lại quê hương
mình bằng những ý tứ sống động. Nhà thơ đã nhân cách hóa đến cây cỏ, hoa lá
trong vườn , làm cho nó nhớ đến nỗi hoen lệ, để mình về “Lau buồn mắt lá” cho
nó. Nhà thơ đã hình tượng hóa chiếc lưng của mình gù đi vì “Gùi mang sắc phố”
là những thứ của phồn hoa đô hội, để mơ ước trở về neo sáo diều trên bầu trời
cao, nằm dưới tiếng sáo diều ấy đọc Kiều và mơ một giấc mơ hoa.
Ba khổ thơ
trên đã gói nỗi nhớ của một người lang thang, gói sắc màu của quê hương thân
yêu nằm trong ký ức và gói ước mơ của một hồn bướm thi nhân. Gói rất đủ, rất đẹp
và gói rất hay!
Cuối cùng
cuộc rong chơi mà em giả định đã rủ thi nhân đi, làm cho thi nhân chan chứa lệ:
Em
đừng rủ nhớ đi xa
Bỏ
bê trời tủi nắng già trầm ngâm
Cô
đơn trăng khóc âm thầm
Mắt
tim ngấn lệ tím bầm nỗi đau
Kiếp
người vụt thoáng qua mau
Niềm
thương còn một chuyến tàu mồ côi
Em
đừng rủ nhớ rong chơi
Thời
gian kiệt sức lẻ đời khóc nhau...
Nhà thơ dừng
lại cuộc rong chơi, vì cuộc rong chơi cho thấy những điều buồn thảm. Nhà thơ
luôn luôn thoái thác cuộc rong chơi nhưng ngược lại, nhà thơ đã đi đến kiệt sức,
đã rong ruổi khắp trần gian và quay lại quê hương để chiêm nghiệm được cho
mình, thấy thật sự cái chân lý mà đạo giáo nào cũng nói đến nhưng không dễ gì
cho ai giác ngộ: “Kiếp người vụt thoáng
qua mau/ Niềm thương còn một chuyến tàu mồ côi”
Đọc bài thơ
“Em Đừng Rủ Nhớ Đi Xa” tôi cũng có
chung nhận định như lời của người viết Nguyễn Liên Châu trong phần phụ lục của
tập thơ như sau: “Thơ Phạm Đức Mạnh tạo một
không gian vừa lạ vừa quen, vừa nhẹ nhàng vừa trăn trở... Cách diễn đạt và phép sử dụng tu từ trong
thơ Phạm Đức Mạnh luôn gây ấn tượng và kích thích sự tò mò của người đọc”.
Tôi còn nói thêm, thơ Phạm Đức Mạnh hòa nhập cái tôi trong cái chung, cái tinh
vi trong cái rộng lớn, khiến khi đọc thơ, ta thấy nội tâm cô đọng và thấy ngoại
cảnh bao la của thi nhân và của chính ta trong đó.
Có gì sai xin nhà thơ Phạm Đức Mạnh và bạn đọc thứ lỗi
!!!
Châu Thạch
