Thi ca Việt
Nam vừa phong phú súc
tích về nội dung, cú pháp, ngôn từ; vừa đa dạng
về thể loại (thất
ngôn, bát ngôn, tứ tuyệt, bát cú, lục bát, song thất lục bát, thơ
tự do…) Hầu như thơ
các nước như Trung Hoa, Nhật Bản, thơ
các nước Tây phương đều gieo vần
ở cuối câu (VẦN CHÂN – CƯỚC VẬN), thơ
Việt Nam còn gieo thêm vần ở giữa
câu (VẦN LƯNG – YÊU VẬN) như trong thể
THƠ LỤC BÁT, THƠ SONG THẤT LỤC BÁT (có khi còn gieo nhiều vần trong một
câu). Ngoài ra, nhiều
nhà thơ Việt Nam còn sáng tạo thêm nhiều dạng thức
mới như : thơ đọc
nhiều cách, thơ hình, thơ Việt chèn ngoại
ngữ, thơ bình thanh... Hôm nay, tôi
xin giới thiệu DẠNG THƠ
BÌNH THANH đến các bạn yêu thơ.
Trong DẠNG THƠ BÌNH THANH, các câu thơ trong bài hoàn toàn bình thanh. Nghĩa là câu thơ có những tiếng
toàn là thanh bằng, nhiều người hay gọi
nhầm là thơ vần bằng
là không chính xác. Vần bằng có nghĩa là các tiếng bắt vần
trong các câu thơ có
thanh bằng. Trong thơ Việt, riêng với
thể thơ Đường luật,
hầu như các tác giả đều gieo vần
bằng. Rất hiếm ai gieo vần
trắc, vì đọc lên nghe trúc trắc không êm tai - Chẳng hạn bài thơ cổ phong gieo vần trắc như
bài "THÁNG TƯ ĐẦU HẠ" của
Nguyễn Khuyến
THÁNG TƯ ĐẦU HẠ
Tháng tư đầu mùa hạ
Tiết trời thật
oi ả
Tiếng dế kêu thiết
tha
Đàn muỗi bay tơi tả
Nỗi ấy nói cùng ai
Cảnh này buồn cả dạ
Biếng nhắp năm canh chầy
Gà đà sớm giục giã
NGUYỄN KHUYẾN
Tôi cũng thử làm một bài thơ
Đường luật gieo vần trắc khi chúc thọ
tuổi 70 bác Lê Ngọc Kha :
MỪNG TUỔI BẢY
MƯƠI
(Mừng thọ bác Kha 70 xuân)
Con giáp xoay vòng giờ
đến Sửu
Thất tuần đáo tuế mừng thi hữu
Đêm xuân ngâm ngợi
Hán Đường thư
Ngày hạ khề khà Mai Quế tửu
Cảm hứng
chứa chan ông đón tân
Ý tình dào dạt bà
đưa cựu
Tương giao sơ ngộ họa
đôi dòng
Chúc bác Ngọc Kha
thọ bách cửu
LA THỤY
Trở lại DẠNG
THƠ BÌNH THANH (thơ có những tiếng
đều mang thanh bằng); từ khá lâu, trong phong trào THƠ MỚI, thi ca Việt
Nam đã có những câu thơ, thậm chí toàn bài thơ
đều mang thanh bằng.
Tản
Đà trong bài thơ
"THĂM MÃ CŨ BÊN ĐƯỜNG"
đã có một câu hoàn toàn
bình thanh :
Tài cao, phận thấp, chí khí uất,
Giang hồ mê chơi, quên quê hương?
(Tản Đà)
Xuân Diệu trong bài thơ “NHỊ HỒ”
có hai câu :
“Sương nương theo trăng ngừng lưng trời
Tương tư nâng lòng lên chơi
vơi”
Hàn Mặc Tử có bài thơ
“TIÊU SẦU” khá dài,
trong đó khoảng 2/3 bài
đã là toàn bình thanh
“Ô! Đêm nay trời
trong như gương
Không làn mây vương
không hơi sương
Tơ trăng buông rèm
trên muôn cành.
Tơ trăng vàng rung
như âm thanh.
Từ đâu tiêu sầu reo vi vu,
Buồn như làn mây hiền mùa thu
Êm như giòng tơ trên vai nường.
Mong manh như là lời yêu đương
Tiêu đưa tôi bay
lên cung trăng!
Tôi phiêu diêu cùng ngàn sao băng
A ha! Lòng tôi trăng là trăng!
A ha! Trăng tràn đầy
châu thân!
Cung thiềm đây rồi hương ngây ngây,
Ồ! Bằng trân châu hay quỳnh dao ?
Và mớm cho tôi bao
tình say
Mà tôi trút bao dòng
ngọt ngào
Nghê thường lên khơi nường Hằng
ra
Hương trầm bâng khuâng quyện mình hoa.
Nhịp nhàng nường đi theo nhịp đàn
Âm thanh lên cao nhạc rừng lan,
Tôi lại gần bên, ô! Lạ thường!
Nường trăng. Ô!
Chính là Thương Thương.
Người tôi rung động như âm thanh,
Môi không ngừng dưới đôi tay xinh.
Hoảng hốt tôi ôm chầm lấy nường,
Than ôi, nường đã
biến ra sương.
Tôi ôm chầm phải tiếng tiêu sầu,
Vi vu reo buồn trong đêm thâu.
...................................................
HÀN MẶC TỬ
Đặc biệt, trong thi ca Việt
Nam có những bài thơ bình thanh toàn bài. Chẳng hạn bài thơ
“Hoa ti - gôn” của Vân
Anh đăng trong Phổ thông
bán nguyêt san trước 1975
(do Nguyễn Vĩ chủ biên).
HOA TI
GÔN
“Bảo rằng hoa giống như tim vỡ
Anh sợ tình ta
cũng vỡ thôi”
T.T.KH.
Chiều xưa qua nhà anh mang cho
Chùm hoa ti- gôn xui anh mơ
Vui cười em hôn
hoa vào lòng
Và em tìm ra bao vần
thơ
Chiều nay sao lòng em vương
buồn
Mong chờ anh và
hoa ti- gôn
Chùm hoa trên bàn hầu
như tàn
Xa anh hoa sầu,
em sầu hơn
Anh ơi ! Giờ đây ngoài biên cương
Anh đang xông pha nơi
sa trường
Chiều xưa anh đi bao năm rồi
Không lời, không
thơ, buồn vương vương
Hình anh cho em đà phai màu
Em không nhìn ra anh em đâu
Bình sinh anh thường
ưa hoa này
Hôm nay nhìn hoa em sầu
đau
Cầu trời cho em luôn gần anh
Nhưng trời cao hơn tầng
mây xanh
Bên anh, em đan toàn len hồng
Bên anh, em ngồi
chờ trăng thanh
Bên anh, em vun hoa trong vườn
Cho nhà chen đầy,
ôi muôn hương
Bên dàn tre che phòng anh nằm
Em trồng cho nhiều cây ti- gôn
Trồng nhiều ti- gôn ngay bên thềm
Xây quanh phòng anh
làm thành rèm
- Anh ơi, sao
lòng em bồn chồn
Hay là vì yêu hoa hình tim
VÂN ANH
(Phổ thông bán nguyệt san)
Riêng thi sĩ
Bích Khê có hai bài thơ rất nổi tiếng
toàn bình thanh , đó là bài “Tì bà” ( hai nhạc
sĩ Phạm Duy và Khúc Dương đã phổ nhạc ) và bài “Hoàng Hoa”
TỲ BÀ
Nàng ơi! Tay đêm
đang giăng mềm
Trăng đan qua cành muôn tay êm
Mây nhung pha màu thu trên trời
Sương lam phơi màu thu muôn nơi
Vàng sao nằm im
trên hoa gầy
Tương tư người
xưa thôi qua đây
Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề
Hoa vừa đưa hương
gây đê mê
Cây đàn yêu đương làm bằng thơ
Cây đàn yêu đương run trong mơ
Hồn về trên môi kêu: em ơi
Thuyền hồn không đi lên chơi
vơi
Tôi qua tìm nàng
vay du dương
Tôi mang lên lầu lên cung Thương
Tôi không bao giờ thôi yêu nàng
Tình tang tôi nghe
như tình lang
Yêu nàng bao
nhiêu trong lòng tôi
Yêu nàng bao
nhiêu trên đôi môi
Đâu tìm Đào
Nguyên cho xa xôi
Đào Nguyên trong lòng
nàng đây thôi
Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu
Sao tôi không màng kêu: em yêu
Trăng nay không nàng như
trăng thiu
Đêm nay không nàng như đêm hiu
Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân
Buồn sang cây tùng
thăm đông quân
Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi! vàng rơi:
Thu mênh mông.
BÍCH KHÊ
HOÀNG HOA
Lam nhung ô ! màu lưng
chừng trời;
Xanh nhung ô ! Màu phơi
nơi nơi.
Vàng phai nằm im
ôm non gầy;
Chim yên neo mình ôm xương
cây.
Đây mùa Hoàng hoa, mùa Hoàng hoa:
Đông nam mây đùn nơi
thành xa...
Oanh già theo quyên quên tin chàng !
Đào theo phù dung: thư
không sang !
Ngàn khơi, ngàn khơi, ta, ngàn khơi:
Làn trăng theo chàng qua muôn nơi;
Theo chàng ta làm con chim uyên;
Làn mây theo chàng bên nhung yên.
Chàng ơi! hồn say trong mơ màng,
-- Hồn ta ? hay là
hồn tình lang ?
Non Yên tên bay ngang muôn đầu...
Thâm khuê oan gì giam xuân sâu ?
-- Ai xây bờ xanh
trên xương người ?!
Ai xây mồ hoa chôn đời tươi ?!
BÍCH KHÊ
Bản thân tôi, cũng tập tò làm thử ba bài thơ toàn bình thanh. Một bài theo thể ngũ ngôn, một bài theo thể thất ngôn, một
bài theo thể lục bát.
THÙY
HIÊN (* )
Chiều tàn sương lung linh
Vườn
hồng mơ chim xanh
Thùy Hiên, em
trong vườn
Bừng lòng bao là thương
Môi hồng gieo buồn vương
Mơ hồ chờ
anh hôn
Lâng lâng và chơi vơi
Yêu em không còn
lời
Hồn chiều in lên mi
Thuyền tình xuôi mây đi
Ồ nàng hay sao trời
Thiên hà hay
trùng khơi ?
Hồn anh dâng bâng khuâng
Đàn lòng sao
ngân vang
Cung trầm rung miên man
Lời trên môi thì thầm
Lời chiều muôn năm xưa
Òa tràn trăm
sông thơ
Mênh mang tà huy
bay
Thùy Hiên vàng
trăng gầy
* Thùy Hiên: Tên người thiếu nữ
LA THUỴ
TÌNH XƯA
Sầu thu mênh mang
thương rừng phai
Tương tư bâng khuâng nhiều
canh dài
Lời trăng vương gieo hờn lên môi
Đêm đêm mơ ai nhìn
mây trôi
Đêm đêm mơ ai nhìn
mây trôi
Chừ đây uyên ương không còn đôi
Rồi em sang ngang
trên thuyền hoa
Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
Lênh đênh trùng khơi đùa phong ba
Vàng trăng giăng tơ
khơi tình xưa
Tình ơi ! Tình ơi ! Đừng đong đưa
LA THUỴ
HỒ CẦM
Vang đêm
thanh hồ cầm ngân
Trăng ngà giăng tơ
cung trầm buông lơi
Lâng lâng
tình đang lên khơi
Hồ, xừ, xang… lòng chơi vơi canh dài
Mơ hồ hồn
xưa liêu trai
Mồ thu hoang vu chừ ai u hoài
Vương mang chi, đàn ngân dài
Lưu dư hương… ồ
trang đài về đâu
Tương tư sao, đàn dâng sầu
Say men nồng hay
say màu thời gian
Vời chân mây, nhòa non ngàn
Bâng khuâng heo may , mơ
màng hơi thu
Ai
phiêu diêu trong sương mù
Người muôn năm… từ thâm u quay về
Trần gian kia còn si mê?
Hồ cầm cao cung, thương hề niềm
xưa
Rơi rưng rưng
từng âm thừa
Sao trời lung linh đường tơ chìm dần
LA THỤY
Bài “HỒ
CẦM” tôi lấy cảm hứng
từ các câu thơ : "Ái thính thu phần quỷ xướng
thi” ( Vương Ngư Dương ) , " Thơ
thẩn nghe ma đọc mấy lời"
( Tản Đà ), "Quạnh quẽ thu phần
thơ bặt tiếng" ( Vũ Hoàng Chương ). Luật
hài thanh trong thơ lục bát đối với
các tiếng trong câu thơ vốn là :
Bằng bằng, trắc
trắc, bằng bằng
Bằng
bằng, trắc trắc, bằng
bằng, trắc bằng
Theo đúng quy
định " nhị, tứ, lục
phân minh", thì tiếng
thứ tư bắt buộc
phải mang thanh trắc.
Thế nhưng, Thâm Tâm trong bài thơ lục
bát "CÁC ANH" cũng từng
có câu lục hoàn toàn bình
thanh:
Hơi đàn buồn như trời
mưa
Các anh tắt nốt âm thừa đi thôi
(Thâm Tâm)
Bắt chước Thâm Tâm, tôi thử làm bài thơ
lục bát bình thanh “HỒ CẦM “ này, góp chung với hai bài thơ
đã làm từ trước thành ba bài thơ bình thanh gửi đến quý bạn
đọc cho vui những khi trà dư tửu hậu
.
“Mua vui mong được
một vài trống canh”
