Đinh Thị Hiệp
NGÀY ẤY ĐÂU RỒI
Tiếng ồn ào vang lên cả một góc chợ rau. Người về càng lúc càng đông dần. Những gánh rau tươi xanh mơn mởn từ các làng quê đổ dồn về phía ngã tư trên đường vào chợ. Họ nhanh tay xếp rau thành từng đống cao, gọn gàng để bán. Nhìn kĩ người ta có thể thấy những con tem giấy (thuế vào chợ) trên những chiếc nón lá cũ kĩ của những người dân quê.
Hạnh kéo mạnh cánh cửa sắt để phụ mẹ
dọn hàng. Tiệm tạp hoá của mẹ bán gồm nhiều mặt hàng phong phú, cần thiết; mẹ
thường đóng hàng cho mấy người vùng ven tỉnh. Hạnh bước ra khỏi nhà, vươn vai
hít thở không khí trong lành buổi ban mai. Hạnh cười thật tươi, chào hỏi mấy
người thân quen.Họ cũng vui vẻ đưa tay vẩy chào con bé hồn nhiên đang tung tăng
chân sáo bước men theo vỉa hè. Sáng nào cũng vậy, Hạnh là người khách hàng quen
thuộc của bác bán hàng ăn ngồi ở cuối dãy lòng chợ này.
Mặt trời đang lên cao, toả những tia
nắng ấm áp, xua tan nhanh cái giá lạnh của một đêm dài. Hạnh cùng Quỳnh hoà vào
đám bạn trên đường Quang Trung dẫn đến trường. Con đường ngập tràn những tà áo
dài trắng của học sinh nữ. Từng tốp nam, nữ sinh từ các ngã đường đổ dồn về con
đường chính dẫn đến trường Nguyễn Hoàng.Tiếng cười đùa ồn ã, làm như không ai
có thể ngăn nỗi những niềm vui đang vỡ oà của bọn trẻ sau một đêm không gặp nhau.
Mới chiều hôm qua thôi còn chơi đùa trên sân bóng của ty thanh niên. Hạnh có
thói quen cầm chiếc cặp xoay xoay, chân vẫn bước nhanh cho theo kịp các bạn. Cứ
mỗi bước đi là hai bím tóc y như là nhảy múa. Đôi mắt đen ánh lên niềm vui ,
Hạnh nhanh nhảu:
-Nè,
nhỏ Nhơn đã về rồi. Sáng này, nó đi học đó.
Cả
bọn nhao nhao lên:
-Sao
nó không chờ tụi mình đi chung?
-Ba
nó chở nó đi học mà. Hạnh trả lời.
-À,
vậy là tụi mình sắp có quà Sài Gòn rồi đó nghe.
Bầy con gái như bước nhanh chân hơn để
đến trường. Không phải đi sớm để bày trò chơi như thường ngày, mà muốn đến để
xem con nhỏ Nhơn thay đổi ra sao sau một tuần đi ngao du ở thành phố Sài gòn
hoa lệ. Đúng là một sự thay đổi khác hẳn ở Nhơn. Nhơn đứng chờ sẵn ở cửa lớp
với vẻ mặt xinh tươi, hớn hở như hoa; đầu tóc nhỏ cắt ngắn, diện bộ áo quần mới
ra dáng dân thành phố quá. Nhơn cầm mấy bị kẹo giơ lên cao:
-Nào,
ai muốn làm bạn với Nhơn nào!
Cả bầy con gái đồng loạt đưa tay, cười
nói tíu tít:
-Tao,
tao.
-Tao,tao
đây nè.
-Hạnh
đây là bạn Nhơn nè, Nhơn ơi!
Nhơn giả bộ xoa đầu Hạnh như vỗ về em
bé:
-Đúng
rồi đó, con nhỏ Hạnh này là bạn thân yêu của Nhơn kia mà. Tao nhớ nó muốn chết
đi được.
Hạnh cười tít mắt, tưởng mình đang lên
tận tầng mây. Hạnh ôm chầm lấy Nhơn:
-Ới
chị hai ơi! Chị đi lâu quá, làm em cũng nhớ chị quá trời đi!
-Ừa,
chị cũng nhớ em ghê đi. Này, cho nhỏ Hạnh trước, rồi cho mấy con nhỏ xí xọn kia
sau ha!
Bầy con gái Quỳnh, Sương, Lai, …cười
xoà rượt đuổi theo Nhơn và Hạnh đang cầm mấy bị kẹo chạy lòng vòng quanh sân
trường.
-Hôm
nay nhỏ Nhơn khao tụi mình một chầu bún bò Huế. Vào quán ở bến xe cho tiện
đường về luôn. Chuyến sau, đến lượt tao khao tụi bây nghe.
-Đồng
ý liền đó. Cả bầy lại nhao nhao lên.
-Ừ,đi
nhanh lên! Đói bụng quá trời đây nè.
Hạnh lại ậm ừ:
-Được
rồi, thay mặt nhỏ Nhơn, tao đồng ý liền. Nhưng mấy lần sau, cũng đến lượt các
bạn đó nghe!
-Được
rồi, được rồi mà.
Nhơn coi bộ có nhiều tiền rủng rỉnh
trong chiếc ví nhỏ. Trông bộ mặt con nhỏ sướng ghê! Đi theo ba vào Sài Gòn
chơi, xa ơi là xa. Vào đó nó còn làm đẹp từ đầu tóc đến áo quần. Nghe nói nó
còn mấy bộ đầm mới đẹp lắm. Chiều này mình đến nhà Nhơn xem mới được. Hạnh tự
nhủ thầm.
Buổi trưa này bạn bè Hạnh được Nhơn
khao ăn một chầu thật xứng đáng đồng tiền lắm. Khi ra về, cả bọn theo con đường
Lý Thái Tổ dọc theo bờ hồ, sát mặt sau cổ thành. Mùi bánh mì ngòn ngọt, thơm
phức thoang thoảng khiến đứa nào cũng hít hà.Gần đến đường Trần Hưng Đạo, chia
tay nhau mỗi đứa đi mỗi đường. Trưa nay, Hạnh về nhà, đến tối mới ra tiệm ở
lại.
…Hoàng hôn dần buông. Những ánh đèn
thi nhau bật sáng từ các ô cửa của các ngôi nhà nằm san sát bên nhau. Đường phố
đã lên đèn từ lâu. Sau bữa cơm tối cùng gia đình, Hạnh ôm cặp đi ra tiệm. Ra
đến góc phố, Hạnh không quên ghé vào tiệm sách Tùng Sơn. Ở đó, Hạnh tha hồ ngắm
nghía các quyển sách được chưng bày dưới bóng điện sáng trưng. Đủ các loại,
nhưng hạnh chỉ đứng hồi lâu ở dãy sách truyện thiếu nhi. Hạnh lật và đọc lướt
nhanh qua các trang , sau đó chọn mua một quyển. Thường xuyên là Hạnh mua báo
Thằng Bờm để tìm xem có bài mình được đăng trên đó không?
Ban đêm, con đường vào sau khu vực chợ
thật vắng vẻ, chỉ có vài ánh đèn hắt ra từ các ngôi nhà cao tầng. Nhà nào cũng
đóng cửa kín mít, hầu như người ta sinh hoạt ở trong nhà, ít khi bật đèn sáng ở nhà ngoài. Hạnh kêu cửa một hồi lâu,
cô Nữ, người giúp việc cho chủ nhà mới ra mở. Cô Nữ nhìn kĩ để biết đúng là
Hạnh rồi cô vội vàng mở, chỉ kịp để cho Hạnh bước vào là cô đóng ngay lại, khoá
cửa hai ba lần cho chắc chắn. Chỉ có hai cô cháu ở trong một ngôi nhà với ba tầng lầu, rộng thênh thang, , thật thoải
mái nhưng cũng thật là vắng vẻ. Ở tầng trệt, cả mặt trước và mặt sau, mẹ và dì
Hạnh buôn bán hàng tạp hoá. Hạnh chỉ có việc là tối tối ra ở lại tiệm học bài,
ở với cô Nữ. Buổi sáng, sau buổi học trên trường, Hạnh còn là cô kế toán nhỏ
của mẹ, phụ giúp mẹ tính toán, ghi chép vào sổ sách.
Hạnh bước ra ban công. Đứng đây, Hạnh
nhìn ra xa kia là bờ sông Thạch Hản. Một màu đen như mực, bóng tối bao trùm lên
toàn bộ một vùng trải dài từ con đường Gia Long chạy ven bờ sông. Một vài cơn
gió mát rượi từ phía bờ sông thổi vào làm Hạnh thấy nhẹ nhõm, có cảm giác lâng
lâng, sảng khoái. Hạnh hít lấy một hơi thật sâu vào lồng ngực. Đâu đó, tiếng
rao hàng ngày một rõ dần. Một bóng người gánh chè bán đêm lầm lũi đi trên vỉa
hè. Khi bóng người khuất dần mà tiếng rao như còn vẳng lại.
Hạnh nhẹ nhàng đóng cánh cửa lại, bước
hẳn vào trong nhà. Tối này, sau khi học bài xong, Hạnh sẽ tìm trong tủ sách của
con trai người chủ nhà những tập san Thời Nay để đọc.Hạnh thích thú đọc mấy mẩu
chuyện ngắn trong mấy tập sách này lắm. Cô Nữ là một con người trầm tính, ít
khi nói chuyện. Có hỏi thì cô đáp lại ậm ừ đôi ba câu. Hạnh chỉ biết lờ mờ về
cuộc đời của cô. Nghe kể lại cô Nữ không có bà con thân thích, đã sống giúp
việc cho người chủ này từ thời còn con gái. Sau này cô Nữ trở thành người thân
tín của nhà chủ. (Cho đến sau này, Đất nước thống nhất, hai người anh đã đi bộ
đội từ mùa thu năm 1945 trở về, tìm được người em gái thất lạc bao nhiêu năm trời,
nay cả gia đình vui đoàn tụ). Khi tiếng chuông đồng hồ treo tường gõ lên đúng
mười tiếng, Hạnh đã lên bộ ván ngựa dày cộp, mát lạnh ngủ một giấc thật ngon
lành, không quên mơ về giấc đẹp một ngày bạn bè đi chơi xa…
-Hạnh
ơi! Hạnh dậy thôi con!
Hạnh choàng mở mắt. Trước mặt Hạnh là
mẹ. Mẹ đang đứng bên cạnh Hạnh từ hồi nào. Hạnh giật mình, ngồi bật dậy:
-Chết
rồi, con đi học trễ mất.
Mẹ cười xoà:
-Hôm
nay là chủ nhật mà con.
Hạnh cười mắc cở:
-Uả,
con quên. Mẹ dọn hàng rồi hả mẹ?
-Xong
từ lâu rồi. Con xuống nhà ăn sáng đi, rồi về ngoại chơi!
Hạnh nhanh chân theo mẹ xuống cầu
thang. Hôm nay, mẹ cho phép Hạnh về thăm cậu mợ. Nhà cậu mợ ở trên đường Lê văn
Duyệt, phía trước cửa cổ thành Đinh Công Tráng. Trước kia, nhà Hạnh cũng ở đây,
nhưng do chiến tranh xảy ra, cả nhà lên ở hẳn trên chợ tỉnh, ở trong một ngôi
nhà nằm trong một con hẽm ở đường Quang Trung.
Một chiếc xe xích lô vừa trờ tới, Hạnh
vẩy tay đón. Bác chạy xe dừng ngay lại, đón Hạnh lên, kéo vội tấm rèm che nắng.
Từ chợ về đường Lê văn Duyệt không xa lắm nhưng đối với đôi mắt trẻ thơ thì ôi
quả là xa. Bác phu xe thong thả đạp, còn Hạnh thì ngồi gọn lỏn trên ghế, ngắm
quang cảnh hai bên đường, thích thú ngắm những người dân trong ngày chủ nhật
đẹp trời.
Xe vừa dừng trước đường, Hạnh vội vàng
bước xuống. Bỗng nghe tiếng gọi:
-Hạnh
ơi! Về đó hả!
Hạnh đang cúi xuống sửa lại đôi giày
vải cho ngay ngắn, nghe tiếng gọi , ngẩng đầu lên. Trước mặt Hạnh là anh Trung,
một người hàng xóm thân quen.
-Dạ,
hôm nay chủ nhật rảnh, em về ngoại chơi.
Hạnh cùng anh Trung đi vào xóm. Hạnh
dừng lại, đứng một hồi lâu trước mảnh sân của ngôi nhà cũ. Trung cũng tần ngần
đứng sau lưng Hạnh, biết trong lòng Hạnh đang dấy lên những kỉ niệm về ngôi nhà
thân yêu mà trước đây cả gia đình Hạnh từng sinh sống. Giờ đây trên mảnh đất ấy
là ngôi nhà mới xây của dì Hạnh.Chỉ qua một đêm tết Mậu Thân năm 1968, ngôi nhà
Hạnh đã bị súng đạn chiến tranh tàn phá, thiêu rụi gần hết. Hạnh bồi hồi nhớ
lại…
Trời càng về khuya, càng thấy cái lạnh
như thấm sâu vào da thịt. Cả nhà ngồi quây quần bên bếp lửa, nồi bánh tét to
đùng nước đang sôi lên sùng sục; tiếng củi cháy nổ lép bép, bắn lên những tia
lửa hồng trông thật vui mắt. Mẹ giục các con đi ngủ để sáng mai, mồng một Tết
đi viếng chùa Sắc Tứ. Hạnh lên giường nằm rồi mà vẫn còn thao thức, nôn nao nằm
nghĩ tới sáng mai diện bộ đầm đẹp, rồi nghĩ đến
giao thừa, giờ phút thiêng liêng trọng đại chuyển tiếp từ năm cũ sang
năm mới…
Một vài tiếng pháo lẹt đẹt nổ rồi
nhiều tiếng pháo nữa nổ lớn , giòn giã, liên hồi. Chuông đồng hồ cũng vừa điểm.
Tiếng mẹ và chị Hạnh trò chuyện nho nhỏ, sợ đánh thức mọi người dậy. mẹ Hạnh
bước ra trước sân thắp mấy nén nhang thơm cúng giao thừa. Hương thơm của nhang
phảng phất xen lẫn với mùi khét lẹt của pháo…Tiếng nổ càng lúc càng lớn dần,
giòn hơn, to hơn hẳn, pha lẫn nhiều âm thanh khác lạ. Mẹ Hạnh hốt hoảng:
-Hình
như có tiếng súng đó. Dậy, dậy thôi, mau xuống hầm đi mấy con!
Hạnh
choàng dậy, tỉnh ngủ hẳn, nhanh chân theo mẹ chui ngay xuống chiếc hầm ngầm nằm
ngay cửa nhà. Mẹ Hạnh cuống cuồng đưa chị em Hạnh, rồi bồng đứa em trai mới mấy
tháng tuổi tụt xuống hầm. Thằng nhỏ khóc thét lên trong cơn buồn ngủ. Chiếc hầm
này là nơi trú ẩn khá an toàn cho cả nhà, phía trên che chắn bằng những bao
cát. Ba Hạnh thì không có nhà, hôm nay ông đã vào thăm quê nội.
Qua một đêm dài nằm, ngồi thu lu dưới
hầm sâu, vừa tối tăm mù mịt, vừa đầy dẫy nỗi sợ hãi chết chóc. Thời gian dường
như trôi chậm lại nặng nề.Khi tiếng súng giao tranh của hai bên vừa tạm ngưng,
mới thấy mấy sinh mạng mỏng manh còn lại giữa hai lằn đạn vô tình. Ôi, chiến
tranh! Một chiếc xe hồng thập tự vừa mới chạy qua trên con đường vắng ngắt như
tờ. Súng trong thành không còn nả ra như mưa nữa. Mọi người trong chiếc hầm
chật hẹp tranh thủ ùa ra, miệng la thất thanh để không bị bắn nhầm rồi lũ lượt
kéo nhau chạy vào trong xóm.Trên bầu trời có tiếng máy bay, bay chừng như sát
mặt đất hơn bao giờ hết. Một số thanh niên lạ, không phải là người dân địa
phương, vai khoác súng, họ đi lại im lặng như cái bóng, vẩy vẩy tay cho bà con
vào trong nhà. Trời sáng hẳn,bà con bồng bế nhau chạy lên chợ tỉnh. Mẹ con Hạnh
cũng theo đoàn người tìm cách băng rào các nhà hàng xóm chạy đi lánh nạn. Khi
lên đến nhà dì, lúc ấy dì cũng vừa rảnh rỗi trong một ngày đầu năm mới. Quanh
năm suốt tháng dì bận rộn theo công việc buôn bán. Dì Hạnh vô cùng ngạc nhiên
khi thấy mẹ con nhà Hạnh tay bồng, tay bế dắt nhau chạy vào nhà, mặt mày hớt hơ
hớt hãi.
(Lịch
sử sau này kể lại rằng đó là cuộc Tổng tiến công mùa xuân năm 1968 của Cách
mạng trên khắp các tỉnh miền Nam.)
Qua hôm sau, tiếng súng ngừng hẳn,
không còn cuộc giao tranh, mọi người trở về nhà mình. Mẹ con hạnh đứng thẩn thờ
trước ngôi nhà đầy vết đạn lỗ chỗ, một đống đổ nát hoang tàn, gian hàng bị cháy
rụi, vẫn còn làn khói âm ỉ. Nhà Hạnh lên khu phố chợ kể từ những ngày đầu mùa xuân
năm ấy…
Hạnh
giật mình khi nghe tiếng anh Trung:
-Đi
vào nhà thôi Hạnh ơi!
Cả một buổi sáng vui đùa với các anh chị con cậu mợ.
Hạnh không quên ghé thăm số nhà người quen trong xóm. Mỗi ngôi nhà hầu như đều
có một vườn hoa nho nhỏ, xinh xắn. Ai cũng thích chăm chút, tô điểm cho ngôi
nhà mình thêm đẹp. Nhà cách nhà là những hàng rào dâm bụt, có những cánh hoa đỏ
thắm nổi bật trên nền lá dày xanh thẩm. Mỗi khi về đây, Hạnh qua nhà anh Trung
chơi, đều được anh bày thêm một trò chơi thú vị. Anh Trung rất thích Hạnh về
lại xóm cũ…
…Đài radio vừa phát đi một bản tin.
Hạnh lắng nghe. Trong lòng lại cảm thấy nôn nao. Tiếng phát thanh viên như gấp
rút hơn khi đọc tin tức chiến sự đang diễn ra. Cuối bản tin là giai điệu trầm
buồn của bài hát:
Người phu quét đường dừng chổi đứng
nghe”…
Chiến tranh thật sự xảy ra rồi ư! Mấy
ngày nay, người dân lần lượt bỏ nhà cửa mà ra đi, trong lúc đó số dân ở miệt
ngoài lại tìm về, sống tạm trong các ngôi trường hoặc nhà thờ, nhà chùa nào đó.
Họ lại đi tiếp vào Huế, ra đi vội vã như là chạy trốn cuộc chiến có thể rình
rập xảy ra bất cứ lúc nào. Mẹ Hạnh vốn cả lo, bà may cho Hạnh một túi vải, bỏ
ít tiền vào phòng thân lỡ khi lạc nhau. Cả nhà Hạnh ai nấy như ngồi trên đống
lửa, mẹ đợi dì về. Mẹ tất bật chạy đi chạy lại tìm thuê một chiếc xe để chở gia
đình vào Huế. Không hề có một chiếc xe nào cả, hầu như toàn bộ xe của tỉnh này
đều đi hết rồi. Đến trưa, dì Hạnh từ Huế ra đến nơi. Dì thuê được một chiếc
taxi nhỏ. Mẹ con nhà Hạnh chỉ kịp lấy áo quần, gom góp thêm một ít đồ đạc,
nhanh chóng bỏ lên xe. Dì hối thúc mọi người nhanh lên, khoá cánh cửa tiệm lại
và giục bác tài cho xe chạy, bỏ lại đằng sau một gia sản mà bấy lâu nay dày
công vun vén, gầy dựng…
Chiếc xe nhỏ bé chở cả nhà Hạnh chạy
ngược về phía Long Hưng, để ra quốc lộ. Mọi người dáo dác tìm nhau, xe cộ cứ
nối tiếp tìm cách chạy về Huế. Một vài tiếng nổ lớn, đúng là pháo nổ ngay trên
đường xe chạy. Mấy chiếc xe tìm cách dạt qua một bên, len lỏi để chạy cho bằng
được. Một hình ảnh thương tâm diễn ra trước mặt Hạnh, làm Hạnh nhớ mãi cho đến
sau này. Một anh lính bị thương, đang ôm chặt cánh tay, anh nhìn người qua lại
như cầu cứu nhưng không hề có một ai giúp đỡ. Lòng trắc ẩn, nhân đạo của con
người không còn thể hiện, ai cũng cuống cuồng lo sợ tìm cách chạy loạn, tìm con
đường sống.
Giữa
dòng người, giữa dòng xe
Nối
tiếp nhau
Thờ
ơ
Mặc
cho anh, một người lính trẻ
Ôm
chặt cánh tay, máu loang chảy thành dòng
Em
biết đấy, anh không còn ai nương cậy
Không
ai đoái hoài thương xót gợi lòng nhân
Không
ai ngoảnh lại dù một lần thôi cũng được
Chỉ
còn chăng làn bụi quá ơ thờ
Máu
cứ chảy không chừng anh gục ngã
Giữa
tuổi đời chưa đến độ đôi mươi
Đôi
mắt anh như chìm sâu bóng tối
Như
mãi vô tình lắng đọng tuổi thơ em
Mỗi
lần nhớ ngày kỉ niệm kinh hoàng
Là
em nhớ đôi mắt người lính trẻ
Thân
phận con người giữa cảnh loạn ly
Chẳng
khác chi lau lách mọc ven đường
…Một tháng trời nặng nề sống nhờ sống tạm ở thành phố
Huế. Không kịp thấy được vẻ đẹp của Huế mộng mơ. Không có dịp về thăm làng quê
nội. Một tháng sau cả nhà lại tiếp tục lên xe vào ở Đà Nẵng. Sống vội vàng.
Sống gấp rút. Mọi người đi đi, chạy chạy như con thoi. Vỏn vẹn chỉ gần hai
tháng ở miền Trung, quê hương ruột thịt. Một buổi trưa cuối tháng năm, cả nhà
Hạnh lên máy bay vào sống hẳn ở miền Nam, xa cách Quảng Trị cũng kể từ ngày ấy.
…Một buổi chiều sau 36 năm xa quê, xa vời những kỉ
niệm thời niên thiếu.Sau buổi tan trường, tiếng chuông điện thoại vang lên.
-Alô!
Có phải Hạnh không?
Ai
vậy nhỉ? Hạnh rất ngạc nhiên khi thấy hiện lên dãy số của tổng đài.
-Hạnh
đây. Xin lỗi, ai vậy?
-Anh
là Trung ngày xưa ở Quảng Trị, anh bạn hàng xóm của Hạnh đây.
Giọng
của anh Trung sao giờ khác lạ đến thế!Hạnh mừng rỡ reo lên:
-À,
anh Trung. Bấy lâu nay anh ở đâu? Sao em không liên lạc được?
-Anh
ở Canada.
Anh biết số em là nhờ người bạn, nên anh
gọi về cho em đây. Đã 34 năm rồi còn gì. Lâu quá phải không em?
-Em
mừng quá! Bấy lâu nay em muốn liên lạc với anh nhưng không được. Em tưởng anh…
-Tưởng
anh chết rồi còn gì!Anh Trung cười.
-Anh
Trung có giận em không? Vì em không trả lời thư anh đó
…Qua
chuyện trò, Hạnh đã cởi bỏ hết những tâm sự bấy lâu nay mang nặng trong lòng.
Những ngày Hạnh vào miền Nam
cũng là lúc nhà anh Trung ra tận Phú
Quốc, một hải đảo xa xôi, mảnh đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bức thư của anh
Trung gởi cho Hạnh phảng phất nỗi buồn xa xứ. Anh gởi cho Hạnh một tấm hình
chụp cảnh đảo, phía sau kèm theo những dòng chữ: “Đây là tấm hình của hải đảo
này. Hình này là một trong những cảnh mà anh cho là đẹp. Vậy anh gởi tặng em để
làm kỷ niệm. Người anh lưu lạc. Hoàng Châu Trung”.
-Hạnh
ơi! Anh sẽ về, sẽ về thăm quê một ngày gần đây...
ĐTH
