CA NHẠC THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM ĐƯƠNG THỜI Kỳ 1: NHẠC SĨ VÀ CA KHÚC THỊ TRƯỜNG HÔM NAY - Lê Thiên Minh Khoa

CA NHẠC THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM ĐƯƠNG THỜI 

Kỳ 1: NHẠC SĨ VÀ CA KHÚC THỊ TRƯỜNG HÔM NAY

                                              LÊ THIÊN MINH KHOA

Phác thảo bìa cuốn sách “9 thập kỷ ca khúc tân nhạc Việt Nam”- Lê Thiên Minh Khoa.

      

      Cũng từ sau Đổi mới, 1986,  do “cởi trói”, do “mở cửa” rồi “thả cửa” của cơ quan quản lý văn hóa và các phương tiện thông tin đại chúng chính thống, do trình độ, nhu cầu, “gu” thẩm mỹ âm nhạc của công chúng trong một nền kinh tế thị trường, âm nhạc bị thương mại hóa, đã hình thành một dòng ca khúc thị trường, mà ngoài những “điểm son” của nhạc nhẹ chính thống với nhiều ca khúc giá trị được đông đảo công chúng say mê, “vết chàm” của nó là đẻ ra  đứa con lắm “khuyết tật”: nhạc sến trẻ với số lượng ca khúc chiếm nhiều nhất trong các lĩnh vực sáng tác, quảng bá, biểu diễn và thửơng thức âm nhạc. Từ đó, đời sống âm nhạc rơi vào tình trạng sôi động bề mặt nhưng thiếu chiều sâu, thiếu những giá trị bền vững.

         Có người lạc quan cho rằng: Chính sự rối ren, hỗn độn với những thử nghiệm mới mẻ vẫn đáng mừng hơn một thị trường nhạc phẳng lặng, đơn điệu. Rồi, những gì có giá trị, tất yếu sẽ tồn tại với đời sống. Những gì không phù hợp sẽ bị quên lãng.

      Nhưng, số đông công chúng, nhất là giới trẻ, kể cả lớp trẻ có học, lại quan tâm, yêu thích các ca khúc thị trường ra đời một cách vội vàng, với ca từ đơn giản, nhạt nhẽo, sáo rỗng, dễ dãi, lắp ráp và ước lệ có sẵn, có khi thông tục…, với giai điệu dễ dãi, mòn sáo, đơn điệu, lặp lại mình, lặp lại người khác, âm nhạc lai căng, thậm chí “lấy cắp” từ nhạc nước ngoài. Trước hết, “vết chàm”, hạn chế cơ bản trong các ca khúc trẻ hiện nay vẫn nằm ở người sáng tác. Có người đổ lỗi cho công chúng: do thị hiếu thẩm mỹ một số người , trong đó có lớp  trẻ bây giờ chưa cao, có người thích nhạc tầm thường thì có người viết nhạc tầm thường để đáp ứng nhu cầu tầm thường đó, theo kiểu “đi với ma mặc áo giấy”. Mà quên rằng: Văn nghệ (chân chính) không thể “theo đuôi quần chúng” mà phải định hướng, góp phần nâng cao thị hiếu, tình cảm thẩm mỹ và khả năng cảm thụ âm nhạc cho công chúng.

Nhạc sĩ Dương Cầm

     Nhạc sĩ Dương Cầm, người nhận hai chiếc cúp ở hạng mục Nhà sản xuất của năm và Nhạc sĩ  của năm tại giải Âm  nhạc Cống hiến lần 13- 2018, khi trả lời phỏng vấn: “Có phải nguyên nhân dẫn đến chuyện “cẩu thả” và thiếu đầu tư sáng tạo trong sáng tác?” đã nói: “Tôi nghĩ một phần lỗi do khán giả. Khán giả đón nhận mọi thứ dễ dàng quá, tiếp tay cho những sản phẩm như vậy. Khán giả khó tính hơn thì tự nhiên những ca khúc kém chất lượng, vòng đời ngắn hay sáng tác kiểu“cẩu thả”sẽ không còn nữa”. Nhưng sau đó, khi được hỏi: “Nhưng trách nhiệm định hướng khán giả lại nằm ở chính các nghệ sĩ, nhạc sĩ ?”, anh lại thừa nhận: “Thiên chức của người nghệ sĩ, ca sĩ, nhạc sĩ trong âm nhạc… là mang đến cho khán giả những cái hay, cái đẹp, những thứ thuộc về “chân- thiện- mỹ. Không thể bắt khán giả ngày nào cũng ăn cơm bụi, phải cho họ thưởng thức món ăn ngon, mới lạ và có giá trị độc đáo. Đó là trách nhiệm của một người nghệ sĩ.”

    Chuyên mục CA NHẠC THỊ TRƯỜNG ĐƯƠNG THỜI nầy tương đối dài so với các phần khác nên được phân ra, trình bày theo  4 tiểu mục:
1.Nhạc sĩ và ca khúc thị trường hôm nay.
2.Quảng bá ca khúc thị trường hiện nay.
3.Ca sĩ thị trường ngày nay.   

4. Công chúng ca nhạc thời nay.  

Kỳ 1: NHẠC SĨ VÀ CA KHÚC THỊ TRƯỜNG HÔM NAY.

1.“Thợ làm nhạc”:

 NS Nguyễn Ánh 9.   

              

    Với thâm niên 60 năm trong nghề, nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9,  tác giả của mấy chục ca khúc được nhiều thế hệ say mê, như: Ai đưa em về, Biệt khúc, Bơ vơ, Buồn ơi chào mi, Chia phôi, Cho người tình xa, Cô đơn, Đêm nay ai đưa em về, Đêm tình yêu, Không, Một lời cuối cho em, Tình khúc chiều mưa, Trọn kiếp đơn côi, Xin đừng nói yêu tôi, Xin như làn mây trắng…  cho rằng thị trường âm nhạc Việt Nam hiện nay thiếu tính nghệ thuật. Ông nói: “Việt

Nam hiện tại chỉ có giải trí, không có nghệ thuật. Bây giờ, nhạc để xem nhiều hơn là để nghe. Người ta làm giải trí kiếm tiền, coi qua rồi bỏ chứ hiếm người tâm huyết làm nghệ thuật. Điều này khiến tôi buồn lắm vì con đường nghệ thuật của mình không có những người chung chí hướng để làm tốt vai trò nghệ sĩ”. Ông cũng nói đến sự khác biệt giữa thế hệ trước như ông với  giới nhạc sĩ Việt hiện nay: “Hồi xưa, người nhạc sĩ viết ca khúc từ những cảm xúc thật của họ, họ viết ra để chia sẻ niềm vui, nỗi buồn cho mọi người chứ họ không viết nhạc để bán. Còn bây giờ, nhạc sĩ viết nhạc theo yêu cầu đơn đặt hàng nên âm nhạc không có hồn, không có cảm xúc thật của người sáng tác”.

          Hình như một số không ít nhạc sĩ trẻ hiện nay không được đào tạo qua trường lớp, nhiều người không có tay nghề âm nhạc (tay ngang) nhưng có tay khác, chẳng hạn tay trong, tay ngoài dài hơn…, “đâm ngang” viết ca khúc, rồi có điều kiện tiếp thị, quảng cáo rầm rộ bởi “công nghệ lăng xê” và khả năng tài chính. Người viết vừa thiếu kiến thức về nhạc lý, lại vừa thiếu kinh nghiệm xử lý trong cả về giai điệu, tiết tấu lẫn ca từ, mà có người gọi họ là “thợ làm nhạc”. Môi trường âm nhạc bị làm cho ô nhiễm bởi những tay “thợ làm nhạc” nầy. Họ làm nhạc rất nhanh và rất nhiều, theo đơn đặt hàng rẻ mạt của các ca sĩ hay các nhà thầu âm nhạc. Nên đẻ ra một hiện tượng trái quy luật là, trước kia các nhạc sĩ tạo ra ca sĩ; còn hiện nay ở ta, nhiều nữ ca sĩ ngôi sao "đẻ" ra nhạc sĩ, nhiều nhạc sĩ nổi lên nhờ "ăn theo" ca sĩ.  

      “Thợ làm nhạc” không cần cảm xúc để sáng tác và cũng chẳng cần tìm kiếm giai điệu hay đẹp, mà chỉ dùng kỹ thuật điện tử để tạo âm thanh cho những câu nói đời thường theo phong cách khẩu ngữ tự nhiên. Vì thế đã sản sinh những bài ca với giai điệu trúc trắc ngang phè, với lời ca thô thiển, dung tục, giản đơn.

      Có nghe một chuyện như cổ tích: một “nhạc sĩ” dùng  một phần mềm vi tính, đưa ca từ là câu chữ được lắp ráp từ các bài thơ cùng chủ đề trên báo chí và trang mạng vào máy vi tính, rồi khởi đông chương trình, máy vi tính hoạt động một thời gian là báo DONE, nhạc phẩm hoàn thành và sẽ có khách hàng mua!

2.Ca từ, giai điệu “nhạc trẻ sến”:

      Ca từ dễ dãi, thiếu lành mạnh, tục tĩu hoặc sáo rỗng, vô nghĩa… đang có dấu hiệu bùng phát. Nhiều ca khúc có ca từ quá nhố nhăng, lố bịch, thậm chí tục tĩu như: MV (music video) Oh my chuối: "Em thích chuối tây, chuối ta. Anh mang chuối cho em nha. Đêm nay ta quẩy trong bar”. Có những viết về “đàn ông, đàn bà” bởi các “nhạc sĩ thị trường” Việt Nam mà ngay từ tựa đề bài hát ta đã có thể đóan được nội dung ca từ và người viết như thế nào: Hận người đàn bà vì tiền quên tình của Duy Biên, Người đàn ông không cần đàn bà  của  Đình Văn: “Tôi là người đàn ông không cần đàn bà nào nói yêu tôi, tôi là người đàn ông cũng vì đàn bà mà giờ ném chua cay…”. Không chỉ có thế, còn rất nhiều ca khúc mang tựa đề rất “ngộ nghĩnh”: Kiếp xì ke, Kẻ cá độ của  Hồ Minh Duy, hoặc  tựa đề khó hiểu chỉ cần nghe qua là đã tò mò muốn thử như: Đ.C.M.A, Đ.C.M.E, Quăng tao cái boong… Đặc biệt hơn là ca khúc Kiếp đánh đề do Hồ Minh Duy thể hiện: “Nói nghe nè, là ngày hôm qua đó, tôi nằm mơ thấy con cầy cắn tôi, chó nhỏ 11 chiều nay nó sẽ ra, bạn hãy đánh bao lô 11 đi…” ca từ rất khô cứng, nhạt nhẽo, thô thiển, đó là chưa kể đến giai điệu quá đơn giản của ca khúc.

       Nhiều nhạc sĩ trẻ vẫn chưa chú trọng đến tính hình tượng trong ca từ của chính mình. Bởi lẽ đó, các bài hát chỉ có thể “lắng đọng” trong tai người nghe một thời gian ngắn, không “ăn đời, ở kiếp” với người nghe được. Nhiều ca khúc thị trường được viết trong một thời điểm tức thời, theo kiểu “mì ăn liền” chưa đáp ứng được yêu cầu nghệ thuật của một ca khúc thực sự, khác xa với thời gian trước đây, thời gian nhạc xưa lên ngôi. Mặc dù giai điệu không sôi nổi, đa dạng như hiện tại, nhưng bù lại, từng lời, từng nốt nhạc trong ca khúc đều được các nhạc sĩ trau chuốt rất kỹ lưỡng.

     Tình yêu bao giờ cũng cao đẹp, lãng mạn, ca khúc viết về tình yêu cần có giai điệu và ca từ phù hợp, nhưng trong các ca khúc viết về tình yêu hiện nay, cả ca từ lẫn giai điệu không được mượt mà, chưa có sự trau chuốt. Tình yêu trong loại nhạc nầy quá xô bồ, ca từ để viết về những chuyện tình rất hạn hẹp, thô ráp, không có ẩn dụ, hình ảnh, liên tưởng, khó nhận thấy vẻ đẹp thiêng liêngcủa hai chữ “tình yêu”. Tình yêu không có sự lãng mạn, cứ thẳng thắn, bộc trực, như câu: “khóc thật nhiều cho vơi niềm thương đau/ Có nhau rồi, rồi lại mất nhau/ Vòng tay em vui với ai hay chăng chốn này, duyên tình tan nát…” (Chợt khóc- Huỳnh Phong). Hay là một sự hiện đại hóa tình yêu cũng được thể hiện trong các ca khúc trẻ: “tình yêu như chiếc điện thoại bỏ sim ra ngoài…” (Điện thoại yêu sim- Nhất Trung). Tình yêu thời hiện đại được dạng ca khúc nầy thể hiện thật khủng khiếp, như chuyện mua bán ở nhà hàng mà giá cả chưa thỏa đáng nên giận dữ tuyệt tình:“Dốc hết tình nầy trả nợ người/ Trả hết, trả hết cho người…” (Trả nợ tình xa- Tuấn Khanh). Chưa nói đến ca từ có chỗ giống tình khúc nổi tiếng Trả hết cho người của Lê Hựu Hà.

        Con gái thời hiện đại mạnh mẽ, thẳng thắn, có khi bỗ bã, nhưng không phải là tất cả. Nhưng những tính cách ấy lại được tô đậm, còn đức tính đảm đang, trung hậu của họ ít được nói tới, như các nhạc sĩ Trần Tiến và Thanh Tùng trong hai ca khúc cùng tên, Chị tôi đã phản ánh phẩm chất thảo hiền, hy sinh cao cả của người phụ nữ. Tình yêu của phái nữ được thể hiện như một sự liều lĩnh, táo bạo, sỗ sàng đến mức chỉ tìm thấy ở gái giang hồ: “Em vẫn nhớ anh nhớ  phút ân ái, làn tóc xõa môi hôn thật sâu…” (Tình xa khuất- Trường Huy). Dù điều ấy là có thật ở ngoài đời nhưng có nên đưa vào ca từ để khi hát lên lại được coi là thiêng liêng, hạnh phúc nhất của tình yêu không!

     Tình yêu dẫu có vẹn tròn hay dang dở, dẫu có buồn, có tiếc nuối, thì vẫn cứ sống, cứ làm việc và vẫn nâng niu những kỷ niệm một thời chứ không hận thù rên rỉ, đòi sống chết như một nhạc sĩ trẻ viết Phải chăng tôi yêu nhầm người, Tôi đã lầm tin em (Thái Khang)... Tình yêu muôn đời vẫn rất đẹp, nhưng nhiều bài hát "mì ăn liền" bây giờ đã tầm thường hóa tình yêu đi rất nhiều...

       Có lẽ chưa bao giờ số lượng nhạc trẻ lại xuất hiện ồ ạt như hiện nay. Chính vì sự ồ ạt đó đã tạo nên những ca khúc sáo rỗng về lời ca, và tầm thường về giai điệu như ca khúc Làn Da Nâu của Nhật Đăng. Bài hát chỉ vỏn vẹn có mấy câu được Phi  Thanh Vân lặp đi, lặp lại một cách nhàm chán, không rõ nội dung  khi trình bày: “Em có một ước ao, em có một khát khao, làn da nâu, làn da nâu…”.  Hoặc có những bài hát đã trở thành thảm họa của âm nhạc như Vọng cổ teen, tân nhạc và cổ nhạc xen lẫn vào nhau không “giao duyên” chút nào, nội dung lại không rõ ràng, vô nghĩa. Còn nhiều nữa: các ca khúc như: Không phải dạng vừa đâu, Anh không đòi quà, Chỉ có em… từng có độ phủ sóng cao trong giới trẻ, cũng bị lên án bởi ca từ dễ dãi, vô bổ, tầm thường. Thậm chí, ca khúc Số nhọ của nhóm Lip B còn khiến người nghe giật mình bởi những câu hát ngớ ngẩn như: “Hẹn anh trên zalo/ thấy anh chạy ô tô/ em cũng thấy thích thích/ nhưng em chỉ sợ là em phô/ Nào ngờ anh ngỏ lời/ Làm con tim em rối bời/ Ôi trời ơi, trai đẹp…”. Không những mượn giai điệu nhạc ngoại, mà ca từ cũng thường chen vào những câu chữ nước ngoài nên nghe rất lợn cợn như: “You say you come to me nên anh rã rời” (Ngọt ngào- Lương Bằng Quang), “I don’t know, người ta nói hạnh phúc sẽ chẳng bao lâu” (Cho ta gần nhau hơn- Chipu), “Sarang hayo, đó chính là lời yêu anh trao” (Lời yêu đó- HKT). Vậy mà được đông đảo giới trẻ đón nhận một cách thích thú.

       Nói như NS Nguyễn Thị Minh Châu, phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam trong chuyên đề “Âm nhạc thời kinh tế thị trường và thời hội nhập (phần 1)”: “Nhạc trẻ đang kém chất lượng vì nội lực (nội tâm) của nhiều người viết quá non yếu, cụ thể là non về trình độ kiến văn, nhân sinh quan, thế giới quan..., đồng thời vốn liếng về kỹ thuật trong âm nhạc còn quá ít thì chuyện lai căng, vay mượn là dĩ nhiên. Nhạc trẻ đang thiếucái nhìn có quan điểm về con người, cuộc sống, thế giới, vì thế rất cần những người cầm đuốc dẫn đường, xóa bỏ cái lối theo thị hiếu dễ dãi”.

3.Nhạc phạm luật:

NS Tâm Anh, tác giả Phố đêm bị sửa lời và tên tác giả.

        Rồi vài vụ lùm xùm xung quanh việc các vụ vi phạm Luật ở hữu trí tuệ thông qua việc “nhạc sĩ” đạo thơ và ca sĩ đạo nhạc. Nhiều lắm, chỉ kể vài vụ tiêu biểu thôi! Chẳng hạn, Khi chúng ta già  của Phạm Hồng Phước do ca sĩ  chuyển giới Hương Giang thể hiện được chờ đón của không ít người hâm mộ trong dịp Lễ Tình nhân năm 2014, nhưng ngay lập tức cộng đồng mạng đã nhanh chóng nhận thấy đến 80% ca từ của ca khúc này là nội dung một bài thơ được đăng trên mạng xã hội cách đó gần 1 năm của Nguyễn Thị Việt Hà (Tạp chí Văn nghệ Cà Mau). Và Việt Hà đã khởi kiện… Rồi chuyện nhà thơ trẻ Vi Thuỳ Linh đòi rút toàn bộ lời thơ trong seri ca khúc Nhật thực của Ngọc Đại và nhạc sĩ phải tự làm lại lời ca cho những ca khúc bị Vi Thuỳ Linh rút lại lời thơ. Thế là các ca khúc bỗng trở thành “ông Chằng bà Chuộc”chẳng ra thế nào nữa. 

       Ngay các hãng sản xuất và phát hành ca nhạc và ca sĩ chuyên nghiệp cũng vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ. Vừa khi ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng giới thiệu album Tình ca 50, nhạc sĩ Tâm Anh đã gửi đơn khiếu nại khẳng định rằng nhạc phẩm Phố đêm trong album chính là sáng tác của anh chứ không phải là của một tác giả khác như bìa album đã ghi. Theo đơn khiếu nại của nhạc sĩ Tâm Anh thì nhiều ca từ đã bị sửa để ghi âm như: năm tháng cách xa nhà (thay vì tuy lính chiến xa nhà) và vai áo bạc phai màu (thay vì chinh chiến từ lâu rồi)... Đã vậy, tờ bướm kèm theo đĩa đã ghi lời ca sai ý của người sáng tác như: ghi nhớ thành khi nhở; mây đen thành mây đêm; ngàn người thành ngàn lời; lạc loài thương yêu thành lạc loài hương yêu; giá lạnh ướt thêm thành  giá lạnh ướt mềm… Nhạc sĩ “yêu cầu quý cơ quan chức năng xem xét thu hồi hoặc chỉnh sửa lại album Tình ca 50 do ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng thực hiện, và có hướng xử lý việc vi phạm tác quyền này”.

      Trả lời báo Thanh Niên, Đàm Vĩnh Hưng “xin nhạc sĩ Tâm Anh lượng thứ, do sự non trẻ nên tôi đã không kiểm chứng lại tên tác giả của ca khúc trên”. Nhưng anh cho biết: Toàn bộ ca khúc trong album Tình ca 50 cũng như ca khúc Phố đêm là do Trung tâm băng nhạc Lạc Hồng và anh  xin phép từ danh mục ca khúc (có ghi tên tác giả khác) được phép phổ biến của Sở VH-TT TP.HCM và của Bộ VH-TT. Và: “Cũng xin nói ngay rằng trước khi ra mắt công chúng, toàn bộ danh mục bài hát, tác giả ca khúc, bìa đĩa trước đã được Trung tâm băng nhạc Lạc Hồng và tôi trình với các cơ quan văn hóa xét duyệt”.

      Như vậy thì lỗi tại ai?  Cơ quan văn hóa hay Trung tâm băng nhạc Lạc Hồng và anh? Hay là cả hai? Và là sự vô tình, hay cẩu thả, hay tắc trách trong quản lý, sáng tạo nghệ thuật? Hay là cả ba?

4.Nhạc chế:

Đức Huy,  NS của Và tôi cũng yêu em

               bị chế  thành Và tôi cũng yêu ăn.

       

        Cũng liên quan đến vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ là nhạc chế, tức tác phẩm phái sinh. Nhạc “chế” tồn tại trong đời sống xã hội như một dạng văn nghệ dân gian, cũng tương tự như chuyện tiếu lâm, chủ yếu là truyền khẩu, giúp mọi người giải trí vui vẻ trong phạm vi từng cộng đồng nhỏ hẹp.  Những ca khúc chế lời trên thực tế rất có sức hút đối với người nghe, nhất là khi nội dung lời ca có tính hài hước, gắn với một sự kiện, vấn đề nào đó mà dư  luận đang rất quan tâm. Kiểu như Hà Nội mùa này phố cũng như sông chế lại từ bài Hà Nội mùa vắng những cơn mưa (thơ Bùi Thanh Tuấn) của nhạc sĩ Trương Quý Hải; Huyền thoại mẹ của Trịnh Công Sơn chế thành Huyền thoại rượu: “Đêm trong mùng nằm  nhớ rượu… Rượu là rượu mà bia là bia… Bạn là bạn mà ta là ta”… Hay chỉ là giải trí đơn thuần, “tếu rẻ tiền” như Và tôi cũng yêu ăn do Bùi Nhật Anh chế lại lời của bài hát Và tôi cũng yêu em (Đức Huy); Hoặc ca khúc Sáu mươi năm cuộc đời nổi tiếng của nhạc sĩ Y Vân được Chí Tài biểu diễn bằng những lời chế hài hước và thông tục như sau: “Cô Lan tóc mái ngang/ Dáng cô không đụng hàng/ Nên anh mơ màng/ Ngây ngất yêu Xuân Lan/ Khi anh yêu Lan thì anh yêu thật lòng/ Lan ơi, anh hứa sẽ ngoan/ Lan ơi lấy anh nha/ Sống đến khi mình già/ Anh sẽ mua nhà, mua xế cho em nha/ Anh đi bôn ba rồi kiêm luôn việc nhà, Lan ơi anh muốn làm cha...”…

 

 Hai NS Trần Trịnh và Nhật Ngân (thời trẻ), cùng với Lâm Đệ, lấy bút hiệu chung Trịnh Lâm Ngân, tác giả Qua cơn mê bị chế.

     Nhưng, mấy năm gần đây, nhạc chế (được xem là tác phẩm phái sinh) được sử dụng khai thác với mục đích kinh doanh hay giải trí trên các trang mạng như YouTube, Nghe nhạc trực tuyến… thì hiện tượng đã khác khi chuyển sang vấn đề vi phạm quyền tác giả theo nhiều điều khoản của Bộ luật Sở hữu trí tuệ 2004, bởi hành vi cắt xén, sửa đổi, công bố tác phẩm mà chưa có sự đồng ý của tác giả (lúc nầy được gọi là tác phẩm phái sinh bất hợp pháp). Điều đáng phàn nàn là từ Internet, các tác phẩm phái sinh bất hợp pháp nầy bắt đầu lan lên sân khấu và rồi “lấn sân” sang truyền hình với các chương trình: Bạn có thực tài, Gặp nhau cuối năm- Táo quân VTV, Ơn giời cậu đây rồi (VTV3), Cuộc sống thường ngày (VTV1)… và sau nầy là  Bí mật đêm chủ nhật (HTV7)…

        Đáng buồn hơn là trước đây, khi nhạc chế mới manh nha xuất hiện, bên cạnh những bình luận hưởng ứng góp vui, vẫn còn  có một bộ phận không nhỏ khán giả “ném đá” vì chế nhạc sẽ làm mất ý nghĩa và giá trị của ca khúc, nhất là với những ca khúc nổi tiếng. Nhưng ngày nay, nhạc chế được người ta hưởng ứng và rất ít người soi xét nữa, thậm chí kể cả khi những ca từ chế lại mang nội dung nhố nhăng, thô tục, nhảm nhí, phản cảm. Không những thế, việc nhạc chế cứ liên tục xuất hiện trên sóng truyền hình dễ khiến người ta nhầm tưởng đây là một sự “sáng tạo” hợp pháp  và được ngợi khen.

5.Nhạc chế Phật giáo:

          Không thể không nhắc đến một loại nhạc chế khác cũng đang được phổ biến rộng rãi gây phản cảm lớn:  nhạc chế về đề tài Phật giáo- nhạc “đạo” (ăn cắp) nói về “đạo”. Nhiều bản nhạc cũ nổi tiếng được người ta, trong đó có người xưng là tu sĩ, nhưng không biết là thật hay giả, đặt lời lại với nội dung nói về tam bảo, ngũ giới, những điều răn dạy, giá trị Phật pháp và lợi ích của sự tu học, cách tu hành… của người Phật tử, với ca từ dân giả, phổ thông phù hợp với lớp người bình dân theo đạo Phật.

        Các ca khúc dạng nầy được dàn dựng và quay phim nghiêm chỉnh thành DVD, DVD Karaoke hoành tráng phóng lên nhiều  trang mạng, trong số đó trang youtube còn ghi: “Giấy phép chuẩn của YouTube”. Các DVD, DVD Karaoke nầy “nghiêm túc” ghi tên mới của bài hát, tên “Tác giả sáng chế lời”, như cách họ gọi (nhưng có khi quên đi tên tác gỉa và nhạc phẩm nguyên bản) như: Thích Giác Thanh, Thích Trí Giải, Minh Kiết, Thầy Pháp Hòa…, với cả tên của người hát như: Thanh Trì, Phạm Anh Thư, Tú Anh và cả “ca sĩ” có tên vừa sến sẩm, vừa lai căng: NguoiDep Diamond…     

Nhạc sĩ Châu Kỳ, tác giả "Con đường  xưa em đi" bị chế

                    

          Có hằng trăm bài như thế: Phố đêm  của Tâm Anh thành Bình bát như lai; Chuyện hoa sim (ý thơ Hữu Loan) của Anh Bằng thành A na luật (với tít phụ Thiên nhân đệ nhất) của Thích Trí Giải; Thành phố buồn của Lam Phương thành Giải thoát; Con đường  xưa em đi của Châu Kỳ thành Con đường đi Tây phương… của Thích Giác Thanh; Chiếc áo bà ba của Trần Thiện Thanh thành Chiếc áo cà sa; Rước tình về với quê hương của Hoàng Thi Thơ thành Con theo cha Di Đà của  Minh Kiệt; Vó ngựa trên đồi cỏ non của  Giao Tiên thành Ăn cơm chay ở chùa của Nguyễn Văn A; Tội tình của Hàn Châu thành Vắng bóng ân sư; Trăng tàn trên hè phố của Phạm Thế Mỹ thành Giác ngộ; Xin anh giữ trọn tình quê của Duy Khánh thành Con giữ trọn đạo mầu; Đêm buồn tỉnh lẻ của Bằng Giang thành Con về chùa; Chút kỷ niệm buồn thành Kỷ niệm ngày xuất gia.… Các trang mạng ghi công khai: “Tuyển nhạc chế lời Phật giáo”, “Nhạc chế lời karaoke Phật giáo”, có khi còn rút tít rất “sân si”: TỔNG HỢP NHẠC CHẾ PHẬT GIÁO TUYỆT HAY, TUYỂN TẬP NHẠC CHẾ PHẬT GIÁO TUYỆT VỜI… với mỗi tệp  từ mười mấy đến mấy chục bài. Có DVD ghi hẳn: NHẠC PHẬT GIÁO CHẾ LỜI THEO NHẠC VÀNG XƯA, có kèm theo câu tiếng Anh hẳn hoi: “Buddhist music word processing under the old gold ban”.

    Hầu hết nguyên gốc các bản nhạc chế Phật giáo là nhạc vàng đang được công chúng bình dân hiện nay yêu thích. Có khi một nguyên bản được chế thành 2,3 bản, rồi “vô tư” đưa lên mạng, như các bài Rước tình về với quê hương của Hoàng Thi Thơ và Nối lại tình xưa của Vinh Sử & Ngân Giang ít nhất có 3 dị bản. Còn một ca khúc biến thành 2 bản nhạc đạo thì nhiều: Chuyện hoa sim của Anh Bằng thành Thiên nhân đệ nhất của Thích Trí Giải và một bản khác là Đức Phật niết bàn; Tội tình của Hàn Châu thành Vắng bóng ân sư và Đói khát giữa dòng nước lũ...

NS Vinh Sử, tác giả Nối Lại Tình Xưa bị chế.

       
Các “nhạc sĩ” nầy đánh trúng thị hiếu của lớp công chúng nầy khi không quên dòng nhạc dân ca và nhạc ngoại. Trước đây đã từng có môt vài vị nhạc sĩ Phật giáo bị tai tiếng, vì không ngần ngại cho ra lò vô số cái gọi là những bài lý dân ca mang nội dung đạo Phật mà không phân biệt được cái gì là Lý của dân ca, Lý của hệ thống đàn ca Tài tử Nam bộ, và những bài Lý có chủ nhân đàng hoàng của nhạc sĩ Cao Văn Lý, Lê Anh Trung...,  các bài Lý thuộc bộ sưu tầm dân ca của  nhạc sĩ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang, tự tiện  đặt lời mới vào thành: Lý ăn chay, Lý đốt nhang,  Lý đọc kinh, Lý phá chùa, Lý đập tượng vv…  Ngày nay, nhiều dân ca đã được “đạo” thành nhạc đạo: Lý ngựa ô Nam bộ điệu bắc  quen thuộc chuyển hóa thành Chuyển  hóa tập khí; Qua cầu gió bay; một bài dân ca Quan họ  thành Thảnh thơi; một bài dân ca Bắc Bộ khác thành Trống chuông, v.v…

      Nhạc ngoại cũng không bị từ:  các bài nhạc đạo Hãy thôi làm khổ cho nhau, Bến bờ an lạc, Niềm đau tháng năm theo chiều lá bay có quốc tịch là Trung Hoa, trong đó Hãy thôi làm khổ cho nhau, có nguồn gốc là  Alishan de gu niang (Cô gái núi Ali) rất phổ biến  do ca sĩ nổi tiếng Trác Y Đình (Timi Zhuo) thể hiện.

 Các NS: Anh Bằng, Minh Kỳ, Lê Dinh (trái sang)

     

         Bài hát thiếu nhi có nội dung ngây thơ vô tư, giai điệu trong sáng hồn nhiên như lứa tuổi các em, Em bé quê nổi tiếng của Phạm Duy được sửa lời thành 2 bài hát “đạo”:  một bài là: Ai

bảo ăn chay là khổ của Hoàng Duy có lời mới là:: “Ai bảo ăn chay là khổ, ăn chay vui lắm chứ. Vì từ bi tấm lòng vị tha vì thương xót chúng sinh. Không lấy sát sinh làm vui mà dùng chay thanh khiết…”,   một bài là Ai bảo đi tu là khổ có lời mới còn “thô sơ” và “dân gian” hơn:  “Ai bảo đi tu là khổ, đi tu sướng lắm chứ. Ngồi tụng kinh, cái đầu rung rinh và đôi mắt lim dim. Năm tháng không lo chuyện chi ngoài công phu chấp tác. Cứ mỗi năm ba má đến thăm mang bánh qùa đầy mâm…” do một người tự xưng là Thầy Pháp Hòa viết. “Thầy” nầy còn viết lời mới cho mấy chục  ca khúc nữa với ca từ lợn cợn như thế: Những đồi hoa sim (thơ Hữu Loan) của Dzũng Chinh thành Những lời kinh thiêng; Duyên kiếp cầm ca của Minh Kỳ thành Tâm hạnh người tu; Chuyện tình Lan và Điệp của  Lê Dinh, Minh Kỳ và Anh Bằng  thành Mục Liên cứu mẹ; Đời tôi cô đơn thành Đời thôi cô đơn; Con đường xưa em đi của Châu Kỳ thành Con đường xưa ta đi; Câu chuyện đầu năm của Hoài An thành  Sân trước cành mai;  Duyên kiếp của Lam

Phương thành Trợ  duyên; Trúc đào (thơ Nguyễn Tất Nhiên) của Anh Bằng  thành Cội Bồ đề; Rước tình về với quê hương của Hoàng Thi Thơ qua ‘sáng chế” lời của Thầy Pháp Hòa thành  Đưa nhau về bến tâm linh… Có bài chỉ mất tên nhạc sĩ cũ và lời cũ thôi, còn tựa cũ vẫn được giữ nguyên gắn liền với tên “Thầy” như: Qua cơn mê của  Trịnh Lâm Ngân (bút hiệu ghép của 3 người: Trần Trịnh, Lâm Đệ, Nhật Ngân); Nối lại tình xưa của Vinh Sử & Ngân Giang nhưng lại không quên ghi rõ ràng, công khai, minh bạch tên “Thầy” và cả “nhãn”: Ca Khúc Phật Giáo…

 

  

     Xét về khía cạnh nghệ thuật, lời bài hát cải biên, nôi dung nghe có vẻ rất Phật giáo, nhưng ca từ không ổn, không có nét trau chuốt của ngôn ngữ nghệ thuật, bởi lời chủ yếu là làm sao hợp với nhạc  điệu bài hát mà thôi, như: “ngồi tụng kinh cái đầu rung rinh”, “ăn chay không sợ bệnh đau, ăn chay chỉ tốn rau”… Mặt khác, có nhiều bài nhạc Phật giáo mới sáng tác (có tên tác giả) được phổ biến rộng thậm chí như là bài hát tiêu biểu bởi ca từ rất đẹp, rất ý nghĩa, nhưng nhạc điệu, sao vẫn thấy quen quen, giống như một giai điệu của bài hát nào đó đã phổ biến trước đây.

       Xét về khía cạnh văn hóa và tôn giáo thì việc hát nhạc cải biên phải chăng đã vô tình làm mờ nhạt giá trị một tôn giáo được đánh giá là tôn giáo của trí tuệ, một tôn giáo phù hợp với khoa học, chứa đựng những triết lý cao siêu đậm chất nhân bản. Với phong trào hát nhạc cải biên,  những sản phẩm chấp vá, lai tạo trong Phật tử phải chăng đã vô tình làm nghèo nền văn hóa Phật giáo và cũng đã vô tình làm hình ảnh Phật giáo, hình ảnh tăng lữ, sự tu tập trở nên thiếu trang trọng, trang nghiêm. Vì đã là nhạc Đạo thì cần phải nghiêm túc và càng khó chấp nhận những gì đi ngược lại đạo đức, Giáo pháp.

       Chưa nói đến vấn đề phạm pháp khi “đạo nhạc” là vi phạm luật Sở hữu trí tuệ, và việc phạm giới khi ăn cắp nhạc, giới thứ 2 trong Ngũ giới  (năm điều răn không được làm của mà Phật tử  đã quy y hoặc phát nguyện), những bài ca lợn cợn giữa đời và đạo, hỗn mang giữa chính và tà, giữa thẩm mỹ chân chính và sự thông tục tầm thường với lời ca thường là thô thiển, dung tục không hợp với đạo lý cao siêu, thậm chí còn không hợp được với chất trữ tình, lãng mạn, trong veo của  giai điệu bản nhạc, có khi ca từ ẩn chứa những triết lý uyên nguyên, cao siêu, thanh thoát của đạo Phật lại không phù hợp với giai điệu chậm buồn, yêu thương, tiếc nuối, da diết…,  có lúc sướt mướt, sến sẩm, uỷ mị, quằn quại, khổ đau, bi sầu, rên rỉ… của  một điệu nhạc bình dân thưở nào là quá phản cảm. Điều đó làm tha hóa, xuống cấp đi thị hiếu, xu hướng thẩm mỹ của một tầng lớp công chúng yêu văn nghệ có xu hướng đạo đức hướng thiện.

NS DZũng Chinh.

                 

       Trước đây, nhạc loại này tưởng chỉ có truyền nhau nghe với đàn guitar thùng ca thu trực tiếp, sang băng cho nhau thì khác. Sau này trên mạng đầy rẫy những DVD và DVD Karaoke hổ lốn như thế thì mức độ và bản chất sự việc đã khác rồi. Thậm chí, có bản còn giả giọng giống như ca sĩ nổi tiếng đã từng hát bài hát nguyên gốc ngày xưa. Rồi có quí Tăng Ni đưa nhạc chế tác cải biên Phật giáo vào những đĩa giảng pháp của mình và tệ hại hơn là bài giảng pháp đó nói về đạo đức, nói về việc giữ giới của cư sĩ và tu sĩ và như vậy vô tình những bài hát đó trở thành những điều mâu  thuẩn so với những lời giảng pháp của quý giảng sư. Các trang mạng có đăng tin: một số tăng ni sinh của Học Viện Phật giáo VN cũng chuyền tay nhau, phân phát cho nhau từng xấp DVD loại này. Có người coi đó là biểu hiện thường tình của thời “mạt pháp”! Thật đáng lo ngại biết bao!

NS Nguyên Thông tức Văn Giảng, Thông Đạt.

  

         Nhưng cũng mừng thay là nhiều trí thức trong Phật tử và tu sĩ Phật giáo đã lên tiếng chân tình góp ý với Giáo hội và Phật tử về vấn đề nầy. Trong đó có đề xuất với Ban Văn hóa Giáo hội Phật giáo VN cũng cần nên xem xét, chấn chỉnh về nhạc đạo hiện nay và cần có kế hoạch về vận động, hỗ trợ, hợp đồng sáng tác những ca khúc Phật giáo có ca từ đẹp, phù hợp về giai điệu, phù hợp loại hình sinh hoạt hay biểu diễn, đúng ý nghĩa là nhạc đạo. Rồi chọn lọc, phát hành, phổ biến chính thức rộng rãi đến đại chúng những bài hát tiêu biểu Phật giáo, góp phần xây dựng nền

văn hóa nghệ thuật Phật giáo cao đẹp.

NS Phó Đức Phương.  

      Mong rằng khi được chấn chỉnh, Phật tử sẽ có những ca khúc về Phật giáo giá trị như Mừng ngày Đản Sanh của Nguyên Thông, ca khúc chính thức cho ngày Phật Đản. Xin nói thêm: Nguyên Thông là bút hiệu khác của nhạc sĩ Thông Đạt, tức Văn Giảng khi ông viết những ca khúc Phật giáo. Dưới bút hiệu này, ông đã sáng tác khoảng vài chục ca khúc về Phật giáo, đóng góp không nhỏ cho nền Phật nhạc của Việt Nam: Từ Đàm quê hương tôi, Mừng ngày Đản Sanh, Ca Tỳ La Vệ, Vô thường, Hoa cài áo lam… Hoặc như ca khúc Mừng Khánh Đản và cả Tuyển tập nhạc Phật giáo gồm 25 bài của Lê Mộng Nguyên, tác giả ca khúc Trăng mờ bên suối (1948) bất hủ, đều được  viết trước năm  ông 20 tuổi đã được Giáo hội Phật giáo Việt Nam xuất bản năm 1989.

        Càng mừng thay là gần đây người có trách nhiệm của các Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc và các Sở VH-TT đã lên tiếng. NS Phó Đức Phương, Giám đốc Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN cho biết, chế nhạc thực chất là một hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm quyền tác giả: “Việc đưa những lời đùa bỡn vào trong âm nhạc đã có từ rất lâu rồi, nhưng nếu nó chỉ tồn tại trong một phạm vi nhất định, mang lại tiếng cười nhất thời thì được. Tuy nhiên, khi nó trở thành một kênh truyền bá chính thống thì là vi phạm luật pháp về quyền tác giả, gồm  quyền nhân thân và quyền tài sản”.             

       Theo NS Đinh Trung Cẩn, Giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc tại TP HCM thì Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc VN thời gian qua cũng đã tiến hành nhiều biện pháp, trong đó có việc yêu cầu các website gỡ bỏ những tác phẩm có hành vi xâm phạm quyền tác giả.  Còn ông Võ Trọng Nam, Phó Giám đốc Sở VH-TT  TP HCM, khẳng định: “Sở không bao giờ cấp phép cho những chương trình biểu diễn nhạc chế và cũng không cấp phép cho ca khúc đổi lời ca. Nếu không có sự đồng ý của tác giả thì rõ ràng đó là hành vi phạm pháp”.  Nghe “nói” thì  đáng mừng, nhưng công chúng yêu âm nhạc chân chính đang mong chờ thấy “làm”, sự ra tay của các cơ quan có trách nhiệm quản lý văn hóa, văn nghệ. Wait and see: Hãy đợi đấy!...

 

           NS Đinh Trung Cẩn.  

            6.“Nhạc sến đỏ”:

      Giai đoạn nầy còn có một loại nhạc được gọi là nhạc sến đỏ. Đó là loại nhạc, mà giá trị âm nhạc lẫn ca từ đều không cao, không có sự sáng tạo,  nhưng nội dung rất cách mạng. Giai điệu thì nghe quen tai như tiếng nói người thân, ca từ thì  ước lệ nghe như khẩu hiệu hô hào, nghe xong ca khúc tưởng gặp lại anh hàng xóm cũ. Có mấy mô típ như mấy lối mòn cho kết cấu ca từ dạng nhạc nầy: Hoặc mở đầu  ca khúc bằng một sáo ngữ: Tôi đã về đây, Bà Rịa (hay một địa danh khác) ơi!;  Ai có về Bà Rịa- Vũng Tàu… rồi kể lể các địa danh trong tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu: Long Sơn,  Long Hải, Bãi Trước, Bãi Sau… cùng truyền thống, đặc sản của từng nơi được phân bố đều cho các câu, các phiên khúc, điệp khúc trong bài. Hoặc cũng viết về một vùng đất, con người, sự kiện cụ thể: Mở đầu bằng câu mẫu, như: Anh đến quê em, Đồng Tháp anh hùng… hoặc: Ai đã từng đi qua Sông Rây một thưở… rồi  ôn lại kỷ niệm, rồi yêu thương, luyến tiếc, tự hào… về vùng đất, sự kiện, con người đang viết. Hoặc tự sự theo lối “đi bộ”: Dùng ngôn ngữ chính luận, kết hợp với khẩu ngữ tự nhiên, không hình tượng để phản ánh, biểu hiện chủ đề. Hoặc ngược lại, dùng ngôn ngữ ước lệ, tương trưng quen thuộc và khẩu hiệu tuyên truyền cổ động gắn vào đề tài thành lời cho ca khúc v.v…

 

      NS Nguyễn Văn Tý, tác giả Dáng đứng Bến Tre nổi tiếng.

       Có hai dạng tác giả của loại nhạc nầy: một là, các tác giả phong trào, không chuyên, không có tay nghề âm nhạc và vốn văn hóa không cao, nhưng nhiệt tình  với phong trào mà viết nhạc (rất đáng quý!). Hai là, các nhạc sĩ, thậm chí cả đoàn nhạc sĩ được mời về các địa phương, cơ quan, công ty… tham quan và viết về mình như theo đơn đặt hàng. Mấy ngày sau, trước  khi chia tay, để trả nợ ân tình, các nhạc sĩ phải “đẻ non” những đứa con, để lại cho các địa phương, cơ quan, tổng công ty đó “nuôi”. Xin kể một chuyện có thật 100%, nhưng cũng xin ẩn danh: Một tỉnh giàu có, vì bệnh thành tích, mời một đoàn 10 nhạc sĩ nổi danh, có cả nhạc sĩ kỳ cựu, lão làng của một thành phố lớn về 10 ngày để  thực tế, hy vọng họ sẽ sáng tác ra những tuyệt tác để đời, cỡ như Dáng đứng Bến Tre của Nguyễn Văn Tý và vào cuối đợt, cũng có hơn mười ca khúc “nộp quyển”, rồi… “lưu kho”, đi vào… lãng quên, không thể trở thành “tỉnh ca” được, mà lại trở thành.. “tĩnh ca”! Còn ca khúc nổi tiếng làm nhạc hiệu trên các đài phát thanh, truyền hình của tỉnh nầy lại của một nhạc sĩ khác “vô tình” đi ngang qua địa phương và ‘vô tư” sáng tác mà thành!

7. Ca sĩ  “lên đời” đạo nhạc ngoại

       Một vết chàm trong nhạc nhẹ Việt hiện nay nữa liên quan đến nhạc ngoại quốc. Đó là  vấn nạn đạo nhạc: nhiều “nhạc sĩ” đạo nhạc nước ngoài , gây nhiều tai tiếng cho âm nhạc  Việt.

 

 NS kiêm ca sĩ Charlie Puth bị đạo nhạc.

        Trong số đó, có nhiều  ca sĩ “lên đời”, “chuyển  hệ, “thăng ngạch” làm “nhạc sĩ”.  Hầu hết họ là những ca sĩ nổi tiếng,  được xếp vào các “TOP”, có đông đảo các fan trẻ  hâm mộ, có các VCD ca nhạc bán chạy, có các show được đông đảo người xem, có người được các giải cao trong các chương trình ca nhạc, các cuộc thi giọng hát, các nhạc hội… Phổ biến hơn cả là các nghệ sĩ underground (Underground musi - âm nhạc phi chính thống) Việt vay mượn nhạc đệm (nhạc beat) có sẵn của bài hát ngoại quốc nổi tiếng để làm nền cho  ca từ và giai điệu một bài hát mới sáng tác. Chiêu trò sản xuất âm nhạc theo qui trình “ngược” kiểu này làm mất đi tính sáng tạo, xúc phạm thiên chức của nhạc sĩ là lấy cảm xúc từ cuộc sống để viết nên tác phẩm chứ không phải “ăn sẵn” trên nền nhạc vay mượn. Cũng đã qua thời nhạc xưa các nghệ sĩ của chúng ta “mượn” nguyên hợp âm, hòa thanh, giai điệu của nhạc hoa rồi. Bây giờ chúng ta có những “đạo sĩ” tinh vi hơn, chỉ mượn vòng hợp âm, mượn giai điệu mỗi chỗ một ít, rồi về viết lại giai điệu khác đi trên hợp âm đó, phối lại và nghiễm nhiên có ca khúc mới và mượn gió bẻ măng từ những người ủng hộ. Việc này qua mắt được những người nghe nhạc phổ thông chứ không qua mắt được những người có kiến thức về âm nhạc.

      Sơn Tùng trở thành ca sĩ Việt có nhiều MV đạt 100 triệu lượt xem nhất cũng là “nhạc sĩ” có nhiều bản nhạc bị phát giác là đạo nhạc nước ngoài. Đó là ca khúc Chắc ai đó sẽ về trong bộ phim Chàng trai năm ấy gây sốt khán giả Việt ngay khi tung trailer và bản audio bài hát vào cuối năm 2014 được xếp trong danh sách Top 10 tìm kiếm nhiều nhất trên Google Việt Nam, lại có điểm tương đồng về beat, cách xử lý những đoạn ngân với ca khúc Because I miss you của Jung Yong Hwa (CN Blue). Với Chúng ta không thuộc về nhau (đã đạt 160 triệu người xem) dư luận cho rằng quá giống We don't talk anymore của Charlie Puth, đặc biệt ở đoạn điệp khúc. Chính tác giả bản remix nổi tiếng của ca khúc này là Heyder mới đây cũng đã lên tiếng, xác nhận bản phối của anh và Chúng ta không thuộc về nhau do ca sĩ Sơn Tùng M-TP thể hiện có nhiều điểm tương đồng. Hai bản nhạc vừa giống nhiều nốt liền nhau trong nhiều câu, vừa giống y nguyên vòng hợp âm, vừa giống tiết tấu và cấu trúc, lại tương đương về chỉ số BPM... thì 99% là có sự mượn ý tưởng và hoàn toàn có cơ sở để kết luận là đạo nhạc.  

    

 

 NS kiêm ca sĩ Ahn Jae Wook bị đạo nhạc.   

     Còn Cơn mưa ngang qua được so sánh với  Sarangi Mareul Deutjianha của Ahn Jae Wook thành viên  nhóm nhạc Namolla Family tại Hàn Quốc. Chính phần beat giống đến ngỡ ngàng giữa hai ca khúc khiến khán giả không thể làm ngơ trước scandal này. Liên quan đến ca khúc nầy còn một vết chàm nữa: Cơn mưa ngang qua  phần 3 ra đời sau đó gặp nhiều ý kiến cho rằng nó giống với I Remember của Bang Yong Guk (B.A.P). Rồi, Em của ngày hôm qua, bản hit được cho là để đời của Sơn Tùng (cán mốc 100 triệu lượt người xem) cũng không tránh khỏi nghi án đạo nhạc. Cụ thể, ca khúc trùng khớp với rất nhiều đoạn trong  Every Night của nhóm nhạc nổi tiếng Hàn Quốc- EXID. Không những thế, cả hình ảnh và vũ đạo trong MV bản hit này cũng bị “tố” giống G-Dragon và Trouble Maker- những cái tên nổi tiếng của  làng giải trí xứ sở Kim Chi. Còn nữa, cùng với  nhiều bản hit bị lên án, Em đừng đi  tiếp tục là ca khúc mà cư dân mạng phanh phui. Bài hát bị phát hiện là giống ca khúc Still của nhóm FLOWER phát hành từ năm 2011 tại Nhật Bản. Chưa hết đâu: Tuyết yêu thương (Young Uno) mượn bài Jiang Nan; Hy vọng (LK) đạo bài Question (Ha Yoo Sun), Nắng ấm xa dần  đạo nguyên  bài Mono-         logue của As One.  Mà kẻ cắp âm nhạc chuyên nghiệp nầy là ai?   

             

      

  Marika Takeuchi, tác giả Rain In The Park bị đạo       

      Sơn Tùng đã từng giành 5 đề cử và một giải Cống hiến cùng với hai giải Bài hát yêu thích với các ca khúc. Cơn mưa ngang qua và Em của ngày hôm qua (2 bản nhạc bị cho là đạo) cũng hai lần là khách mời biểu diễn của chương trình Thần tượng âm nhạc Việt Nam. Năm 2015, Sơn Tùng  nằm trong danh sách Top 10 tìm kiếm nhiều nhất trên Google Việt Nam. Sơn Tùng  cũng đã có 2 lần khiến ca khúc Việt Nam đứng trong top 10 ca khúc nhiều lượt xem trong một ngày trên YouTube. Đặc biệt ca khúc Nơi này có anh phát hành năm 2017 đã đứng vị trí thứ nhất với hơn 9 triệu lượt xem đến ngày 14/2/2017.

     Kể ra  để thấy  được sự dung túng, ngụy biện bởi công ty quản lý âm nhạc, không có trách nhiệm trong bản quyền bài hát của gà nhà tung ra, để gây ý kiến trái chiều, lôi kéo sự quan tâm và vụ lợi cho ca sĩ và nhà sản xuất, sự tắc trách và “có vấn đề” cả trong và ngoài “chuyên môn” của ban giám khảo các cuộc thi ca nhạc, sự  bao che và hùa theo bởi một số lượng lớn người nghe nhạc dễ dãi, nguỵ tín và nhận thức kém.

      Nữ ca sĩ trẻ Bùi Cát Tường đoạt nhiều giải thưởng ca khúc trong và ngoài nước (44 giải- theo vi.wikipedia.org) lại gây tai tiếng bởi ba ca khúc nổi tiếng của cô bị phát hiện là đạo. Trước tiên là ca khúc Yêu xa làm mưa làm gió một thời và đoạt 4 giải thưởng âm nhạc trong năm 2014 đã  bị phát hiện có nhiều đoạn nhạc giống với video nhạc game Final Fantasy 10- Eyes on me.  Rồi Don’t you go của cô là đạo Unfriend You của Greyson Chance. Tai tiếng hơn là  ca khúc Vết mưa, được xếp Bài hát yêu thích 2014 của cô lại đạo nhạc Nhật gây nhạc Nhật gây xôn xao dư luận mà chính tác giả của bản nhạc nguyên gốc Rain In The Park- Marika Takeuchi cũng lên tiếng.

Madonna, tác giả bản Bitch I'm Madonna bị đạo.

      Hơn cả Bùi Cát Tường, theo vi.wikipedia.org, Đồng Nhi đoạt đến 71 giải thưởng âm nhạc  từ năm 2010-2017. Nhưng cũng tai tiếng: người ta phát hiện ra rằng Trách ai bây giờ có  điệp khúc giống với beat của Auditory Hallucination (NaShow và Jang Jaein) và Boom Boom của cô lại có  beat giống với ca khúc Bitch I'm Madonna của nữ hoàng nhạc Pop Madonna.            

       Còn ca sĩ Đinh Đại Vũ đã  không thèm chỉnh sửa gì mà đặt nguyên một phân đoạn trong MV DNA của BTS vào MV Em muốn cái gì đây của mình. Ngoài phân cảnh được lấy ra từ DNA, sản phẩm nầy của Đinh Đại Vũ còn bị phát hiện có khá nhiều điểm tương đồng với Hãy ra khỏi nơi đó đi của Phan Mạnh Quỳnh và Em của ngày hôm qua  của Sơn Tùng M-TP.  Đúng là “ăn cắp của ăn trộm”, vì Em của ngày hôm qua  của Sơn Tùng   được cho là lấy từ Every night của nhóm nhạc nổi tiếng Hàn Quốc- EXID và  từ các hình ảnh và vũ đạo của G- Dragon và Trouble Maker. Không những thế, vài cảnh trong Em muốn cái gì đây cũng bị các Kpop fan tố là “học hỏi” từ  Blood sweat andtears của BTS. Anh lại lại khiến nhiều người "điên tiết" hơn khi có những phát ngôn thiếu tôn trọng nghệ sĩ nước  ngoài, nghệ sĩ Hàn Quốc khi gọi họ là "cái bọn Hàn Quốc", khi bị họ phát hiện và phản đối.

      
 Ca sĩ Orange với bản hit Người       

lạ  ơi trước nghi án đạo nhạc.       

       Phúc Bồ, ca sĩ và là người thu âm, hòa âm phối khí, sản xuất và phát hành âm nhạc   ở Hà Nội cũng bị cú đúp tai tiếng... Đầu tiên, ca khúc Cưa cẩm anh thể hiện tại chung kết Sao đại chiến bị tố đạo nhạc Body của Mino. Tiếp đó Rap binh đoàn hổ của anh bị chỉ trích đã sao chép Okey Dokey do Zico do Mino sản xuất và thể hiện. Sự giống nhau giữa các ca khúc của Phúc Bồ và Mino là rất rõ ràng, khiến khán giả nghe lần đầu cũng có thể dễ dàng nhận ra.

      Cũng bị cú đúp tai tiếng còn có ca sĩ Châu Đăng Khoa,  người đã 8 lần đoạt các giải thưởng âm nhạc, 2 lần Bài hát ấn tượng của Bài hát Việt, 2 năm liền  được xếp vào  Top 10 nhạc sĩ được yêu thích nhất Làn sóng xanh (2014, 2015)  cũng bị khán giả soi khi phát hiện ra Người lạ ơi của  anh có nhiều điểm tương đồng về giai điệu với What if của Robin Wesley và Anh vẫn nhớ (Nah). Và bản hit Lẻ loi đánh dấu hình ảnh mới của Châu Đăng Khoa trong vai trò ca sĩ cũng bị khán giả phát hiện có nhiều điểm giống với ca khúc Up & Down của EXID.

8. Nhạc sĩ thành “đạo sĩ” nhạc ngoại:

 

    Ca sĩ Bebe Rexha, tác giả  bản I Got You bị đạo.                

       Đến lượt các “nhạc sĩ”: nhạc sĩ Khắc Hưng đã giành “cú đúp” tại giải Âm nhạc Cống hiến 2017  vào tháng 4/2017, khi cùng lúc được tôn vinh là Nhạc sĩ của năm và Nhà sản xuất âm nhạc của năm. Tuy nhiên, sau đó, lại giành một kỷ lục gấp cú đúp trên, khi 4 ca khúc của anh dính nghi án 'đạo nhái'  trong 8 tháng đầu năm 2017. Bản Ánh nắng của anh  anh “đạo” bản nhạc piano I của nghệ sĩ piano Hàn Quốc Yiruma nằm trong album First love được Yiruma phát hành năm 2001. Rồi ca khúc Ghen của Khắc Hưng, được thể hiện bởi giọng ca của nữ ca sĩ Min và Erik tiếp tục “nối gót” Ánh nắng của anh khi bị cư dân mạng soi có nhiều điểm tương đồng với I got you của nữ ca sĩ Bebe Rexha. Ngay sau đó, cư dân mạng trở nên hoang mang khi phát hiện ca khúc Đâu chỉ riêng em được lấy cảm hứng từ một bài hát nhạc Hoa tạm dịch Tình lay động, lòng nhói đau của Hải Sinh. Người nghe đã ngỡ ngàng vì phần điệp khúc của Đâu chỉ riêng em quá giống với đoạn nhạc mở đầu của ca khúc Tình lay động, lòng nhói đau. Nhiều người còn đánh giá hai ca khúc này giống nhau đến 70% về mặt giai điệu.

 

   Razihel, tác giả bản Legends bị đạo.      

    Còn nữa, tối ngày 21/8/2017, MV mới ca khúc thảm họa Như cái lò của Khắc Hưng lại nhanh chóng tiếp tục gây bức xúc trong dư luận không những bởi ca từ phản cảm, gợi dục, kích động  mà còn ở nghi án đạo nhạc, đạo ý tưởng. Người hâm mộ tinh ý nhận ra bản beat, flow rap của MV này có sự giống nhau so với bài hát Bass down low  do ca sĩ Dev, Tinie Tempah, The Cataracs thể hiện ra đời từ năm 2011. Chưa hết, bối cảnh mà nhân vật chính xuất hiện trong MV cũng như góc quay, vũ đạo được người hâm mộ đánh giá là trùng hợp với bản gốc.

      Dựa là sáng tác của nhạc sĩ Lưu Thiên Hương, ca khúc này được Maya giới thiệu lần đầu tiên trên sân khấu đêm chung kết The Remix 2016. Tuy nhiên, sau khi Maya giới thiệu ca khúc Dựa đến đông đảo công chúng, không ít khán giả đã tinh ý nhận ra có quá nhiều điểm trùng hợp về giai điệu nhạc nền giữa hai ca khúc Dựa và ca khúc Legends (phát hành năm 2015) của ca sĩ, nhạc sĩ người Ý Razihel. Thậm chí, chính nghệ sĩ Razihel còn để lại bình luận tại đoạn video trình diễn ca khúc Dựa của Maya tại sân chơi The Remix 2016 được đăng tải lên kênh Youtube như sau:“WHOEVER MADE THIS BEAT STOLE THE DROP FROM MY SONG LEGENDS. CONGRATS!” (Xin gửi lời chúc mừng đến người nào đó đã ăn cắp giai điệu từ ca khúc Legends của tôi).

K. Mastsui, tác giả bài Frontier  bị đạo.  

 

       Nhiều nữa, danh sách còn cả lố: Bảo Chấn với ca khúc nổi tiếng Tình thôi xót xa  lại bị nghi đạo nhạc bài Frontier (Keiko Matsui). Bài Mưa (Thuỳ Chi và nhóm M4U) của Minh Vương vừa nhận giải Bài hát Việt năm 2008 thì bị lên án kịch liệt vì đạo, bài Aitai của Se7en. MV Khói độc của Hồ Quang Hiếu bị fan tố đạo 1 đoạn ý tưởng của MV Bad (nhóm Infinite). Single Lần đầu của Bảo Anh  vướng nghi án đạo nhạc ca khúc kinh điển Be my lover của nhóm nhạc huyền thoại La Bouche. Bản OST có tên Anh thích thả thính của cựu thành viên 365 Daband, Tronie Ngô bị tố là “vay mượn” của Love me love me, một bản hit của nhóm nhạc Kpop đình đám- WINNER, v.v…

        Nói ra thật nhục nhã, nhưng không thể vạch  hết tên tuổi các “nhạc sĩ”, ca sĩ “lên đời” đạo nhạc ra đây hết được. Vì chuyện xấu xa, kiêng kỵ nầy đã trở thành phổ biến, đại trà trong giới viết nhạc sến trẻ ngày nay. Đơn cử: báo chí và các trang mạng đăng nhiều: trong 8 tháng, 4 ca khúc chỉ của một người nổi tiếng bị phát hiện là nhạc đạo; trong một tháng, 5 ca khúc; trong 2 tuần đầu năm, 4 ca khúc VN là nhạc đạo nước ngoài, v.v… Một số trang giải trí còn thường xuyên đăng tải video thống kê về số lượng ca khúc đạo nhạc. Bất ngờ và đáng buồn là đến thời điểm hiện tại, loạt video nhiều kỳ này vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại! Có thể coi đây là minh chứng về sự bất cập, sự xuống cấp văn hóa của thị trường âm nhạc giải trí hiện nay.

     Giải thích “câu chuyện Tây hóa âm nhạc Việt”, liên quan đến vấn đề ngày càng phổ biến là chuyện đạo nhạc, tương đồng trong một số sáng tác, bản phối của Việt Nam với những sản phẩm trên thế giới”, nhạc sĩ Dương Cầm cho rằng: “Nền công nghiệp âm nhạc của chúng ta đi sau thế giới quá xa. Chúng ta nghe nhiều, học hỏi họ nhiều quá mà không có sự tỉnh táo thì rất dễ hòa lẫn. Nhiều khi nhạc sĩ nghe nhiều một cách không ý thức thì khi viết ra giai điệu hay đặt bản phối cho các bài hát, vô hình nó bị in sâu vào đầu và làm ra bị giống. Với tôi, phải tỉnh táo trong việc tiếp nhận thông tin mới để làm sao vẫn phải có gì đó của mình”.

9.Lạm phát chuyển ngữ nhạc ngoại:

         Cũng liên quan đến nhạc ngoại quốc trong giai đoạn nầy, còn có một vết chàm nữa là nhạc  ngoại, lời Việt. Dạng ca khúc nầy (viết lời Việt trên nhạc ngoại)  không phải là chuyện mới mẻ. Ở Miền Nam, từ thập niên 60, nhất là đầu thập niên 70, khi phong trào nhạc trẻ bùng phát, nhiều nhạc sĩ đã viết lời Việt cho nhạc ngoại rất thành công và có những ca khúc để đời. Xin được nhắc lại tên tuổi của vài nhạc sĩ và những ca khúc đó.

        Mở đầu cho trào lưu “Việt hóa” các ca khúc Âu- Mỹ thời ấy có thể nói đến nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng, ông đã chuyển soạn lời Việt cho các ca khúc được nhiều người yêu mến như: Búp bê không tình yêu (Poupée de cire, poupée de son), Gõ cửa 3 tiếng (Knock three times), Chuyện phim buồn (Sad movies), Lãng du (L’Avventura), Anh thì không (Toi jamais), v.v... Sau đó nhiều nhạc sĩ khác, nhiều ban nhạc, cũng đã soạn lời Việt cho nhiều ca khúc ngoại quốc khác: Phạm Duy, Quốc Dũng, Trường Hải, Jo Marcel, Kỳ Phát, Lữ Liên, Khúc Lan, Nam Lộc, Nguyễn Duy Biên, Tùng Giang, trong đó có cả nhà báo Trường Kỳ (cột chèo với Vũ Xuân Hùng), v.v...  

                NS Vũ Xuân Hùng.              

       

      Nhạc sĩ Nam Lộc  "Việt hóa" nhiều bản nhạc ngoại quốc thịnh hành đương thời bằng cách đặt lời tiếng Việt: Trưng Vương khung cửa mùa thu (Tell laura i love her), Mây lang thang (The cowboy's work is never done), Dĩ vãng buồn (I’ll never fall in love again), Tình ca cho em (Good bye to love), Như mùa thu lá bay (Ben), Chỉ là giấc mơ qua (Yellow Bird), Một thời để yêu (Les amoureux qui passent), Phút bên em (L’Amour avec

toi), v.v...                                         

      Thành công hơn cả là là Phạm Duy, với đa phần là  nhạc Pháp, với giọng hát bằng song ngữ điêu luyện của ca sĩ Thanh Lan, đã gây được ảnh hưởng khá mạnh mẽ trong giới trẻ: Khi xưa ta bé (Bang bang), Tình cho không biếu không (L'amour c'es pour rien), Hỡi người tình lara (Dr. Zhivago), Chuyện tình (Love story), Người yêu nếu ra đi (If you go away), Cuộc tình tàn (Je sais), Himalaya, Ngày tân hôn (The wedding), Em ðẹp nhất ðêm nay (La plus belle pour aller danser), Những nụ tình xanh (Tous les garcons et toutes les filles), Viễn du trong tưởng tượng (En partant), Trong nắng trong gió (Dans le soleil et dans le vent), Nắng đã tắt (Il est mort le soleil), Ôi giàn thiên lý đã xa (Chèvrefeuille que tu es loin), Tình yêu mùa ðông (J'aime bien l'hiver), Chàng (Lui), Nàng (Elle etait belle), Chỉ cần một giọt lệ (Rien qu'une larme), Tiễn em nơi phi trường (Adieu jolie candy), Gọi tên người yêu (Aline), v.v…     

   NSND Trung Kiên, ngươì viết lời Việt cho 300 ca khúc Nga.

     Còn ở Miền Bắc trước 1975, nhiều ca khúc Nga- Xô-viết lời Việt được phổ biến rộng rãi và được công chúng yêu thích như: Cachiusa (thơ Mikhail Isakovski) của Matvei Blanter; Chiều ngoại ô Matxcơva của Soloviov Sedoi; Đôi bờ (lời Grigorii Mikhailovich Pozhenyan, nhạc phim Cơn khát) của Andrey Yakovlevich; Thời thanh niên sôi nổi (thơ L. Oshanin, nhạc phim Về phía đằng kia) của Aleksandra Pakhmu-tova; Cây thùy dương (thơ Mikhain Pilipenko) của Evgenhi Podygin; Triệu bông hồng (thơ Andrey Voznesensky) của Raimond Pauls; Đàn sếu (thơ Rasul Gamzatov) của Yan Frenkel; Tình ca du mục (thơ Konstantin Podrevsky) của Boris Fomin;  Chiều hải cảng của V. Solovyov- Sedoi; Kalinka của Ivan Petrovich Larionov, v.v…                              

      Trong số các ca khúc Nga kể trên, nhiều ca khúc do NSND Trung Kiên  viết lời Việt, trong đó có ca khúc nổi tiếng Triệu bông hồng  do nhạc sĩ Raimonds Pauls phổ thơ của nhà thơ lớn Andrey Voznesensky. Sau nầy nó gắn liền với tên tuổi của ca sĩ Ái Vân trong thập niên 1980.

Ca sĩ Ái Vân, Vợ chồng GS-TS Nguyễn Hữu Liêm (đều định cư ở Mỹ),  

     Vợ chồng tác giả (phải sang) tại nhà tác giả ở TP Bà Rịa.

     Vấn đề chuyển ngữ nhạc ngoại bị lạm phát vì yếu tố thương mại cao mà yếu tố văn hóa lùn, thẩm mỹ thấp. Những ca khúc thời trang của Tây phương hay Á châu được chuyển ngữ một  

cách hấp tấp, vội vàng, đôi khi trở nên ngây ngô, ngớ ngẩn, không còn ý nghĩa nguyên bản như trong ca khúc Yêu nhau đi (Tragedy), Ôi tình yêu, Mắt bồ câu (nhạc Thái). Có ca khúc ca từ quá khô cứng, lộ liễu như Mười phút yêu của ca sĩ Nhật Kim Anh: “trao anh chỉ mười phút, lời yêu sao nói lên thành câu…”. Có bản “nhạc sĩ”  đặt ca từ bừa bãi, có bản ca từ còn không phù hợp với giai điệu, tiết tấu  gieo rắc độc hại về tư tưởng và thẩm mỹ.

      Do đó, thị trường âm nhạc ở Việt Nam tràn ngập những bài ca Việt không ra Việt mà Tây phương cũng chẳng ra Tây phương. Đó là thứ âm nhạc lai căng lợn cợn giữa nhạc sến Việt và nhạc sến Tây phương (loại nhạc vỉa hè Rap, Hip-hop, R&B, v.v…).

     Từ đó, từ “nhạc sến” nay được mở rộng khái niệm, không những chỉ dòng nhạc bình dân mà có chất lượng thấp trước 1975, mà  còn nhiều bản nhạc sau này chịu ảnh hưởng nhạc Hoa, Nhật, Hàn, Thái, hay theo thể loại Pop ballad, Rap, Hip-hop, R&B…,  ca từ  cũng đơn giản dễ dãi như phân tích ở trên và cũng khai thác các chủ đề thất tình, oán trách, mẫu chuyện đời thường..., có khác là ở giai điệu và lối hát trẻ trung hiện đại hơn, nhưng chủ đề thường bó hẹp hơn và  ít chịu ảnh hưởng của dân ca.      

         (Kỳ tới: QUẢNG  BÁ CA KHÚC  THỊ TRƯỜNG HIỆN  NAY).

                                             LÊ THIÊN MINH KHOA  

 (Trích trong cuốn  sách “9 THẬP KỶ CA KHÚC TÂN NHẠC VIỆT NAM”-  nghiên cứu, nhận định- Lê Thiên Minh Khoa-  trang 116-143, sắp xuất bản, 2018).

-----------------

Nguồn ảnh: Internet và  các nhạc sĩ cung cấp.

READ MORE - CA NHẠC THỊ TRƯỜNG VIỆT NAM ĐƯƠNG THỜI Kỳ 1: NHẠC SĨ VÀ CA KHÚC THỊ TRƯỜNG HÔM NAY - Lê Thiên Minh Khoa