Dải đất gió Lào cát trắng Quảng Trị nghèo lắm. Cái nghèo đeo đẳng từ thế hệ này sang thế hệ khác ở nhà nông. Thế nên, dường như trong sân nhà nào cũng hiển hiện củ khoai, củ sắn. Tôi nhớ về ngôi làng nơi tôi sống ở cù lao Bắc Phước bao quanh bởi con sông Thạch Hãn, đất chật người đông, ruộng chỉ trồng được một mùa lúa, những mùa sau nhất định trồng khoai hay đậu mới sống nổi. Do bao quanh là nước lợ nên việc trồng lúa trồng, màu chỉ… nhờ trời. Năm nào mưa nhiều thì có ăn, còn không thì đói nên việc ăn khoai, sắn thay cơm hay nầu cơm độn thêm khoai thêm sắn là chuyện bình thường.
Đến mùa khoai, nhà nhà chất thành từng đống. Mẹ tôi thường gánh khoai vượt hơn 10 cây số lên chợ tỉnh bán đổi gạo, thức ăn. Mỗi buổi sáng thức dậy “điểm tâm” bằng vài củ khoai chấm muối ớt, đến chiều sau khi rời khỏi lớp học về nhà cũng lót dạ bằng củ khoai. Những đêm học bài khuya, để “ấm lòng” cũng ăn một củ khoai nướng lúc chiều vùi trong lửa rơm còn nóng hổi. Khoai mẹ đem chợ bán không hết, một số nảy mầm nằm lăn lóc dưới nền nhà, số còn lại được mẹ đem luộc, để nguội sau đó bóc vỏ rồi thái mỏng, phơi nắng để làm kẹo. Nói là khoai kẹo chứ có tý đường nào đâu. Khoai phơi được nắng khô lại, cùng với lượng đường ít ỏi trong đó được gọi là kẹo khoai. Người dân quê tôi thường gọi thứ này là khoai luộc, muốn làm khoai luộc thật mềm và dẻo thì cần chọn loại khoai nghệ, bổ ra trong ruột có màu vàng, ngoài ra phải phơi cho được nắng thì lát khoai mới cứng lại, khi để lâu thì rất dẻo. Để cất trữ khoai luộc, bà con quê tôi thường cho vào thùng, vại lót dưới một lớp rơm sau đó cho khoai vào rồi đậy trên một lớp rơm nữa là có thể giữ khoai rất lâu mà không bị mốc hay chảy nước.
Những ngày mưa dầm, nước lũ về, nông dân gác cuốc nhìn mưa mà mong về một ngày lúa được mùa để thoát khỏi cái đói trong khi đó trẻ con thì được bố mẹ cho một nắm khoai luộc ngồi nhai! Hồi đó đám trẻ chúng tôi làm gì biết đến kẹo, mỗi lần thèm đồ ngọt thì đòi mẹ lấy khoai ăn, khoai luộc ngọt ngào và rất dai. Ăn mỏi cả miệng mà vẫn không biết chán. Riêng ngoại thì răng yếu, cái còn cái mất nên việc nhai khoai luộc là điều rất khó. Thế nên để làm món khoai luộc thật mềm cho bà ngoại, mẹ tôi thường bỏ một dúm khoai luộc vào hấp sau khi nồi cơm chín. Ăn khoai luộc hấp thì rất mềm nhưng không dai.
Giờ đây mỗi lần về quê chạp mộ hay đám giỗ, tôi thường ghé tìm mua một đùm khoai luộc làm quà cho những người bạn cùng trang lứa như tìm về một kỷ niệm ở làng quê đất mặn nước phèn. Đó là một món ngon trong ký ức đầy trẻ con của tôi khi nhớ về vùng đất này.
Bài và ảnh của Yên Mã Sơn - Nguyễn Khiêm
Nguồn: qdnd.vn
