MƠ
VỀ THẠCH HÃN
“Thuyền lên Thạch Hãn…ơi
chèo nhẹ
Đáy sông còn đó bạn tôi nằm”
Lời ai day dứt tháng năm…
Trong mơ, tôi trở lại
thăm nơi nầy
Một vùng cỏ cháy lắt lay
Khói bom lãng đãng phủ
dày mặt sông
Dậy trời, tiếng thét xung
phong
Bom vùi, pháo dập… nhuộm
hồng bùn non
Linh thiêng hỡi những
linh hồn
Hòa trong sóng nước vỗ dồn
ngàn năm
Lung linh hỡi ánh trăng rằm!
Hãy soi sáng tới chỗ nằm
các anh
Sông ơi, xin chớ trôi
nhanh
Dập dờn sóng nước, dập dềnh
đò đưa
Hòa cùng gió thoảng rặng
dừa
Ru các anh ngủ say sưa
tháng ngày
Hết rồi, cỏ cháy lắt lay
Hết rồi bom đạn đan dày mặt
sông
Hàng dừa soi bóng xanh
trong
Các anh yên giấc giữa
giòng bình yên.
Hồ Văn Chi
Nhà bình thơ Châu Thạch
ĐỌC “MƠ VỀ THẠCH HÃN” THƠ HỒ VĂN CHI
Châu Thạch
Quảng Trị không phải là nơi tôi sinh ra, không phải là
chánh quán trong lý lịch của tôi nhưng nơi đó tôi đã lớn lên cùng cha mẹ, anh
em bạn bè và người yêu của một thời tuổi trẻ. Tôi xem nơi đó là quê hương của
mình.
Con đường Gia Long bên dòng sông Thạch Hãn tôi đã đi lại
nhiều lần và xót xa bỏ nó trong một mùa
hè khói lửa .
Hôm nay đọc bài thơ “Mơ Về Thạch Hãn” của nhà thơ Hồ Văn Chi, một lính chiến khác chiến
tuyến với tôi thuở ấy đã làm tôi xúc động.
Tôi phải viết và tôi chỉ viết về thơ, không viết những
điều gì ngoài thơ cả.
Nhà thơ đã mơ một giấc mơ hiện thực trong quá khứ và nằm
trong ký ức lúc bây giờ. Đây là một giấc mơ về một cảnh hải hùng khi sống trong
thực tại nhưng đẹp trong giấc mơ của mình. Đẹp vì người mơ được quay về quá khứ,
được thấy lại những gì đã mất, được un đúc lại bầu máu nóng của tuổi thanh
xuân, và những gì thi nhân cảm xúc trong giấc mơ của mình cũng làm cho người đọc
bài thơ đồng cảm xúc như vậy.
Hãy vào đọc khổ đầu của bài thơ để thấy bức tranh, để
nhìn hoạt cảnh năm xưa, nó hiện ra trong câm lặng vì nó chỉ nằm trong giấc mơ của
người cựu binh quay lại chiến trường bằng mộng mà thôi
Lời ai day dứt tháng năm…
Trong mơ, tôi trở lại thăm nơi nầy
Một vùng cỏ cháy lắt lay
Khói bom lãng đãng phủ dày mặt
sông
Dậy trời, tiếng thét xung phong
Bom vùi, pháo dập… nhuộm hồng bùn
non
Bởi hai câu thơ của nhà thơ Lê Bá Lương “Thuyền lên Thạch
Hãn…ơ chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi
nằm” được khắc lên đá đặt bên dòng sông Thạch Hãn là một lời thơ làm “day dứt
tháng năm”, khiến nó đi vào trong giấc mơ Hồ văn Chi và hóa thân thành những vần
thơ đẹp. Nếu những câu thơ trên của một thi sĩ đứng trước dòng sông thì chẳng
có gì đặc biệt. Đặc biệt ở đây là Hồ Văn Chi đã đưa cảnh năm xưa vào trong giấc
mơ, được dẫn nhập bằng hai câu thơ làm
“day dứt tháng năm” biến khung cảnh cũ thành nỗi bi thương day dứt tâm hồn người lính chiến năm xưa và người thi sĩ ngày
nay.
Lời thơ của Lê bá Dương làm day dứt tháng năm thì lời
thơ của Hồ Văn Chi cũng nhẹ như thế nhưng cũng làm day dứt lòng người như thế.
Hồ Văn Chi dùng câu thơ “Một vùng cỏ cháy
lắt lay/Khói bom lãng đãng phủ dày mặt sông” là cảnh buồn lây lất sau chiến
trận. Rồi sau đó, nhà thơ mới tiếp nối khổ thơ bằng một cảnh “bom vùi, pháo dập” là cảnh đang đánh
nhau. Sự cố tình kết cấu bài thơ cảnh sau thành trước, cảnh trước thành sau là
một hàm ý đã làm giấc mơ trở nên hàm súc. Hàm súc là hình thức diễn đạt, qua
đó, người nói có thể thông báo được một nội dung lớn nhất bằng một số lượng các
yếu tố ngôn ngữ ít nhất, hay một dụng ý sắp xếp câu từ hợp lý nhất. Đây là đặc
điểm, đồng thời cũng là yêu cầu rất cao của ngôn từ văn học. Sự kết cấu đảo lộn
hai cảnh, tưởng rằng không hợp lý nhưng rất hợp lý vì nó là gíấc mơ, khiến cho
rất tự nhiên, lời thơ đưa người đọc cùng đi vào giấc mơ với cảnh vật động mà tỉnh,
trước mà thành sau như mọi giấc mơ của con người.
Câu thơ “Bom
vùi… pháo dập… nhuộm hồng bùn non” cũng là một câu thơ rất xúc tích, gói trọn
ý nghĩa của xương rơi máu chảy trong chiến trận, hình dung hóa xương máu làm đổi
màu sắc của bùn thật là tinh tế.
Hồ Văn Chi tiếp nối bài thơ qua khổ thơ thứ hai:
Linh
thiêng hỡi những linh hồn
Hòa
trong sóng nước vỗ dồn ngàn nă
Lung
linh hỡi ánh trăng rằm!
Hãy
soi sáng tới chỗ nằm các anh
Sông
ơi, xin chớ trôi nhanh
Dập
dờn sóng nước, dập dềnh đò đưa
Hòa
cùng gió thoảng rặng dừa
Ru
các anh ngủ say sưa tháng ngày
Hãy nhớ rằng đầu đề của bài thơ là “Mơ Về Thạch Hãn” nên cảnh trên đây cũng
là cảnh trong mơ. Cảnh trong mơ nhưng là cảnh đẹp hiện thực bây giờ trên dòng
sông Thạch Hãn. Nhà thơ vẽ một bức tranh lung linh mới, hay chiếu một hoạt cảnh
mới sau khổ thơ thứ nhất, là khổ thơ có những bức tranh, những hoạt cảnh bi
hùng, là một sự dàn dựng khôn ngoan, đưa cảm xúc người đọc biến chuyển từ động
qua tỉnh, từ mơ qua thật, nhưng mà thật vẫn ở trong mơ, mơ lại thấy cảnh thật,
để khi tỉnh giấc, hồn người sẽ bâng khuâng, sẽ nuối tiếc một chuyến đi của linh
hồn quay lại vùng quá khứ, nơi ở của tuổi thanh xuân.
Những câu thơ trong khổ thơ nầy đầy sự “lung linh”, đầy sự “dập dờn” khiến
cho sự linh thiêng của những linh hồn
hòa trong sóng nước , ngủ say sưa tháng ngày trong tiếng gió thoảng của
rặng dừa êm ái làm sao, được an ủi làm
sao! Hồ văn Chi đưa hình ảnh ánh trăng rằm soi sáng đến tận chổ nằm của các chiến
sĩ hy sinh năm xưa, gọi dòng sông trôi chậm lại, gọi đò ngưng chèo, để trôi dập
dềnh theo sóng nước mà thôi. Tất cả nhưng ý thơ nầy. những tứ thơ nầy làm cho lời
thơ thành bàn tay thánh thiện vỗ về linh
ồn người đã khuất, vỗ về cả linh hồn người đang sống với nỗi niềm thương nhớ
quá khứ đầy biến động bi thương của một thời khói lửa. Đọc khổ thơ, ta thấy mỗi
dòng thơ đều mang hình ảnh nổi bậc, sống động, mênh mang và liên tục nối kết từng
ý thơ thiết tha, như dòng trôi của con
sông Thạch Hãn.
Qua khổ cuối của bài thơ, Hồ Văn Chi gởi đến nhưng
linh hồn nằm đó một lời nhắn nhủ, như lời chào chia tay để ra khỏi giấc mơ:
Hết rồi, cỏ cháy lắt
lay
Hết rồi bom đạn đan
dày mặt sông
Hàng dừa soi bóng xanh
trong
Các anh yên giấc giữa
giòng bình yên.
Đọc toàn bộ bài thơ, ta thấy nhà thơ có một giấc mơ êm
ái và đẹp. Êm ái vì không phải chạy, núp, xung phong hay đội bom đạn, bắn giết
nhau rùng rợn. Đẹp vì cuối của bài thơ, những linh hồn chiến sĩ yên giấc giữa
dòng bình yên, có hàng dừa soi bóng. Thế nhưng cái êm ái và cái đẹp nhất của bài thơ là gì? Đó là bài thơ
không lấm một vết bẩn nào của hận thù.
Bài thơ “Mơ Về
Thạch Hãn” là một bài thơ bằng những vần lục bát trôi như những đóa hoa thả
trên dòng Thạch Hãn, thánh thoát như cơn gió mùa xuân mang hương thơm của thôn
Nhan Biều bên kia dòng sông thổi đến Cổ Thành rêu mốc, và cũng ‘buông” như những
tiếng chuông chùa bên dòng sông ấy đã an ủi linh hồn người quá cố, làm bình tịnh
lòng người còn sống tháng năm qua.
Châu Thạch
No comments:
Post a Comment