Ý KIẾN MỌN VỀ CÂU ĐỐI
GS VŨ KHIÊU TẶNG THỦ TƯỚNG NGUYỄN XUÂN PHÚC
Hoàng Đằng
Ngày 05/8/2016, Thủ Tướng Nguyễn Xuân Phúc đến thăm tại tư gia
các vị: GS Vũ Khiêu, GS Hoàng Tụy, GS Phan Đình Diệu; theo báo Quân Đội Nhân
Dân, “việc Thủ tướng Nguyễn
Xuân Phúc thăm các nhà khoa học hàng đầu của đất nước chỉ sau 10 ngày trên
cương vị Thủ tướng Chính phủ nhiệm kỳ mới là thông điệp khẳng định Chính phủ sẽ
tiếp tục coi trọng hiền tài và giới khoa học.”
Tại nhà GS Vũ Khiêu, Thủ Tướng được cụ tặng câu đối:
“Tể tướng giáng trần,
chí tráng tâm hùng, Xuân mãi mãi
Anh hùng nhập thế, dân
an quốc thái, Phúc vô biên.”
Trên ảnh, cặp đối này được viết thư pháp bằng chữ quốc ngữ;
nghĩa là cụ Vũ Khiêu xem đây là cặp đối tiếng Việt. Những từ Hán – Việt trong
cặp đối, theo ý cụ, đã được Việt hóa, không cần giải thích, ai nghe hoặc ai đọc
đều có thể hiểu.
Thế mà câu đối khiến nhiều người bàn luận, bình phẩm theo hướng
tiêu cực. Việc bàn luận rồi chỉ trích không phải không có lý do.
Về hình thức, cặp đối có 22 từ mà chỉ có 2 từ thuần nôm, còn 20
từ là Hán - Việt. Hiện thời, chính quyền Trung Quốc xử sự không đẹp với Việt
Nam, việc dùng nhiều từ Hán – Việt góp phần gây mất thiện cảm. Lại thêm, luật
đối không đúng; từ thuần nôm phải đối với từ thuần nôm, từ Hán – Việt phải đối
với từ Hán – Việt, do đó, “Xuân mãi mãi” không đối với “Phúc vô biên”; Vinhhuy
Le đã chỉnh lại “Xuân bất tận” để đối sát sao với “Phúc vô biên” ở một status
trên facebook , cặp đối Vinhhuy Le sửa lại là:
Tể tướng giáng trần,
tráng chí, hùng tâm, Xuân bất tận.
Anh hùng nhập thế, an
dân, hộ quốc, Phúc vô biên.
Vinhhuy Le đã đổi “chí tráng tâm hùng” “dân an quốc thái” thành
“tráng chí hùng tâm” “an dân hộ quốc” vì Vinhhuy Le cho rằng viết “chí tráng
tâm hùng” “dân an quốc thái” “sẽ là lỗi sai văn phạm”. Theo tôi, việc đổi ấy
không cần thiết; “chí tráng, tâm hùng, dân an, quốc thái” không sai văn phạm cả
bên Hán văn lẫn bên Việt văn; “chí tráng”, “tâm hùng”, “dân an”, “quốc thái” là
những mệnh đề độc lập (proposition indépendante) với chủ từ (sujet)
là “chí”, “tâm”, “dân”, “quốc” và trạng từ (từ ngữ mà Trương
Văn Chình và Nguyễn Hiến Lê dùng để chỉ động từ - verbe, động từ có trạng từ
-adverbe - đi kèm và tính từ - adjectif - làm thuộc từ - attribut - trong
tiếng Pháp) là “tráng”, “hùng”, “an”, “thái”.
Về nội dung, người ta cho cụ Vũ Khiêu viết để nịnh bợ; sự đánh
giá ấy tôi không có ý kiến vì tôi không biết bụng dạ cụ thật như thế nào - có
thể cụ viết do lòng cảm phục thật sự mà cũng có thể do động cơ tâng bốc.
Tôi chỉ thắc mắc tại sao cụ không dùng từ “Thủ Tướng” mà dùng từ
“Tể Tướng”; “Thủ Tướng” là chức vụ do Đảng đề cử và Quốc Hội bầu, sờ sờ như vậy
lại đổi thành “Tể Tướng” – một chức vụ ngày xưa do vua cử.
Về hình thức, “tể tướng” ở vế trên đối chỉnh với “anh hùng” ở vế
dưới, nhưng xét về thực tế thì đối như thế chưa chỉnh vì ông Nguyễn Xuân Phúc
được Quốc Hội bầu làm Thủ Tướng chứ chưa được Nhà Nước phong anh hùng.
Về hình thức, “giáng trần” ở vế trên đối chỉnh với “nhập thế” ở
vế dưới, nhưng như nhận xét của Vinhhuy Le và LS Nguyễn Danh Huế, “giáng trần”
và “nhập thế” không đúng với trường hợp của ông Nguyễn Xuân Phúc, với lại,
những từ ấy mang màu sắc tôn giáo, nặng mùi thần bí.
Cụ Vũ Khiêu là học giả lừng danh, được xem như quốc sư. Cụ có
tính sính làm câu đối cúng và tặng nhiều nơi. Tôi là kẻ hèn mọn, góp ý kiến
chắc sẽ bị nhiều người gán “tội phạm thượng”. Tuy nhiên, nghĩ lại ở đời, “nhân
vô thập toàn” là chuyện thường. Hơn nữa, cụ sinh năm 1916, theo tuổi ta, cụ đã
101 tuổi; ở tuổi này, chân tay lảo đảo, tâm trí lung linh, cụ có sơ suất vài
chi tiết, cũng không có gì đáng trách. Cũng có thể cặp đối trên không do chính
cụ làm mà một ai đó làm thay cụ, thành thử, do trình độ có hạn của người làm
thay, cặp đối chưa đạt yêu cầu đòi hỏi của công chúng.
Nước ta hiện nay có nhiều vấn đề bức xúc, trong đó, môi trường
và tham nhũng là 2 vấn đề nổi trội – nổi trội trong thảo luận sôi nổi tại nghị
trường và trong chuyện trò của dân chúng khắp nơi; vì vậy, nếu được phép làm
câu đối tặng Thủ Tướng, tôi sẽ viết cặp đối dưới đây xem như một kiến nghị:
Thủ Tướng chỉ tay, giữ
sạch môi trường, Xuân tươi mãi.
Quyền uy vung kiếm,
đẩy lùi tham nhũng, Phúc bền lâu.
Hoàng Đằng
08/8/2016 (06/7/Bính Thân)
