BÌNH THƠ BẠN: MỘT
TRẢI NGHIỆM KHÓ QUÊN
Vài lời
phi lộ
Bài thơ Bóng Trăng Lệch Khuyết Bờ
Vai của bạn tôi – Yên Sơn – đã có một người viết
lời bình. Nhưng bạn tôi, có lẽ
muốn có một “ý kiến thứ
hai” (second opinion) nên đã thư
yêu cầu tôi cho vài “lời bàn của Mao Tôn Cương”.
Tôi không thích và cũng chưa
từng bình thơ bè bạn nhưng
- nể lời anh - đã viết một bài không phải
dạng bình thơ mặc dù cũng nói đến
ưu, khuyết điểm, cũng có khen, có chê. Ưu điểm
thì đã có anh Nguyễn Xuân
Đấu trong bài Về Bài Thơ “Bóng Trăng Lệch
Khuyết Bờ Vai” (1) phân tích kỹ lưỡng nên trong bài viết – như
một thư góp ý – này tôi chỉ gói gọn ưu
điểm trong hai đoạn và dành một vùng đất khá rộng cho phần
khuyết điểm. Đó là chỗ mà nếu ngòi bút của
tôi đủ sức thuyết phục,
sẽ đem đến cho độc giả
một vài chi tiết mới để
thẩm định giá trị nghệ thuật
một bài thơ.
Rất
mong nhận được góp ý, phê bình của người yêu thơ.
http://thovanyenson.com/?p=6845
Phạm Đức Nhì
Sau khi đọc
Thư Góp Ý anh Yên Sơn đã viết mấy
lời giới thiệu trong đó rất
nhẹ nhàng, lịch sự bày tỏ
quan điểm của mình trong sáng tác thơ ca – khác với cách nhìn nhận đánh giá của tôi. Và anh đã quyết định cho phổ
biến toàn bộ bài viết “không sửa
một chữ”. Trong thư cho tôi anh viết thêm:
Tôi rất
vui là chúng ta đủ trung
thực để nói với nhau về
quan điểm thơ văn.
Tôi cũng rất
vui là chúng ta đã cộng hưởng để gửi
đến độc giả một
cái nhìn phóng khoáng, đa chiều
về thơ phú.
Lời Giới Thiệu Của
Yên Sơn
Thưa
quý bằng hữu, quý độc giả.
Rất
tình cờ, tôi được quen biết Văn hữu Phạm
Đức Nhì.
Lần đầu tiên đọc bài thơ "Bờ Vẫn Quá Xa" - http://t-van.net/?p=9852 - của anh đã cho tôi một cảm xúc rất
thân tình, rất tâm đắc. Bài thơ đã cho tôi nguồn cảm hứng
để viết một bài cộng
hưởng gửi anh - http://batkhuat.net/tho-guianh-phamducnhi.htm
- Và từ đó chúng tôi quen
biết nhau, rồi thân nhau.
Một số bài thơ và những
bài bình phẩm thơ của anh đã cho tôi thấy
ở anh có cái nhìn sâu sắc và rất khác người.
Dù tôi không hoàn toàn đồng
ý những gì anh viết, những khía cạnh
suy tư của anh nhưng rất quý mến
tấm lòng ngay thẳng, can trường của anh với
cái nhìn trực diện, không màu mè, không chải chuốt. Dù tôi không thích đọc những
bài thơ chứa đựng nhiều
ngôn từ dung tục của anh nhưng
tôi biết anh cố tình và có dụng ý sâu xa. Dù tôi không
thích nhưng tôi có lòng nể trọng anh trong những
ẩn dụ sâu sắc đó. Dù biết
chúng tôi không cùng một
trường phái nhưng vẫn đi chung lối
về.
Hôm nay, trong dịp
lễ tết cuối năm, tôi bỗng
dưng nghĩ đến việc nhờ
anh viết cảm nghĩ của anh về một
một bài thơ ưng ý của
tôi. Bài "Bóng Trăng Lệch
Khuyết Bờ Vai" là bài thơ mở đầu
trong loạt 6 bài của tập Trường
Ca Nguời Em Mạn Bắc (*) tôi khởi
viết từ năm 2006 và kết thúc năm 2013. Những bài thơ này đã được đăng trên website nhà và
đăng rải rác trên các diễn đàn Việt ngữ và được
chuyển tải nhiều nơi,
trong cũng như ngoài nước, được độc
giả đón nhận với nhiều
thiện cảm.
Chính vì tôi biết
anh khác người, với tầm nhìn thẳng
thắn không nương tay nên tôi rất mong được nghe thấy những lời
phẩm bình ở anh để được
chia sẻ với mọi người.
Hơn nữa, tôi cũng nghĩ rằng, "đôi khi mình nghe
hoài những lời xã giao, vị nể, đãi bôi sẽ
làm cho mình chủ quan, mù
quáng." Với ý nghĩ
đó nó càng thúc giục tôi
hơn để yêu cầu anh viết.
Tôi viết email khuyến khích anh cứ thẳng thắn
cho tôi biết ý nghĩ trung
thực của anh mà không cần phải câu nệ
việc "thế gian thường tình"; và thâm chí
còn bỏ ra mấy tiếng đồng
hồ chạy tới nhà anh để
cùng uống với nhau vài ly rượu tâm tình.
Hôm nay, sau vài tuần
lễ, anh đã gửi cho tôi bài viết sau đây. Dù những điều anh nghĩ không nhất
thiết phản ảnh những
gì tôi nghĩ. Những nhận xét về chữ
nghĩa của anh không nhất thiết đúng như
chữ nghĩa tôi cố tâm dùng. Tôi đồng ý với anh tôi làm thơ
theo những khuôn mẫu nhất định
dù là thơ mới: Bài thơ của tôi viết
luôn có bố cục chặt chẽ,
có nội dung hẳn hòi theo một trình tự hợp lý; có vần
điệu, có âm hưởng, có màu sắc. Tôi cân nhắc từng câu, từng
chữ trong bài thơ chứ không thể
phóng tay theo cảm hứng. Tôi cố tạo một
bức tranh hài hoà, sống động trong mỗi
bài thơ tôi viết. Tôi muốn tạo cho mình một
lối đi rất riêng trong thi ca nhưng biết chắc
rằng cũng không có gì mới lạ cho lắm.
Tôi chưa từng có ý nghĩ so sánh thơ của mình với
thơ bất cứ một
người nào khác. Dù vậy, tôi cũng rất ưu ái đón nhận
bài viết của anh, chân thành cám ơn anh Phạm Đức Nhì đã bỏ
nhiều tim óc viết cho tôi. Tôi gửi nguyên bài lên đây, không sửa một chữ,
mời quý vị cùng chia sẻ như một
câu chuyện văn chương của hai người
cầm viết không cùng trường phái để có cái nhìn khoáng đạt hơn, thi vị
hơn.
Yên Sơn
VỀ BÀI THƠ CỦA
BẠN
Bạn hiền thân mến,
Bình thơ
– khen chê một bài thơ – là công việc rất chủ
quan. Dĩ nhiên, cũng có một
vài nguyên tắc chung của nó, nhưng tùy theo độ dầy kiến
thức, cách nhìn nhận thơ ca của
người viết mà mỗi bài bình thơ
đều có những nét riêng. Một bài bình thơ, ngay khi được phổ biến,
chưa phải là cách đánh giá chuẩn mực của
một bài thơ nào đó. Nó còn phải chịu rất
nhiều những cái nhìn soi mói của những người
đọc thơ, làm thơ sành sõi, và nhất là, của những
người bình thơ khác, “cao tay ấn” hơn. Khen, chê nặng
tay hoặc nhẹ tay một tý là bị
“giũa” ngay.
Chính vì thế
tôi thường không bình thơ của người
quen, bạn bè thân thiết - trừ trường
hợp bài thơ đó có những điểm hay (dở)
thật đặc biệt. Có 2 lý do:
1/ Khen nhiều thì độc giả
cho là vị tình, là nịnh. Chê nặng tay một tý thì mất lòng tác giả.
2/ Khi chọn bình bài thơ nào là tôi đã đọc kỹ và thấy
ở bài thơ đó một hoặc
vài ưu (khuyết) điểm mà nếu
được phân tích, giải thích sẽ đem đến cho độc
giả những thông tin mới, kiến thức
mới để họ hứng
thú hơn trong thưởng thức thơ
ca. Tưởng tượng ra vẻ mặt hài lòng, khoái chí của độc
giả, tâm trạng người viết
sẽ phấn khích hơn, ngòi bút sẽ linh động hơn,
bài viết (tôi nghĩ) sẽ hấp dẫn
hơn. Bình thơ bè bạn không có cái tâm trạng phấn
khích, hào hứng đó.
Cho nên đây không phải
là một bài bình thơ như tôi thường
viết. Bạn cứ xem đây như
một thư góp ý về bài thơ của
bạn. Tôi sẽ liệt kê những
ưu, khuyết điểm của
bài thơ một cách thật tình, không khách sáo theo
đúng như bạn yêu cầu:
Khen chê đối với tôi đều
có giá trị như nhau. Nhiều khi nhận xét của bạn
sẽ giúp tôi xem lại cách hành văn hoặc sắp đặt
tư tưởng, từ ngữ
của mình. Vì tôi tin sự thẳng thắn,
thành thật của bạn mình khi viết
về văn chương thi phú.
Bóng Trăng Lệch
Khuyết Bờ Vai
chạy
theo bảng chỉ đường
về nhà
em mạn bắc
nơi em
ở cách phố phường xa lắc
một
khu rừng rợp bóng cả lối đi
chỗ của em, chẳng mấy thuở
mấy khi
vắng
hoa lá, thiếu chim muông
ríu rít
chiều
hơi sương mờ mịt
có ngàn thông reo vui
sánh vai nhau từng
bước nhỏ rong chơi
dừng
bên suối vẫy đàn nai ngơ ngác
tôi đứng
lại nhìn bước chân đài các
mái tóc huyền
óng ả ngập bờ vai
thương
con nắng cuối ngày
như lụa vàng, heo hắt
cuối
chân mây bóng ngày vừa chợt tắt
tay trong tay lưu
luyến phút quay về
tự đáy
lòng choáng ngập nỗi đam mê
và hương
sắc đã làm tôi chao đảo
em thầm
thì khẽ bảo
gió se lạnh
làn da
tôi hôn em với
tất cả thiết tha
lời
run rẫy trong làn hơi đứt quảng
không biết
bao lâu chỗ ngồi chợt sáng
khi vầng
trăng lơ lửng vượt lên đồi
em ơi
đã khuya rồi
giã từ
bờ suối mộng
ngước
lên cao nhìn trăng sao lồng
lộng
đêm mênh mang, đêm rạo
rực vô bờ
ôm chặt
em vẫn cứ tưởng như
mơ
nghe sóng vỗ
trong biển tình dào dạt
***
gió rì rào, xao xác
lòng tràn ngập
niềm vui
sáng tinh mơ
em đã nhoẻn môi cười
ngày chưa
đến mà ánh hồng rạng rỡ
nằm
bên em nhưng lòng tôi đã
nhớ
đến một ngày khi tôi phải xa em
ước
chi đêm dài thêm
cho tháng ngày dừng
lại
để
nghe gió vờn hoa hát lời ân ái
cho mây ngàn dừng
lại giữa đồi trăng
cho chú Cuội
nôn nao nói với chị Hằng
lời
tình tự giấu trong hồn se thắt
em bắt
tôi nhắm mắt
vớ
chăn quấn lên vai
giấu nụ cười trẻ
con sau mớ tóc dài
kéo màn cửa
cho nắng xuân tràn lên gối
một
chú sóc trên đầu cành chới với
phóng lên cao khiến
chim chóc giật mình
kìa giọt
nắng lung linh
xuyên qua vuông cửa
sổ
đến rồi đi cũng chỉ là duyên số
cũng một
đời dài ngắn chỉ thế
thôi
tôi yêu em, yêu chất
ngất em ơi
như trời rộng bên ngoài khung cửa sổ
Bóng Trăng Lệch
Khuyết Bờ Vai của bạn
là một bài thơ “đẹp”. Câu văn sáng sủa,
dễ hiểu, ngôn ngữ sang trọng, quý phái tuy đôi lúc cũng
ra vẻ làm dáng như lời trong vài bài nhạc
của Từ Công Phụng. Hình ảnh đẹp, lãng mạn,
tứ thơ “dễ bắt”
- cuộc tình đẹp, lãng mạn của tác giả
với người em mạn bắc
- chức năng truyền thông của bài thơ thành công.
Nếu đặt lên bàn cân thì phía bên ưu điểm sẽ
nặng hơn. Những ưu
điểm, những cái đẹp của bài thơ
có thể gói gọn trong vài hàng nhưng đó là những tuyệt kỹ
mà tác giả của nó phải có một
nội lực sung mãn, một thời gian dày dạn
sương gió trên cánh đồng văn chương và một hồn thơ
sâu lắng mới thể hiện
được. Cái hay của thơ bạn
là cái hay đẳng cấp chứ không phải
cái hay chiêu thức.
Và sau đây là vài khuyết
điểm.
Đọc 2
đoạn đầu bài thơ của bạn
tôi đã thấy mừng mừng; hình như
bạn đã thoát cũi sổ lồng, không còn tự
trói buộc mình trong cái
rọ của “Thơ Mới”
nay đã không còn mới nữa; số chữ
trong câu đã thay đổi,
lúc 5, lúc 8. Nhưng đọc kỹ tôi mới
biết mình mừng hụt. Bạn
đã phá cái cũi kiểu Nhớ Rừng của
Thế Lữ để tự
đóng một cái cũi khác lạ hơn, hẹp
hơn rồi rất vui vẻ
chui vào, bóp khóa, vất
chìa ra thật xa và bình
thản … ngồi tù trong đó.
Bài thơ
của bạn có 54 câu, chia làm 9 đoạn, mỗi đoạn
6 câu. Trong mỗi đoạn thì 2 câu đầu 5 chữ, 4 câu sau 8 chữ
(558888). Toàn bài có 4 câu thơ
9 chữ (thay vì 8) trong
đó có 3 câu theo tôi, bạn
viết như vậy không phải
vì muốn phá cách mà
vì … kẹt.
cho chú Cuội nôn nao nói với chị Hằng
và:
dấu nụ cười
trẻ con sau mớ tóc dài
kéo màn cửa cho nắng xuân tràn lên gối
Đó là những
câu thơ rất khó bỏ đi một
chữ mà vẫn giữ được
cái đẹp, cái hay của nó. Trường hợp này cách hành xử
của bạn giống Thế
Lữ trong Nhớ Rừng. Ông đã chấp
nhận phạm luật thơ
mới (khác với tinh thần phá luật của Yên Thao trong Nhà Tôi) để giữ lại
câu thơ 10 chữ (thay vì 8) rất hay sau đây:
Với tiếng gió gào ngàn, với
giọng nguồn hét núi
Riêng câu:
để nghe gió vờn hoa hát lời ân ái
thì không biết
suy nghĩ của bạn thế nào. chứ
nếu ở trường hợp
của tôi, muốn bỏ bớt
một chữ thì bỏ chữ
“nghe” là tiện nhất. Chữ “nghe” có thể
hiểu ngầm nên đứng ở
chỗ ấy là thừa.
để gió vờn hoa hát lời
ân ái
vừa gọn lại vừa
hay hơn nhiều.
Khi đã chui vào trong cũi để
làm thơ, phong thái của thi sĩ đã hơi bị … mất
đẹp, không có dáng vẻ ung dung thoải mái. Hơn nữa, vì bị
gò bó nên rất dễ có thêm những khuyết điểm
khác.
Thí dụ:
chạy theo bảng chỉ đường
về nhà em mạn bắc
nơi em ở cách phố
phường xa lắc
một khu rừng rợp
bóng cả lối đi
chỗ của em, chẳng
mấy thuở mấy khi
vắng hoa lá, thiếu chim muông ríu rít
Nếu
không kẹt dính trong cái
thể thơ cứng ngắc
bạn đã có thể bỏ đi cụm
từ “chỗ của em” để
tránh cái lỗi câu chữ vô tích sự, thừa thãi.
Đó là về thể thơ
- số câu, số chữ.
Sau đây là cách gieo vần
của bạn. Bài thơ có 9 đoạn, 54 câu. Trừ câu đầu và câu cuối,
bạn tao ra 26 cặp vần trong 52 câu thơ.
Bài thơ từ khởi đầu
đến chấm dứt vần
cứ “đến hẹn lại
lên”, không bỏ lỡ một dịp
nào. Có thể nói trong
cách gieo vần bạn như một
quân nhân gương mẫu, nghiêm chỉnh tuân hành kỷ luật nhà binh một
cách hoàn toàn tự giác.
Nguyễn Hưng Quốc mà đọc
phải bài thơ này sẽ giơ
2 tay lên trời than “Hết ‘ví dầu ầu
ơ’ lại ‘ầu ơ
ví dầu’”. Còn tôi nghĩ đến
món chè trong mấy câu thơ:
Đường ít: chè không đủ ngọt, không ngon
đường nhiều: ngọt
lợ, ăn gắt cổ
nấu chè ngon do đó
cũng cần có tài
ngoài việc phải biết
chọn các thứ đậu, dừa,
bột , nếp
các thứ khoai
(thứ nào nấu với
thứ nào
liều lượng bao nhiêu thì hợp)
còn phải biết nêm đường
cho vừa ngọt
Vần và
(hoặc) nhịp điệu tạo
nên vị ngọt của thơ
ca. Nó là những cái “móc”
để giúp nối những chuỗi
hình ảnh, sự kiện tạo
nên cảm xúc của tác giả và - qua bài thơ - trở thành một
thứ “thuốc dẫn” giúp những
chuỗi hình ảnh, sự kiện
ấy đi vào tâm hồn đọc giả
một cách dễ dàng hơn. Trong những
bài thơ thành công cái
“thuốc dẫn” này giúp cảm xúc vận chuyển
thành một dòng chảy, chảy trong tâm hồn
người đọc. Nhấm nháp được
chút vị ngọt này người đọc sẽ
bỏ bớt sự cẩn
trọng thái quá (như khi đọc một
hợp đồng, một án quyết),
tạm thời gác lý trí qua một bên, để có thể tiếp
cận bài thơ một cách nhẹ
nhàng thoải mái, cho trái
tim trần trụi của mình đối
diện với hồn thơ
của tác giả.
Tuy nhiên, cũng như
đường trong chè, ngoài ý
tứ, ngôn từ, hình ảnh, việc
xử dụng vần điệu
đúng liều lượng để thơ
ca có vị ngọt vừa phải
cũng là một tài năng của tác giả.(Chè Đường, PĐN)
Bạn đã
nêm đường quá nhiều cho món chè “Bóng Trăng Lệch Khuyết Bờ
Vai” và độc giả như tôi “ăn” ngán lắm.
Hơn nữa, số chữ
trong câu của bài thơ cứ theo một
nhịp nhất định không thay đổi
(558888) nên bài thơ đã đơn điệu lại
càng thêm tẻ nhạt. Đặc biệt
là ở đoạn cuối; vần
đã quá “nặng nề” bạn lại
đưa thêm vào một kiểu điệp
ngữ rất vụng về.
kìa giọt nắng lung linh
xuyên qua vuông
cửa sổ
đến rồi đi cũng chỉ
là duyên số
cũng một đời dài ngắn
chỉ thế thôi
tôi yêu em, yêu
chất ngất em ơi
như trời rộng
bên ngoài khung cửa sổ
khiến
món chè đã ngán lại càng
thêm ngán.
Hội Chứng Barcelona Trong Thơ
Cách đây không
lâu, những tháng ít việc làm, thỉnh thoảng tôi cũng xem bóng đá. Tôi chú ý đến đội Barcelona vì ở
đó có Messi (cầu thủ hay nhất thế
giới) và một giàn cầu thủ có khả
năng che bóng và kiểm
soát bóng rất hay. Sau trận đấu, nhìn vào chỉ
số kỹ thuật thì tỷ
lệ kiểm soát bóng (possession) của đội thường
cao hơn đối thủ nhiều
(thí dụ 58% v/s 42%).
Trong một số trận quan trọng,
khi dẫn trước đối thủ
1 bàn đội Barcelona thường vờn bóng giữa
sân để … câu giờ (hoặc thực
hiện một ý đồ chiến
thuật nào đó). Đối phương đuổi
theo bóng thì họ chuyền cho nhau - thường là ngược về phía sân nhà. Sau đó từ từ
đưa lên giữa sân rồi lại
ngược về cho thủ môn. Cuối
cùng họ thường đạt được
mục đích của mình là thắng trận. Thật
ra, vờn bóng giữa sân không phải dễ. Như
đã nói ở trên, phải có những cầu
thủ giỏi, có kỹ thuật
cá nhân điêu luyện, đặc biệt là khả
năng che và kiểm soát
bóng tốt. Nhưng dù cầu thủ
có giỏi cỡ nào đi nữa mà đá kiểu đó thì khán giả cũng rất bực
bội vì phải xem một trận
đấu tẻ nhạt. Vài nhà bình luận
thể thao đã lên tiếng chỉ trích, cho rằng
lối chơi của Barcelona (trong những trận
đó) đã giết chết nét đẹp của
bóng đá, đã tạt nước lạnh vào lòng mê say của khán giả
đối với môn thể thao vua này.
Bóng Trăng Lệch Khuyết Bờ
Vai của bạn cũng gần giống như
thế. Tứ thơ - nhờ
vần liên tiếp nên – như một dòng sông cảm
xúc chảy trong tâm hồn độc giả.
Tuy nhiên, có lẽ kỷ niệm về
mối tình với người em mạn
bắc đẹp quá, không có ups and downs,
không có những tình tiết hồi hộp,
hấp dẫn, nên dòng sông thơ không thác, không ghềnh, chảy lờ
đờ chậm rãi. Với mối tình nhiều
kỷ niệm đẹp như
thế, bạn có thể ngồi
cả buổi nghĩ về nó, thả hồn
vào những chuỗi ngày thơ mộng đó mà vẫn
thấy thích thú, hạnh phúc. Nhưng với độc
giả, phải đọc bài thơ
dài đến 54 câu (Nhớ Rừng của
Thế Lữ chỉ có 47 câu), số
chữ trong câu theo một quy định cứng
ngắc, hội chứng “ầu
ơ ví dầu” quá nặng, quanh đi quẩn lại chỉ
có “cảnh đẹp, em đẹp và anh yêu em chất
ngất” thì … “chán như cơm nếp
nát”.
Trong bóng đá, trận
đấu có hấp dẫn hay không, khán giả có hài lòng hay không - nếu FIFA vẫn
chưa tìm được phương cách để
thay đổi luật lệ – trận
thắng vẫn là trận thắng
với tất cả những
mối lợi, những vinh quang của
nó. Nhưng với thơ thì khác. Độc
giả đọc vài câu mà không thấy lạ, đẹp,
không thấy hơi nóng của cảm xúc bốc
lên thì dù tứ thơ có “dễ bắt”,
chức năng truyền thông của bài thơ có thành công trọn vẹn, họ
cũng chán, không thèm đọc
nữa, và bài thơ sẽ phải
mang số phận “có tên mà không có tuổi”.
Về điểm này tôi có viết một bài thơ
ngắn; nhân tiện mang ra để minh họa.
ĐỪNG ĐỂ CƠM ÔI
Chị Cả sợ cơm
ôi
chờ nước sôi
mới đổ gạo vào nồi
rồi chị khơi lò, trở
củi
để ngọn lửa cháy đều,
cháy mạnh
cho đến
lúc nồi cơm cạn nước
“Cơm
sôi cả lửa thì ngon”
câu ca dao mẹ
dạy
chị vẫn còn ghi nhớ
Qua chuyện
ái ân chồng vợ
chị với anh đã ăn ý rõ ràng
phải
đâu đó sẵn sàng
mới
cho chốt nhập cung
và rồi
tấn công dồn dập, tưng
bừng
cho đến
lúc gạo thành cơm vừa chín tới
Bài thơ
đang viết dở
chị nhắc anh đoạn giữa
đừng
như nồi cơm ôi.
Bạn
thân mến,
Viết đến đây tôi muốn có vài hàng cám ơn bạn. Bạn
đã bỏ thời gian lái xe một đoạn đường
rất xa đến nhà tôi để chúng ta mặt đối mặt
nói chuyện. Bạn đã bật đèn xanh cho tôi được tự
do, muốn viết gì thì viết mặc dù tôi đã trình bày với bạn
những gì tôi hứng thú để viết phần
lớn nằm ở phần
khuyết điểm của bài thơ.
Và tôi đã viết thật thoải mái. Tôi đã nói hết
– nói đến tận cùng - những gì tôi muốn nói, đôi khi vượt quá những khen chê thường lệ của
một bài bình thơ.
Viết
BTLKBV bạn đã chứng tỏ được
đẳng cấp của mình. Tuy nhiên, nếu bảo
tôi ngưỡng mộ tài thơ của
bạn thì đó là câu nói
khách sáo, đãi bôi. Nhưng
thật tình mà nói, tôi
kính trọng, quý mến bạn ở
cái “nhân cách đặc biệt” của bạn.
Mình gặp nhau đã nhiều lần, hội
họp nghiêm túc có, bù khú
văn nghệ vui chơi cũng có. Trong đám đông bạn có phong thái chững chạc, đàng hoàng, nụ
cười luôn nở trên môi, lúc nào cũng là chất keo kết dính nhiều
thành phần bạn hữu khác nhau đến
cùng tụ hội.
Hy vọng
đọc xong bài viết này, khi sáng tác những bài thơ mới bạn
sẽ không còn “nêm đường quá ngọt”, không “vờn bóng giữa sân” quá nhiều, và nhất là không tự trói tay mình rồi chui vào trong cũi. Cũng hy
vọng bạn sẽ không giận
tôi, vẫn thực hiện những
điều bạn đã dự định
về bài viết này. Được như vậy
tôi sẽ rất vui vì đã không sai lầm khi – trong số bạn hữu
của mình – đã dành cho bạn một vị
trí rất trang trọng và gần gũi.
Galveston 11/26/2015
Phạm Đức Nhì
Phụ lục:
Thư của Nguyễn Hùng Dũng gởi Yên Sơn
Kính anh Yên Sơn!
Đối với “vị
thế” của các nhà thơ, tôi chỉ là người thuộc
chiếu dưới, như một
kẻ hậu sinh có mắt không tròng…Tôi chỉ biết Yên Sơn
qua bài còm của anh Phạm Đức Nhì, trước
đó tôi đã đọc khá kỹ càng bài Bóng Trăng Lệch Khuyết Bờ
Vai, một bài thơ lạ của
một tác giả lạ với
một cái tiêu đề lạ. Sau đó, tôi lại
vào mạng tìm hiểu thêm về nhân thân của anh. Thật bất ngờ, sự nghiệp thi ca của
Yên Sơn thật lẫy lừng
không kém, vậy mà đây lại là lần đầu
tiên tôi tiếp cận thơ của
anh.Tôi lại vào trang web
Vườn Thơ Tkaraoke, nhấp vào Yên Sơn … bàng bạc lai láng thơ của anh, tôi tha hồ
thưởng thức.
Nhận
xét về thơ Yên Sơn, tôi thoáng cảm
nhận nhà thơ này có cung cách của một tráng sĩ sinh bất
phùng thời hao hao hệt
hệt như những nhà thơ
cột cách xứ Quảng, nếu
nói về số nhiều, thì chỉ
có xứ Quảng sản sinh ra nhiều
nhà thơ hào phóng, hảo hán và tâm huyết với quê hương
xứ sở hơn các miền, các
xứ khác của dân Việt… Những bài thơ
của Yên Sơn hay và thấm đẫm tình yêu quê hương, chiến hữu… Qua thơ anh, tôi còn nhận
ra, nói đúng hơn là thấm thía cái xót xa, tủi hờn, đau đáu…của
những kẻ ly hương đầy tuyệt vọng. Thơ của anh tự
nhiên, dạt dào xúc cảm… nói như PĐN là có đẳng cấp chứ
không phải là chiêu trò…
Tôi đã đọc
bài bình của thi sĩ Phạm Đức Nhì cũng như
của cả anh Nguyễn Xuân Đấu về BTLKBV. Riêng với
anh Phạm Đức Nhì, tôi nhận xét trong bài phê bình của anh chỉ khen có 8 dòng, còn chê thì
trên cả trăm dòng, đúng như lời thẳng
thắng của PĐN. Sẽ liệt kê tất
tần tật nhưng không phải
là phê bình mà là góp ý.Tôi không có ý kiến
gì cả về bài phê này, nhưng sau nhiều lần đọc
những bài phê bình của
anh, ngay cả như bài Tống Biệt
Hành của Thâm Tâm … Ý của tôi rằng, những
bài thơ hay nhất là những bài thơ
được PĐN chê nhiều nhất. Anh PĐN thích dụng
từ “Đao to búa lớn” để nói lên tấm
lòng chân thật của mình, để mong mỏi cho hoài bão của
anh vì “Bờ Vẫn Quá Xa”. Lối phê bình của PĐN là lối phê bình kinh điển rất thích hợp
trong nhà trường dành cho
các học sinh và sinh viên
vì muốn ngô ra ngô, khoai
ra khoai. Riêng với bài
BTLKBV, theo tôi PĐN đã khe khắt
như ví dụ muốn
bỏ bớt chữ “nghe”:
ước
chi đêm dài thêm
cho tháng ngày dừng
lại
để
nghe gió vờn hoa hát lời ân ái
cho mây ngàn dừng
lại giữa đồi trăng
cho chú Cuội
nôn nao nói với chị Hằng
lời
tình tự giấu trong hồn se thắt
Tôi cho rằng
trong bài BTLKBV, khổ thơ này tuy không hay nhất so với các khổ
khác, nhưng theo tôi,đây
chính là tâm điểm, là đại ý của bài thơ
vì theo lời của chủ nhân bài thơ, đêm
ơi hãy dài bất tận, ngày tháng ơi, hãy
dừng lại…làm cho tôi chợt nhớ về
cái thủa mới gặp nàng vào một
buổi chiều, lúc tôi tròn 20 tuổi.
…Năm tháng ơi.\, xin
dừng lại
Đừng
thoi đưa và đừng quay
Để
riêng ta với chiều ấy.
Một buổi chiều rất
mỏng manh.
Ta cứ
mơ theo chiều ấy
Một
bóng hình không thể quên
Nhưng
thời gian đã nhạt nhòa
Nhưng
thời gian đã xưa xa…
Tôi xin trở
lại vấn đề, nếu
theo PĐN bỏ chữ nghe vì muốn câu thơ gọn ghẽ
thì làm sao cắt nghĩa được gió và hoa hát lời ân ái và chú cuội nôn nao tâm sự với chị
Hằng, tôi xin đọc
lại một tứ thơ
của Hàn Mạc Tử có chữ
nghe trong bài Đà Lạt
trăng mờ:
…Ai hãy làm thinh chớ
nói nhiều,
Để
nghe dưới đáy nước hò reo,
Để
nghe tơ liễu rung trong gió,
Và để
xem trời giải nghĩa yêu. ..
Và anh PĐN sẽ
bảo tôi tùy từng chỗ mà thêm vào hay cắt
bớt, vâng nhưng ở
đây, dù câu thơ có bị
thừa, nhưng độc giả
vẫn thưởng thức được
trọn ý nghĩa của bài thơ.
Tôi thấy
bài thơ đã khéo léo đưa độc giả lạc
vào ảo mộng, như Lưu
Nguyễn lạc chốn tiên cung, cảnh
bát nháo của đời thường làm cho lòng người
nhiễu nhương, loạn lạc
tứ bề, nay được bước vào một chốn bồng
lai thì thử hỏi tác giả đã mang lại thành quả vi diệu cho mọi
người biết lắng nghe và thưởng
thức BTLKBV.
Xin cám ơn
nhà thơ Yên Sơn và cả nhà thơ
Phạm Đức Nhì đã tạo cơ hội
cho người yêu thơ được nói vài lời
hoặc được phép “Mua vui cũng được một vài trống
canh”
Saigon 5/12/15
Nguyễn
Hùng Dũng
________________________
