Tác giả Lâm Bích Thủy
TIN Ở CON NGƯỜI
Tôi không biết câu chuyện mà tôi kể sau đây còn có tác
dụng ở thế kỷ này nữa không? Kể lại chuyện này để bạn đọc thấy, ở thời đại nào cũng có kẻ gian và người thiện. Nếu trong chế độ đó có nhiều kẻ gian hơn người lương thiện
tức là chế độ đó quản lý, giáo dục con người chưa tốt :
Con người
là sự kết hợp giữa phần Con và phần Người. Cuộc sống là sự đấu tranh giữa
hai nửa ấy. Nếu một lúc nào đó xảy ra cuộc chiến giữa hai nửa ấy trong chính chúng ta; ví dụ
giết người
để cướp của, tham quyền trù dập đối phương, bon chen tìm danh vọng hại người v.v… lúc đó là phần
con thắng thì ta là con thú, và ngược lại, ta sẽ
là con người.
Vào năm 1939-1940 thi sĩ Xuân Khai (Yến Lan) đi Sài Gòn thăm ký giả Lê Tràng Kiều. Sau đó
cùng ông này lên Hà Tiên thăm vợ chồng nhà thơ Đông Hồ – Mộng Tuyết…Ngày ấy,
tình bạn của họ trong sáng, đậm tính nhân văn. Các bạn văn sẵn sàng chia sẻ,
sẵn sàng giúp đỡ người cùng cảnh ngộ…
Lâu mới
có dịp gặp nhau, hai vợ chồng nhà thơ Đông Hồ - Mộng
Tuyết muốn giữ chân
chàng thi sĩ vùng quê hẻo lánh, đìu
hiu ở lâu để bầu bạn. Nhưng chàng từ chối, vì ở
nhà cha già đau yếu không lường. Chàng ra ga xe lửa, cạnh chợ Bến Thành mua
vé. Trong tay với chiếc va ly chứa nhiều quà của bạn và sách quí hiếm chỉ mua
được ở tại Hòn ngọc Viễn Đông mới có.
Trên sân ga, người đi lại như mắc cửi. Chỗ
quày bán vé đông nghịt. Người chen chúc, xô đẩy, cải nhau inh ỏi. Thi sĩ nho
nhã, trí thức, không chen được, bị đẩy lùi dần ra sau. Chàng đành tìm nơi gửi va-ly. Loay hoay chưa biết thế nào, thì
thấy anh cảnh sát đang đến gần. Chàng liền tới năn nỉ : “Tôi có thể nhờ
anh thỉnh thoảng để ý dùm tới chiếc va ly này để vào
mua chiếc vé là ra ngay?” Vừa dứt lời, anh cảnh sát dãy nãy như đĩa phải vôi: “Chịu thôi, tôi không thể giúp anh
được; đây là nơi tụ tập bọn trộm cắp; lơ đễnh một tí là của nả của anh đi tong, lúc đó tôi chỉ cười trừ, anh chịu không?” Chữ trộm cắp vừa bật ra khỏi miệng anh cảnh sát thì
lập tức trong đầu thi sĩ bỗng nhớ
đến chuyện ngụ ngôn của La Fontaine và muốn cơ hội này, vận dụng để chứng minh
cái bản năng gốc của “Con người”. Nếu biết cách có thể biến phần “con” thành phần “người” trong tên cắp cũng nên. Chính giây phút đó gợi mở ý tưởng táo bạo trong
tâm hồn thi sĩ “mình sẽ gửi va-ly cho kẻ cắp giữ dùm”. Nghĩ là làm.
Một
lần nữa, thi sĩ lại nhờ anh cảnh sát chỉ dùm tên kẻ cắp chuyên nghiệp nhất,
đang có mặt ở sân ga.
Nghe chàng trai nói sẽ nhờ kẻ cắp giữ dùm va ly, anh cảnh sát há hốc miệng, trố mắt kinh
ngạc. Anh cảnh sát trở
nên nghi ngờ. Anh ta đưa mắt lướt khắp người chàng trai, để xác định – kẻ
đang nói với mình có vấn đề gì về thần kinh hay không. Sau giây lát, anh ta
thấy chàng trai không những không bị bệnh tâm thần mà rất tỉnh táo đang nhìn
vào mắt anh chờ đợi. Nên miễn cưởng đưa tay chỉ
một thanh niên, đầu tóc bùm xum, bẩn thỉu, mặt bặm trợn khó coi, đứng gần quày
vé vẻ thách đố, nói: “Người mà cậu cần đang đứng đằng kia kìa.”
Cảm
ơn anh cảnh sát, chàng thi sĩ tiến đến chỗ tên kẻ cắp. Tên này đang đưa đôi mắt
gian xảo đảo quanh tìm con mồi. Bỗng giật mình, quay phắt lại, hung hăng định
cự nự con người đã vỗ vai mình. Cùng lúc, anh ta nghe người thanh niên xởi lởi - “Bạn gì ơi, tôi nhờ bạn giữ dùm chiếc valy, để vào
mua chiếc vé tàu. Được anh cảnh sát cho biết là ở đây chỉ có anh mới giúp được
tôi việc này!”
Hai
từ “cảnh sát” có tác dụng với tên cắp và những từ như “trông dùm, giúp đỡ”
thật mới lạ với anh ta làm sao!? Bởi, từ trước
đến giờ, chưa một ai dám nhờ anh ta làm cái việc trái với cái nghề cướp bóc mà
anh ta hành nghề lâu
nay”. Chẳng nói chẳng rằng, hai
tay anh khoanh trước ngực, không gật, không lắc, đưa đôi mắt mệt mỏi,
thiếu ngủ nhìn ra phía trước, để chàng trai hiểu thế nào thì hiểu.
Bà
con quanh đó, quá quen tài khoắn của anh; nay nghe có người nhờ giữ dùm của nả,
cho là quái lạ, đưa mắt nhìn nhau, cười hô hố vẻ mỉa mai: “Trời Phật ơi!
Cha này quả là điên, đem trứng giao cho ác”. Còn thi sĩ và tên cắp, nghe nói vậy nhưng lờ đi.
Và
người ta càng ngạc nhiên hơn, thi sĩ đã mua được vé và quay lại, song tên
cắp vẫn đứng tại chỗ, chiếc valy bên cạnh, không hề bị suy chuyển một milimét
!?.
Bấy
giờ, trong tâm trí thi sĩ có hai điều khiến lòng chàng tin yêu:
– Mua được vé mà không bị mất của.
– Sự phán đoán của chàng thật logic về gốc “Con
người”. Có nghĩa là, lúc bấy giờ, tên kẻ cắp đã sắp xếp cho bản năng
phần “Người” thắng
phần “Con” trong
anh ta.
Thi
sĩ lịch sự nhận lại chiếc vali và biếu số tiền lẻ còn lại, rồi vội vã lên tàu
đẻ về quê
Kể lại chuyện này, nhà thơ ba tôi thường trầm
tư nói:
“Nếu nhận xét không đúng về một con người,
sẽ hại một đời người trong tương lai”. Chẳng phải ở nước ta cũng có câu
luận ngữ “Đem thử lửa mới biết vàng tốt xấu, đem tiền của mới biết sang hèn”.
Tin
ở con người – là lẽ sống ở đời của ba tôi – nhà thơ Yến Lan.
Lâm Bích
Thủy
