Nhân Ngày Thầy Thuốc Việt Nam, TS.BS Trần Bá Thoại vừa gởi đến VNQT bàì viết về y đức, một chủ đề khá nhạy cảm hiện nay.
VNQT xin trân trọng giới thiệu nguyên văn bài viết từ email: tranbathoaimdphd@gmail.com.
 |
| TS.BS Trần Bá Thoại (phải) và một bệnh nhân |
Y tế là một lãnh vực “nhạy cảm” vì 2 lẽ: một đối tượng phục
vụ là sức khỏe, tính mạng của bệnh nhân hai bệnh nhân theo đúng định nghĩa y
học là những người “khác thường”. Tiếng Anh dùng những từ ghép sau với nghĩa là
bệnh: dis-ease, dis-order, ab-normality. Do đó, gần như người dân rất dễ thấy
thiếu sót và chê bai nhân viên y tế nhiều lúc nhiều nơi: Bác sĩ khám bệnh nhanh
bị chê là khám ẩu, khám chậm lại chê trách khám như rùa bò, kê toa dặn dò kỹ
càng cũng bị chê “biết rồi nói mãi”; nhưng khi có sự cố lại nói ngược là “tôi
đâu biết đàng” !!!
Bác sĩ là người trực tiếp “giải quyết” với người bệnh và
thân nhân họ. Do đó, những chính sách bất cập của những người đầu ngành y tế
người dân cũng “đổ lên đầu” luôn: quá tải, thiếu phương tiện, thuốc men, tài
chánh….
Bản thân bác sĩ cũng là con người, con và người, nên cũng
đầy đủ ”hỷ, nộ, ái, ố”. Nhưng nghề là
nghiệp, đã chọn ngành y thí phải chấp nhận theo nghề với những đòi hỏi đặc thù
nghề nghiệp.
Chỉ mong sao cộng đồng xã hội có cái nhìn công bằng hợp lý
với nghề “nhạy cảm ” của chúng tôi….
Dưới đây là bài viết đã lâu xin trích đăng lại.
Y ĐỨC KHÔNG QUÁ CAO XA
TS.BS Trần Bá Thoại
Hiện nay, đạo đức xã hội nói chung và đạo đức y tế (y đức)
đang có “vấn đề”. Người thầy thuốc thường được học nhiều, xã hội trọng vọng,
cho nên xã hội thường rất bức xúc khi thầy thuốc vi phạm y đức, y đạo.
Thầy thuốc cũng là một con người, một thành viên gia đình,
xã hội. Họ cũng phải lo toan chuyện “cơm, cháo, gạo, tiền”…như mọi công dân
khác. Dù lương bổng của ngành y tế, được xã hội ta xếp nhóm hành chánh sự vụ,
còn quá thấp so với “mặt bằng” cuộc sống, nhưng rất ít thầy thuốc đồng ý với
lập luận: “vì lương bổng quá thấp, làm việc căng thẳng nên chuyện tiêu cực là
đương nhiên”
Muốn chữa bệnh kịp thời, vì “chữa bệnh như chữa cháy”, thầy
thuốc phải sớm chẩn ra bệnh, hiểu rõ căn bệnh, thông thạo các loại thuốc men
cần thiết….; nôm na là thầy thuốc phải có “học”, có trình độ chuyên môn. Một số
bậc lão niên trong ngành quan niệm không đúng rằng: “Nếu như sai sót của thầy
thuốc do yếu kém chuyên môn, không phát hiện được bệnh còn có thể châm chước,
nhưng sai sót về tinh thần phục vụ, thái độ giao tiếp, ứng xử thì hoàn toàn
không thể chấp nhận được mà phải có biện pháp xử lý nghiêm khắc”. Người thầy
thuốc không đơn thuần hành nghề để kiếm sống, mà còn để thực hiện sứ mệnh
thiêng liêng: trị bệnh cứu người. Những sai sót của thầy thuốc, chủ quan hay
khách quan đều có ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng con người…Cho nên để chữa
trị được bệnh, thầy thuốc bắt buộc phải có “kiến thức”: không biết, không thành
thạo không được làm; không ai có thể chấp nhận việc “có nhiệt tình, dám nghĩ
dám làm” như trong những công việc khác.
Bên cạnh học chuyên môn, người thầy thuốc cũng phải học
“công dân giáo dục”, “đạo đức học”…nghĩa là học “làm người”. Con người là sản
phẩm của xã hội. Thiếu căn bản giáo dục cá nhân, gia đình, thiếu một nền tảng
văn hóa, ứng xử từ xã hội, tất nhiên các thành viên xã hội, kể cả người thầy
thuốc không thể hành xử “đúng mực” như cộng đồng mong đợi.
Một tình trạng gây hỗn loạn trong xã hội chúng ta hiện nay
là sự “mị dân” và mất “niềm tin” trong xã hội: (1) thầy thuốc vì lợi nhuận dám
lấy tư cách ngành nghề để “bảo kê” cho nhiều loại dược phẩm, nhiều thực phẩm
chức năng “đa cấp” gia bán ngất ngưỡng so với giá trị sử dụng thật sự hay la
những thứ “trời ơi”, “vô thưởng, vô phạt” và (2) bệnh nhân vì mất tin tưởng
thầy thuốc nên sẵn sàng nghe “lang vườn”, thậm chí theo bói toán, mách miệng vô
căn cứ…
Theo tôi, thầy thuốc có y đức tốt cần phải có 2 thành tố:
một là phải có kiến thức tốt, phải được đào tạo chuyên môn bài bản và hai là
phải học môn “công dân giáo dục”, “nghĩa vụ luật”…vốn không được dạy những năm
sau này.
Y đức cao quí, nhưng không quá cao xa. Khi chúng ta bỏ thói
hô hào, phát động, thi đua “dỏm” và bắt tay thật sự từ cái gốc là bản thân, gia
đình và xã hội, thì chắc chắn đạo đức xã hội nói chung và y đức nói riêng sẽ
được phục hồi và phát huy.
………………………………………………………….
8 tội thầy thuốc cần tránh (Hải Thượng y tông tâm lĩnh)
1. Có bệnh nên xem xét đã rồi mới bốc thuốc mà vì ngại đêm
mưa vất vả, không chịu đến thăm mà đã cho thuốc, đó là tội LƯỜI.
2. Có bệnh nên uống thứ thuốc nào đó mới cứu được nhưng sợ
người bệnh nghèo túng, không trả được vốn, nên chỉ cho loại thuốc rẻ tiền, đó
là tội BỦN XỈN.
3. Khi thấy bệnh chết đã rõ, không nói thật mà lại nói lơ mơ
để làm tiền, đó là tội THAM.
4. Thấy bệnh dễ chữa, nói dối là khó, le lưỡi, chau mày, dọa
cho người ta sợ để lấy nhiều tiền, đó là tội LỪA DỐI.
5. Thấy bệnh khó, đáng lý phải nói thật rồi hết sức cứu chữa
nhưng lại sợ mang tiếng là không biết thuốc, vả lại, chưa chắc đã thành công, mà
đã như vậy thì không được hậu lợi, nên kiên quyết không chịu chữa đến nỗi người
ta bó tay chịu chết, đó là tội BẤT NHÂN.
6. Có trường hợp người bệnh ngày thường có bất bình với
mình, khi họ mắc bệnh phải nhờ đến mình, liền nẩy ra ý nghĩ oán thù, không chịu
chữa hết lòng, đó là tội HẸP HÒI.
7. Lại như thấy người mồ côi, góa bụa, người hiền, con hiếm,
mà nghèo đói ốm đau thì cho là chữa mất công vô ích, không chịu hết lòng, đó là
tội THẤT ĐỨC.
8. Lại như xét bệnh còn lờ mờ, sức học còn non đã cho thuốc
chữa bệnh, đó là tội DỐT NÁT.
……………………..
Câu chuyện ngành y
ĐỪNG XÉT ĐOÁN VỘI
Vừa nhận được điện thoại, vị bác sĩ vội vã tới bệnh viện.
Ông nhanh nhẹn khoác trang phục phẫu thuật và vào phòng mổ. Lúc đó, người cha
của cậu bé sắp sửa được phẫu thuật đang ngồi đợi tại cửa phòng.
Vừa nhìn thấy bóng bác sĩ, người cha gay gắt phán: “Tại sao
giờ này ông mới đến? Ông không hay biết con trai tôi rất nguy kịch sao? Ông có
trách nhiệm nghề nghiệp không đấy?”.
Bác sĩ điềm tĩnh trả lời : “Thật xin lỗi, lúc này không phải
ca tôi trực nên tôi không có mặt tại bệnh viện. Thế nhưng, biết tôi thành thạo
phẫu thuật bệnh này, nên bệnh viện mời tôi đến; vừa nhận được điện báo tôi đến
ngay đây. Lúc này tôi muốn tịnh tâm một chút để chuẩn bị phẫu thuật”.
Người cha giận dữ : “Tịnh tâm à?! Giả như con của ông đang
nằm trong phòng cấp cứu thì ông có tịnh tâm được không? Nếu như con trai ông
sắp chết, ông sẽ làm gì?”
Vị bác sĩ lại mỉm cười trả lời : “Tôi sẽ nói điều mà ông
Gióp đã nói trong Kinh Thánh : ‘Thân trần truồng sinh từ bụi đất, tôi sẽ trở về
bụi đất thân trần truồng. Chúa đã sinh ra, Chúa lại lấy đi, xin chúc tụng
Chúa’. Những bác sĩ không có khả năng giữ lại mạng sống. Ông hãy đi và cầu
nguyện cho con trai ông. Chúng ta sẽ nỗ lực hết mình và cậy trông vào ân sủng
Thiên Chúa”.
“Khuyên lơn người khác khi mà bản thân mình chẳng dính dáng
gì xem ra quá dễ dàng”. Người cha tiếp tục phàn nàn.
Cửa phòng phẫu thuật đóng lại. Vị bác sĩ rời phòng mổ sau
gần ba tiếng liền trong đó, vẻ mặt ông giãn ra trong niềm hạnh phúc : “Cảm tạ
Chúa, con trai ông đã được cứu sống. Nếu muốn biết thêm chi tiết, ông hãy hỏi
thêm cô ý tá trợ giúp tôi”.
Không chờ câu trả lời của người cha, vị bác sĩ nhanh chóng
rời khỏi bệnh viện.
Ngay khi nhìn thấy dáng dấp cô y tá xuất hiện, người cha nói
ngay:
“Cha bác sĩ này thuộc loại người gì mà lại cao ngạo đến thế
chứ! Thậm chí ông ta không thèm dành vài giây trả lời cho tôi biết cuộc mổ và
hiện trạng con trai tôi ra sao”.
Cô y tá cúi xuống, tuôn trào nước mắt, trong xúc động, cô
chậm rãi trả lời: “Con trai duy nhất của
bác ấy mới qua đời hôm qua do một tai nạn. Hôm nay bác ấy đang lo tang sự cho
cậu bé. Thế nhưng vừa nhận được điện báo của bệnh viện, bác ấy bỏ ngang công
việc của mình để tới ngay để cứu con
trai ông. Bây giờ thì bác ấy trở về tiếp tục lo hậu sự cho đứa con yêu quý của
mình”.
Đừng kết án ai. Vì bạn không biết cuộc sống của họ thế nào
cũng như điều gì đang diễn ra trong tâm hồn họ và những gì họ đang phải nỗ lực
vượt qua.
Jac. Thế Hanh, OP
