 |
| Tác giả Nguyễn Thanh Xuân (trái) và các cụ làng Hưng Nhơn |
Hòa Viện - Văn Quỹ - Hưng Nhơn
(Duyên nợ ba làng)
Nhân đọc bài của tác giả Lê Ngoc Quốc http//
queme quangtrihưngnhon.blospot.com 2012/05 Ô
Lâu dòng sông quê hương (đăng ngày 14-12-2012)
Sông Ô lâu dài gần 70 km từ dải Trường Sơn
về phá Tam Giang nơi giáp ranh giữa hai tỉnh Quảng Trị-Thừa Thiên Huế có sự xen
kẻ giữa làng xóm bờ Bắc-bờ Nam:
Làng
Câu Nhi- Quảng Trị ở bờ Bắc có xóm Câu Nhi Hòa ở bờ Nam; làng Hòa Viện Thừa
Thiên Huề có bốn xóm thì hai xóm ở bờ
Nam, hai xóm ở bờ Bắc; làng An Thơ Quảng Trị có ngôi miếu và một sổ ruộng ở bờ
Nam.
Hai đoan ở Câu Nhi và An Thơ tôi chưa đề
cập đến mà chi trình bày hiểu biết của mình về làng Hòa Viện-Hưng Nhơn-Văn Quỹ
(trong bài “Tầm vóc làng Hưng Nhơn” – tập NHỚ LÀNG, tôi đã nêu lên và có lời
xin tìm hiểu sau). Nhân đây tôi xin trinh bày suy nghĩ của mình.
Tôi có may mắn là cả ba làng tôi đều thuộc
từng ngõ (Hưng Nhơn làng tôi rõ rồi; làng Văn Quỹ lúc nhỏ học ở đó - đã nói
trong bài “Ký ức về chuyện hai làng VQ-HN trong tập “NHỚ LÀNG”); làng Hòa Viện,
quê ngoại tôi có bốn xóm rất cách trở nhau (tên từng xóm tôi không nhớ). Để tiện
nhận vị trí tôi gọi theo số thứ tự kèm theo đặc điểm: Xóm 1 có nhà thờ Công
giáo, đình làng, nơi có nhà ngoại tôi ở; xóm 2 có Ngôi chùa, nhà thờ họ Hồ và họ
Trần, bến đò Mụ Tú hằng ngày tôi sang xóm 3 giáp chợ Ưu Điêm để đi học; còn xóm
4, từ cầu Mụ Tú bờ Nam xuống và giáp làng Vĩnh An. Ở đó tôi có Mụ O (xóm O Bộ,
chồng O làm Hương Bộ) và chị gái sang lấy chồng.
Diện tích hai xóm 1-2 ở bờ Bắc tôi ước
chừng như một TAM GIÁC ĐỀU, mỗi cạnh ~ 1000m; giới hạn (hiện nay) bởi cạnh 1 là
con sông nhỏ Văn Quỹ - Hòa Viện; cạnh 2 là con sông nhỏ chạy dọc làng Hưng nhơn
và cạnh 3 là bờ sông Ô Lâu từ bến Ngã Ba làng Hưng Nhơn lên giáp cuối làng Văn
Quỹ.
Tôi cho rằng cạnh 1, cạnh 2 là dòng sông Ô
LÂU trước đây còn cạnh 3 là đào mới để nắn dòng. Trên nhận diện như thế,tôi nêu
mấy cứ liệu:
1. Những
di tích cũ:
Cả ba làng đều chung một mô tuyp cổ điển
cấu trúc đền đài nhà cửa là hướng ra sông.
Ta thử xem nhà dân từ sau xóm Đông An –Văn
Qũy đến giáp đầu làng Hưng Nhơn (cả nhà thờ Giáo xứ Văn Quỹ) đều hường ra sông.
Ở Hòa Viện có đình làng miếu (khuôn viên
này rất sầm uất, nhiều cây cổ thụ tường bao chiếm một diện tích rộng). Hướng Đình
làng, nhà thờ, miếu đều hướng ra sông; nhà thờ Công giáo cũng hướng ra sông và
nhà dân cũng vậy.
Ở Hưng Nhơn: Tất cả nhà thờ, nhà dân đều
hướng ra sông
2. Những
dấu hiệu mới:
Tôi cho rằng cạnh 3 là đào mới nên bờ sông
xuất hiện lở bồi.
Bợc lở: Ở phía bờ Nam
Bãi bồi: Đối diện với bên lở, xuất hiện hai bãi bồi (trước mặt họ Hồ và Họ
Trần xóm 2 và trước mặt nhà của xóm 4).
Xin
nói thêm là đôi với những con sông hình thành ngàn đời rất it có hiện tượng lở bồi.
Phác thảo sơ đồ nắn dòng Ô Lâu
Tôi cho đây là công trình vĩ đại, xem ra
cả nước ta ít nơi nào có chuyện nắn dòng
sông lớn như Ô Lâu. Lợi ích thật lớn lao, trí tuệ của cha ông ta thật tuyệt
vời. Bên cạnh đó cũng để lại những hệ lụy mà con cháu đời sau không hiểu sao
lại như vậy. Ví như làng Hòa Viện lại 2 bờ Bắc -Nam và 3 xóm cách trở, một làng
diện tích nhỏ mà phải có 3 nghĩa địa; xóm 1 không có bến nước Ô Lâu; xóm Hội-Văn
Quỹ mất bên Ô Lâu; làng Hưng Nhơn có sông chảy ngược (chảy từ hướng đông lên
hướng tây). Đáng ra Hưng Nhơn cả làng được trực tiếp với dòng sông Ô Lâu, nay
chỉ chưa tròn trăm mét, và chi một bến Ô
Lâu (bến Ngã Ba) cả Làng dùng một bến.
Qua nghiên cứu về sông Ô Lâu , nếu dòng
chảy như trên thì có thể xác định làng Hưng Nhơn đến vùng đất này để lập làng
trước làng An Thơ.
Liên tưởng trong Ô Châu Cận Lục của Thượng
Thư Dương Văn An công bố năm 1553 có ghi trường hợp Ngài Nguyễn Quận người làng
An Thơ theo vua Lê Thánh Tông 1477 đi
đánh Chiêm Thành và được phong đến chức Đô Tổng binh sứ đạo Quảng Nam.
Làng
An Thơ đã có thời đó thi Hưng Nhơn không thể đến năm 1558 mới theo Nguyễn Hoàng
vào ven sông Ô Lâu lập làng.
Vấn đề tồn nghi, đề nghị quý học gỉả có tư
liệu tin cậy bổ sung, xin cám ơn.
NguyễnThanh Xuân
Email: nhuxuan29@gmail.com
No comments:
Post a Comment