THƠ NHẶT VỘI TRÊN ĐƯỜNG* - Hồ Sĩ Bình đọc thơ Đinh Tấn Phước

Tôi quen với Phước từ thời còn ở Đại học Sư phạm Huế, cùng một khóa nhưng khác khoa, anh học toán và sau này anh lấy bằng tiến sĩ toán học, có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học thuộc ngành giáo dục và hàng không. Cứ ngỡ là anh theo nghiệp toán thì rất xa lạ với thơ. Thế nhưng sau nhiều năm gặp lại, không ngờ anh lại xuất bản trong vòng mấy năm 2 tập thơ : Gió mùa (Nxb Hội Nhà văn) và Chạm bóng (Nxb Văn học )

-Tác phẩm đạt Giải thưởng Thơ 2009 của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam và mới đây là n bài thơ ngắn.

Khác với 2 tập thơ trước, tập thơ mới nhất nghe cái tên không đã gợi lên hình ảnh cái chất toán ở con người tác giả. Nói đến toán là người ta nghĩ đến tư duy logic, thiên về trí tuệ, lý tính mà thơ lại thiên về cảm xúc. Đọc n bài thơ ngắn, bỗng dưng 2 cái thuộc tính tưởng như đối lập đấy lại trộn lẫn giao hòa, tạo ra những liên tưởng bất ngờ thú vị. Nói là ngắn, tưởng là gọn nhưng lại không gọn, giản dị mà không hề giản lược bởi vì thơ anh ý tại ngôn ngoại buộc người đọc phải trầm tư nghĩ ngợi, đào sâu tự vấn của một kiểu thơ có lượng từ rất ít ỏi mà chiều kích thông tin thì trải rộng. Tác giả như mời gọi người đọc tiếp tục suy ngẫm theo cảm nhận của riêng mình.

Nhiều bài thơ vang vọng một âm hưởng thiền, nói mà như tịnh không, không mà như nói, dửng dưng nhẹ nhàng mà khơi gợi thâm thúy. Thơ thiền xưa Vương Duy viết : Sơn lộ nguyên vô vũ / Không thủy thấp nhân y (Đường núi vốn không có mưa / Chỉ màu xanh hư không ướt áo người). Tại sao trời không mưa mà ướt áo người. Chỉ với tinh thần tánh không, trung quán bao la mới thấy màu xanh hư ảo là chốn trần ai, chở nặng thân phận con người. Nhặt đâu đó trong thơ Phước, phong vị thiền vẫn ẩn hiện như con nhện nước / lăn tăn / chiều giông gió (Bài 29). Chiều giông gió phải chăng là khổ nạn trần thế  đầy âu lo bất trắc mà con người bé nhỏ như con nhện nước loay hoay tất tả xuôi ngược. Tất cả như giấc mộng huyễn hóa, như bọt nước lăn tăn trong dòng nghiệp lực. Bài thơ đầy ấn tượng, thiết tha với đời mà không bám víu, giải thoát mà không lìa bỏ.

Tập thơ gồm 101 bài, phần lớn sử dụng thủ pháp nghệ thuật ẩn dụ, trường dụ và đối lập. Miêu tả hình ảnh hiện thực, cụ thể để biểu đạt liên tưởng đến một ý tưởng khác, tả cái cụ thể để nói đến cái trừu tượng. Và để khắc họa hình ảnh một cách ấn tượng sâu sắc là những kết thúc bất ngờ gần như đối lập:

thẻ tôi đeo

tôi sửa

lại lật trái, tôi không sửa (Bài 99)

n bài thơ ngắn, là con số nguyên tự nhiên bất kỳ trong tập hợp từ 1 đến 10, 100, 1000… nên phải hiểu 101 bài thơ ngắn là một chặng đường thơ với những nghĩ suy bất chợt, những phát hiện tình cờ. Tác giả không hề có ý thức lập ngôn gì to tát nên trong thơ không thiếu những hình ảnh rất gần gũi, quen thuộc nhưng thật là se buốt tâm can. Chỉ là ký ức sống dậy của chim chèo bẻo / cánh đồng vừa
gặt / tuổi thơ (Bài 32); là nỗi cô đơn trên đường về với Đom đóm khuya / lạnh ngắt/ lối về (Bài 31) là Nắng trẻ con / trên mặt sông / long lanh và nhẹ; là ngọn tre / cánh cò / mong manh chiều gió (Bài 94), là động đậy cánh sen /có gì / tan loãng (Bài 18). Những hình ảnh đan xen của nhiều tâm trạng, khi bồi hồi bổi hổi, khi nhẹ lòng một chút niềm vui, khi dùng dằng nỗi nhớ… nhưng có điều tất cả đều mong manh, đìu hiu nhuốm màu phai nhạt. Những tứ thơ nhiều khi bất chợt nhặt vội trên đường của một tâm hồn lắm đa đoan trần thế lại dạt dào cảm xúc. Con người ấy luôn hé lộ trong thơ sự giằng xé nội tâm nhiều khi đầy mâu thuẫn, xung đột, mà biết đâu thơ đã làm tâm hồn anh cảm thấy cân bằng hơn.

 Nói là nhặt vội trên đường nhưng thơ của Đinh Tấn Phước có khi mang một tính  khái quát cao. Những hình ảnh nặng lắm lòng người, đầy thương cảm, như tiếng vọng kêu gào : tiếng sóng / chạm bát cơm dân chài / mặn chát (Bài 2), hay vẩn vơ triết lý đậm chất suy tưởng : chỉ có kiến là giỏi / bò qua đêm thâu / ngủ ở linh hồn (Bài 11); là nỗi cô đơn khủng khiếp của thi nhân trước trang giấy : mang câu thơ / đi qua một câu thơ / chiều sa mạc (Bài 19).

n bài thơ ngắn đầy chất ngẫu hứng. Ngôn ngữ thơ được nén lại như không thể dồn nén hơn được nữa, gần như vô ngôn thiền định, nhưng có lẽ đánh thức nơi tâm hồn người đọc bởi một thế giới nội tâm đa cảm và đầy bất an của nhà thơ. Chọn cho mình một kiểu thức thể hiện trong thơ một cách khiêm cung nhưng chứa đầy sự an nhiên tự tại của một con người nhiều từng trải suy nghiệm, thơ của anh là thơ của một người nhìn ra mọi sự phù du của thế sự.

Hồ Sĩ Bình

hosibinh@gmail.com 

(*) n bài thơ ngắn. Đinh Tấn Phước . NXB Văn học - 2012.
 dinhtanphuoc1@yahoo.com.vn

READ MORE - THƠ NHẶT VỘI TRÊN ĐƯỜNG* - Hồ Sĩ Bình đọc thơ Đinh Tấn Phước

RAU TONG - Lê Đăng Mành

   Thuộc họ Rong nhưng sống đời tinh khiết chỉ mọc ở “trằm, bàu” nước chảy, thân mềm ẻo lả thả tóc bồng bềnh theo dòng nước. Là món ăn dân dã của người quê đôi bờ sông Ô Lâu thuộc Bắc Thừa Thiên - Huế và Nam Hải Lăng, là cây trời cho khỏi trồng mọc nhiều ở dưới đáy sông hồ vùng nước ngọt có đất pha cát trắng tinh như “trằm, bàu” ở Thôn Niêm thuộc xã Phong Hòa - Thừa thiên Huế thu lượm trong mùa thu đông mò tìm rất khổ cực, bán nhiều ở chợ Hôm Ưu Điềm (chợ chiều Ưu Điềm) và các chợ nhỏ ở những vùng phụ cận. Vì mang thân phận “rong” nên giá rất “bèo”.

     Rau tong ăn sống, cách chế biến đơn giản ít hao tốn: Mua về mở giây buộc, rau bung ra như mái tóc thề xanh rêu ngan ngát, tay cầm trên “troốc  ác”(1), gốc của cây rong,  mà rung cho tim non và rong bèo rơi rụng rồi cắt, nhưng vặn đứt từng đoạn khoảng 10cm thì ăn ngon hơn cắt, nhồi sơ cho mềm nhàu rồi rửa sạch trộn thêm húng quế, rau thơm diếp cá cải con để ăn.

     Quan trọng là nước chắm, rau tong thì quấn quýt gắn bó với mắm "đuốc"(2) nên “nhị vị tri âm” gặp nhau “mới bắt”, kho "nác đuốc"(3) mỡ heo phải giã chứ không xắt, đổ mỡ vào chảo hay “tréc”(4) đất nung phi khử gia vị nghe thơm, đánh quậy "nác đuốc" lóng cặn rồi cho vào, "nác đuốc" sôi mỡ nổi lềnh bềnh, đập ớt tươi, củ ném củ hành thêm vào đốt rơm lửa nhỏ sôi đều là được.

     Đi đồng (làm ruộng) về đập chân cái bộp, rũ bụi ngoài thềm, thoảng mùi ngầy ngậy khói rơm quyện hòa cùng hơi thơm "nác đuốc" trong “tréc” tỏa ra thơm lừng nằm cạnh “đúa”(5) rau tong bên nồi cơm nóng hoặc môn khoai “sỏn sẻn e ấp” nghiêng nằm chờ đợi… Nghe tiếng Mạ kêu hỏi ai mà không cuống cẳng quay về?

     Ăn theo lối phàm phu mới ngon, nghĩa là: bới cơm ra chén, gắp một nùi rau chan nước ruốc lên, ớt tươi nằm vắt đỏ lòm “vô tâm và” cả búng nhai ngồm ngoàm rau ráu mới thẩm thấu cái hương vị cay, chát, ngọt, bùi vô phân biệt của Rau Tong, cùng đinh cũng như Quan viên một lần ghé gắp thì muôn thuở không quên trong cái se lạnh của hơi đông quê nhà.

    Ăn cao lương mỹ vị như cung đình còn xâu xé, hơn thua, ghét ganh thừa mứa thì mần răng “thế tử“(6) khỏi "thề lê"(7) cái “rọt”(8)  đi hút mỡ, ăn như rứa răng bì nổi với rau tong.

     Món rau tong rất hiền như đời của rau. khi sống là nơi nương náu của tôm tép rong rêu trong cơn mưa lũ dữ, khi hoá thân rau là bạn của tiêu hành ném ớt cay sè. Cho nên từ cổ chí kim chưa nghe ai ăn rau tong bị rối loạn tiêu hoá hoặc tiêu chảy.

     Người viết ở quê khi trái mùa cũng quay quắt nhớ Rau Tong,nên “mần nghếch”(9) cảm khái đôi ba vần gửi tặng bạn lữ tha hương và người quê Văn Quỹ mến yêu .

Nhớ mùa rau tong!

Ngút ngàn độộng(10) cát Thôn Niêm

Đưới trằm(11) lấp lánh Mạ(12) tìm Rau Tong

Bồng bềnh rau lướt sóng đông

Rét run triêng gióng(13) Mạ còng lưng sương(14)

Phận nghèo rau cũng cảm thương

Chêm(15) cùng khoai sắn đoạn trường giêng hai

Đời con phiêu bạt trần ai

Cao lương thì kệ(16), nhớ hoài Rau Tong

    

CHÚ THÍCH:

(1)-Tróc ác : đỉnh đầu
(2)- ruốc (mắm ruốc)
(3)- nước ruốc, nước chấm làm từ mắm ruốc

(4)-Tréc: bằng đất nung dùng để kho thịt cá, miền Nam gọi là “tộ” (cá rô kho tộ)

(5)-Đúa: rổ rá đan bằng tre

(6)-Thế tử: Con cả của chúa hay của vua chư hầu.
(7)-Thề lê: lê môt cách nặng nhọc

(8)-Rọt: ruột, nội tạng của cơ thể.

(9)-Mần nghếch: làm những điều vô ích vớ vẩn

(10)-Độộng cát: cồn cát, gò cát

(11)-Đưới trằm: dưới bàu, dưới ao, hồ

(12)-Mạ: mẹ

(13)-Triêng gióng: quang gánh

(14)-Sương (động từ): gánh

(15)-Chêm: nêm, nhét thêm, kèm thêm.

(16)-Kệ: bỏ qua, xem như không có gì

 ledangmanh@gmail.com

READ MORE - RAU TONG - Lê Đăng Mành