Làng Văn Quỹ xã Hải Tân là một miền quê có truyền thống và
nguồn gốc lâu đời cho nên nhiều PhongTục, Lễ Hội mà
đến nay vẫn còn bảo lưu, ấn tượng và mang nặng nghĩa
tình nhất là lễ Thanh Minh :
READ MORE - TIẾT THANH MINH VÀ PHONG TỤC VIẾNG MỘ CÔ HỒN CỦA LÀNG VĂN QUỸ XÃ HẢI TÂN - Lê Đăng Mành
Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là
đạp thanh*
Chính điện đình làng Văn Quỹ
Cũng vậy, tiết Thanh Minh đã trở
thành phong tục làm nên lễ hội Thanh Minh tảo mộ ở quê
này mà các miền vùng phụ cận không có.Từ Kẻ
Lạng (Lương Điền) đến Câu Nhi, Kẻ Văn (Văn Qũy), Kẻ
Vịnh (Hưng Nhơn) và An Thơ, Phú Kinh thì cũng có các Làng tổ
chức Tế Lễ như Hưng Nhơn Tế Đông Chí, Làng AnThơ tháng
mười hai Tế đóng cửa rừng và tháng giêng Tế mở cửa
rừng. Không những miền Ô LÂU quặn đau với những thiên
tình sử mà còn là mạch nguồn của Lễ Hội ! Rất riêng
cho Làng Văn Quỹ kể từ khi lập Làng đã trải qua trên
năm thế kỷ.Tên gọi của Làng Văn Quỹ do Ngài KHAI KHẨN, KHAI
CANH đã trích từ chữ :"XA ĐỒNG QUỸ THƯ ĐỒNG VĂN", nghĩa
là "xe đi cùng một đường, sách viết cùng một thứ chữ", nói lên sự đoàn kết đồng tâm hiệp ý trong mọi
việc làm, mà có tên gọi VĂN QUỸ cho đến bây giờ
(pham vi hạn hẹp của bài viết nên chúng tôi chỉ lướt
qua để giới thiệu tên Làng)
Có lẽ khi
Thi Hào Nguyễn Du (1765-1820) phóng tác Kim Vân Kiều
truyện của Trung Quốc “Thanh Tâm Tài Nhân” bằng văn
xuôi, Cụ đã chuyển ngữ thành truyện Kiều (1813) với
ngôn ngữ và thể thơ lục bát dân tộc và văn tế thập
loại chúng sinh càng bổ sung cho lễ hội thêm trang nghiêm
ngày càng phong phú nhằm tô đậm nét bản sắc văn hóa
của xã hội làng quê vốn đã có từ lâu đời.
Tiết thanh minh trời lấm tấm rã rích mưa xuân,lất phất
hơi rét giêng hai,lúa ngoài đồng vào kỳ thai nghén là
nền văn hóa lúa nước cho nên tục ngữ thường nhắc:
Đói thì ăn môn ăn khoai
Chớ thấy lúa lổ giêng hai
mà mờng***
Vì vậy lịch thời vụ gieo cấy phải bố
trí lúa trổ sau thanh minh mới bội thu,tiết trời bắt
đầu trong sáng và nắng ấm cho vùng Trị Thiên.Trong thời
điểm này bà con nông dân tất bật với công việc chăm
sóc phòng trừ dịch bệnh sâu hại cho cây lúa và rau màu
để đến kỳ Thanh Minh cho được rảnh rang mà lo việc
xóm,việc làng.
Hằng năm lễ Thanh Minh sắp
xếp chương trình cụ thể hẳn hoi, được tổ chức hai
ngày :
- Ngày đầu: Buổi sáng tập trung tảo
mộ, chạp mả. Buổi chiều Lễ cáo (và tiếp nhận lễ
vật của bà con hảo tâm dâng cúng.)
Cồn mã
Đàn Âm Hồn nhưng từ lâu trong tiếng
gọi dân dã của quê nhà vẫn hai tiếng ngắn gọn chứa
chan niềm kính ngưỡng mà linh thiêng là NHÀ ÂM, nơi đây
bao truyền thuyết về sự cảm ứng mà muôn đời vẫn
ghi nhớ truyền tụng, dẫu cho người chọc trời khuấy
nước, cứng đầu ương ngạnh có lỡ bước đi ngang đều
phải gập mình nhẹ nhàng lần bước mắt không dám nhìn
tiền hậu tả hữu mà chỉ lấm lét như người có tội.
Làng Văn Quỹ có bốn xóm, với tên gọi hiền hòa tha
thiết: Thượng an,Thái Hòa, Phú Thọ và Đông An.
Có hai tôn giáo: Phật Giáo và Công Giáo nhưng
sống đoàn kết chan hòa trong tình làng nghĩa xóm.
Ban tổ chức gồm quý vị đại diện cho các Họ gọi là
Hội Đồng Tộc Trưởng và bầu một vị Hội Chủ để
điều hành việc Làng lo tế tự xuân thu nhị kỳ: Kỳ An,
Kỳ Phước, Xuân Thủ,Yến Quân, Điền Bạn,Thanh Minh**** và
Giỗ Tổ quý Họ cùng bốn vị đại diện bốn Xóm “Trùm
Xóm”để điều hành trong khu vực của mình.
Ngày đầu dân các xóm tập trung Tảo Mộ
trong địa phận xóm mình, được ban tổ chức phân hương
đi thắp những ngôi mộ để cung thỉnh chư vị cô hồn, đa số các mộ phần không có người chăm lo hương khói
sóc vọng.Vì thế vừa tảo mộ vừa đắp mới những
ngôi mộ bị xói mòn theo thời gian cũng như bị lũ lụt
hằng năm quét trôi mất nấm.
Không phân
biệt lương giáo mọi người đều tâm niệm mổi năm chỉ
được một lần dâng hương tảo mộ người khuất
mặt, biết đâu đây cũng là huyết thống của Tổ Tiên
mình bị thất lạc mộ phần thành ra không nơi nương tựa. Nhìn những nắm đất“sè sè”*****Như mộ Đạm
Tiên” bên những lăng mộ bề thế kiêu sa Long Lân Quy
Phụng ngự chầu mà nghĩ phận người chui rúc trong những
lều tranh dột nát bên những biệt thự cao sang thì Âm
Dương đâu có cách xa…!
Có lẽ trong
ký ức của người khách lữ xa quê vẩn đau đáu khát
khao được trở về thăm, cùng bà con xóm giềng vác cuốc
ra đồng dảy mả một lần cho thỏa nguyện ước ao cháy
bỏng, hằng ôm ấp ngày về quê cũ mà đặt chân trên
những địa danh mà tên gọi mộc mạc nhưng chan chứa yêu
thương vỗ về như lời ru từ thuở nằm nôi:
Lè tè nắm đất nhỏ nhoi
Đất thánh, cồn cợi, cồn
soi, cồn đùng
Cồn chứa, cồn hóp, cồn dương
Đầu
cầu đàng đá, bên đường gởi thân
Luân hồi bao kiếp
trầm luân
Phải chăng huyết thống tiền
nhân của mình ******
Hội đồng Tộc Trưởng làng Văn Quỹ
Việc tảo mộ thường được thực hiện
trong buổi sáng và Lễ cáo cung thỉnh tại Miếu Đường
của từng Xóm.Buổi chiều toàn dân tập trung tại nhà Âm
lo việc đã được phân công,các ban ai lo việc nấy
khoảng 16 giờ là lễ cáo với chinh cổ nhạc lễ , Suốt
đêm quý cụ chức sắc thay phiên nhau túc trực dâng hương
.
Ngoài ra trong đêm các bà các chị trong ban
ẩm thực trai soạn sắm sửa trai bàn,bánh trái,phẩm
vật,mâm cỗ để sáng ngày dâng cúng. Cứ một năm làm
cỗ mặn năm tiếp theo làm bánh chưng bánh tày và quả
phẩm.
Tờ mờ sáng Chánh Lễ, đường làng nhộn
nhịp hẳn lên, Nam thanh Nữ tú đúng là” Ngựa xe như
nước, áo quần như nêm” (Truyện Kiều)
Quý
cụ chức sắc, quan viên trong lễ phục áo dài xanh thụng
có hoa văn,dân làng thì khăn đen áo dài chỉnh tề lần
lượt tập trung về nơi hành Lễ, nghi Lễ được cử
hành theo nghi thức cổ truyền,ban hương đăng bắt đầu
làm việc Sau ba hồi chiêng trống nhị vị gia lễ vào
hàng, xướng :
- Khởi chinh
cổ (đánh chiêng trống)
- Các tư kỳ
sự (ai làm việc nấy
)
- Nhạc sanh tựu vị (nhạc vào hàng)
Nhạc bắt
đầu tấu khúc cung đón vừa dứt gia lễ xướng tiếp
:
Chánh bái tựu vị : Chủ Tế và các vị Tộc Trưởng
đứng vào vị trí của mình, khói trầm hương nghi ngút
hòa quyện với âm thanh nhạc cổ chơi vơi ai oán trong
không khí trang nghiêm ấm cúng âm hưởng của bài văn tế
bi ai não nùng nhằm bày tỏ lòng tri ân trước vong linh
chư vị cô hồn Vị Quốc Vong Thân, nạn nhân chiến tranh
hoặc cây trời hơi gió,dịch bệnh đói khát, lạc chợ
trôi sông,oan hồn uổng tử vất vưởng lênh đênh không
nơi nương trú.
Dịch bệnh uổng tử thương vong
Cúi đầu phụng
thỉnh tỏ lòng dương gian
Với đạo lí uống nước nhớ nguồn, Lễ Thanh
Minh đã đi vào truyền thống và ăn sâu trong tiềm thức
trở thành tập quán của quê hương như vậy đã bao đời
nay, là bản sắc vốn quý của làng quê Văn Quỹ. Chắt
chiu tài sản tâm linh mà Tổ Tiên đã truyền lại cho hậu
thế,là tấm gương khuôn vàng thước ngọc cho thế hệ
hôm nay và mai sau biết huân tập lòng từ ái mở vòng tay
yêu thương xoa dịu những mảnh đời côi cút giữa cuộc
thế vô thường và biết kế thừa chăm sóc những nắm
mồ vô chủ nhằm an ủi HỒN XIÊU PHÁCH LẠC cho vong linh
kẻ khuất mặt biết hướng đến bến bờ…
Nơi đây không chỉ Lễ Thanh Minh mà biết bao phong tục đã
đi vào nề nếp như Đám Tang, việc cử hành Tang Lễ không
ăn uống rình ràng giết hại trâu bò, gà vịt, không lấy câu "ăn no to đám" mà chỉ chay tịnh trong lúc hiếu
sự.
Những giá trị đạo đức
cao đẹp truyền thống trên đây là thừa hưởng tinh hoa
bao đời sàng lọc giữ gìn lại. Càng coi trọng giá trị
văn minh vật chất bao nhiêu e luân thường đạo lý càng
mai một và băng hoại bấy nhiêu. Cho nên những phong tục
tập quán thường được sanh ra và nuôi dưỡng bảo lưu
từ miền quê chơn chất phác thực hiền hòa.
Thành tựu những giá trị văn hóa này cũng là nhờ công
sức toàn dân đoàn kết xây dựng và phát huy thế
mạnh. Nên năm 2000 Làng Văn Quỹ vinh dự được Nhà
Nước công nhận là Làng Văn Hóa. Duy trì phong tục tập
quán là nét đẹp của làng quê là nguồn cội sức sống
của dân tộc.
Là hàng hậu duệ dù sống
trong thời đại văn minh trên mọi miền Đất Nước vẫn
luôn luôn trân trọng nhằm giữ gìn và khai triển nền
văn hóa ấy mãi tuôn chảy dạt dào trong lòng mỗi người
dân LÀNG VĂN QUỸ ./.
TIẾT THANH MINH
4/3/2012 (12/2/Nhâm Thìn)
Ghi chú:
*THƠ NGUYỄN DU
**Thiên Trung dung sách LỄ KÝ:kim thiên hạ xa đồng quỹ
thư đồng văn.
***mờng là mừng,lổ là trổ (TỤC NGỮ)
****TÊN GỌI :GIỖ,LỄ CỦA LÀNG
*****sè sè nắm đất bên đường
Dàu dàu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh
(NGUYỄN DU viết về mộ của ĐẠM TIÊN)
****** CHỮ IN đậm là tên cồn MẢ của LÀNG
THANH MINH
XuânTrời chuyển tiết thanh minh
Mưa lất phất tiếp
anh linh cô hồn
Vật vờ nương ngọn đông phong
Lập
lòe cồn mả ruộng đồng phất phơ
Hằng năm Làng lễ
phụng thờ
Chiêu đàn cung thỉnh tinh mơ thượng
đường
Ngày đầu bốn Xóm dâng hương
Lễ cáo Tảo
Mộ toàn Phường Kẻ Văn
Cáo nghinh chư vị thăng đàn
Cổ
truyền chánh Tế rạng đàng quê hương
Tháng ba xuân
nhật niên thường
Tri ân hào kiệt chiến trường mạng
vong
Dịch bệnh uổng tử long đong
Đê đầu phụng
thỉnh tỏ lòng dương gia
Chức sắc Thôn, Hợp ,Họ
Làng
Quan viên thức giả doanh nhân xóm giềng
Duy trì
bản sắc thiêng liêng
Phủ phục dâng lễ đàn tiền Âm
linh
Nguyện cầu Quốc Thái Dân Yên
Hạnh thông nghề
nghiệp muôn miền ấm no.
TIẾT THANH MINH NHÂM THÌN- 2012
Lê Đăng Mành
