ĐÔI NÉT VỀ BỘ LẠC AMISH - Lê Thi

 

Đôi nét về bộ lạc Amish

 

Amish là một cộng đồng tôn giáo có nguồn gốc từ châu Âu, cụ thể là Thụy Sĩ, Đức và Hà Lan, hình thành vào thế kỷ XVII. Họ di cư sang Bắc Mỹ, chủ yếu là Hoa Kỳ và Canada, để tìm tự do tôn giáo. Ngày nay, phần lớn người Amish sinh sống tại các bang như Pennsylvania, Ohio và Indiana (Mỹ).

 

Điểm đặc trưng của người Amish là lối sống giản dị, tách biệt khỏi xã hội hiện đại. Họ từ chối sử dụng nhiều tiện nghi công nghệ như điện, xe hơi, điện thoại hay Internet, nhằm giữ gìn đức tin, sự gắn kết cộng đồng và giá trị lao động chân chính. Cuộc sống của họ xoay quanh nông nghiệp, gia đình và nhà thờ.

 

Trang phục của người Amish rất đơn giản, thường là quần áo tự may, màu tối và không có trang trí cầu kỳ. Họ nói tiếng Pennsylvania Dutch, một phương ngữ bắt nguồn từ tiếng Đức cổ.

 

Dù bị xem là “bảo thủ” trong mắt người ngoài, nhưng người Amish luôn được tôn trọng vì tính kỷ luật, sự đoàn kết và đạo đức lao động bền bỉ. Cộng đồng này là minh chứng sống động cho khả năng duy trì bản sắc văn hóa giữa một thế giới ngày càng hiện đại hóa.

 

Người Amish, có tôn giáo là một nhánh của Cơ Đốc giáo Tái-báp-tít (Anabaptist Christianity), tin rằng gia đình đông con là một phước lành từ Đức Chúa Trời. Quy tắc của người Amish chỉ cho phép kết hôn giữa các thành viên trong Giáo hội Amish. Người cao tuổi không vào viện dưỡng lão; họ sống tại nhà.

 

Theo thời gian, người Amish chịu áp lực từ thế giới hiện đại; lối sống nông thôn truyền thống của họ ngày càng khác biệt so với xã hội hiện nay. Các nhóm dân cư Amish sống tách biệt có thể gặp phải các rối loạn di truyền hoặc những vấn đề khác liên quan đến tính khép kín của cộng đồng. Người Amish đưa ra các quyết định về sức khỏe, giáo dục và các mối quan hệ dựa trên cách họ diễn giải Kinh Thánh.

 

Cuộc sống của người Amish đã ảnh hưởng đến một số khía cạnh trong văn hóa đại chúng. Vì người Amish được chia thành ba nhóm: Amish Cổ (Old Order Amish), Amish Mới (New Order Amish), và Amish Beachy (Beachy Amish), nên lối sống của mỗi gia đình phụ thuộc vào quy định của cộng đồng giáo hội mà họ thuộc về.

 

Sinh con, nuôi con và giao tiếp với hàng xóm, họ hàng là những chức năng gia đình quan trọng trong văn hóa Amish. Người Amish tin rằng gia đình đông con là một phước lành từ Đức Chúa Trời.

Gia đình có quyền uy cao hơn cá nhân trong suốt cuộc đời. Một giáo khu (church district) được tính theo số lượng gia đình (hộ gia đình) chứ không phải theo số người đã chịu phép báp têm.[1] Các gia đình thay phiên nhau tổ chức buổi giảng đạo hai tuần một lần. Cha mẹ chịu trách nhiệm trước Chúa về đời sống tâm linh của con cái mình.

 

Công việc trong gia đình thường được chia theo giới tính. Việc học chính quy kết thúc sau lớp tám, sau đó trẻ em được huấn luyện cho công việc khi trưởng thành. Con trai làm việc với cha ngoài đồng, trong chuồng trại và quanh nhà; con gái làm việc trong nhà và vườn cùng mẹ.

 

Tuổi trẻ và tán tỉnh (hẹn hò)

 

Rumspringa (từ tiếng Đức Pennsylvania nghĩa là “nhảy nhót quanh quẩn”) là giai đoạn tuổi thiếu niên, bắt đầu thời kỳ tán tỉnh nghiêm túc. Một mức độ nghịch ngợm nào đó được xem là bình thường, nhưng không được khuyến khích hay bỏ qua. Kết thúc giai đoạn này, thanh niên Amish sẽ chịu phép báp têm để gia nhập giáo hội và thường sẽ kết hôn — hôn nhân chỉ được phép giữa các thành viên của hội thánh. Một tỷ lệ nhỏ thanh niên chọn không gia nhập giáo hội, quyết định sống phần đời còn lại trong xã hội rộng lớn hơn và kết hôn với người ngoài cộng đồng.

 

Tuổi bắt đầu tán tỉnh thường là 16 tuổi (ở một số cộng đồng, bé gái có thể chỉ 14 tuổi). Sự kiện phổ biến nhất để thanh niên nam nữ gặp gỡ là buổi “hát chủ nhật” được tổ chức cách tuần; tuy nhiên, họ cũng có thể gặp nhau trong các buổi may vá, làm việc chung (“frolics”), hoặc trong đám cưới. Buổi hát thường được tổ chức tại cùng ngôi nhà hoặc chuồng nơi diễn ra buổi lễ sáng Chủ nhật. Thanh thiếu niên từ nhiều giáo khu lân cận có thể đến tham dự, giúp họ có cơ hội giao lưu rộng hơn.

 

Tại buổi hát, con trai ngồi một bên bàn dài, con gái ngồi bên kia. Mỗi người có thể chọn một bài thánh ca, và chỉ những bài hát có nhịp nhanh mới được chọn. Giữa các bài hát, họ có thể trò chuyện. Buổi hát chính thức kết thúc khoảng 10 giờ tối, sau đó là phần nói chuyện, đùa vui và thăm hỏi. Những chàng trai chưa có bạn gái có thể ghép đôi với một Maidel (thiếu nữ). Sau đó, chàng trai đưa cô gái về nhà bằng xe ngựa tán tỉnh mui trần.

 

Người Amish cấm kết hôn giữa anh chị em họ ruột (first cousins), nhưng cho phép kết hôn giữa anh chị em họ đời thứ hai (second cousins). Ở Lancaster County, Pennsylvania, cộng đồng Amish lâu đời và lớn nhất, hôn nhân với anh chị em họ “Schwartz” (tức anh/chị/em họ đời thứ nhất nhưng cách một thế hệ) cũng không được phép.

 

Việc bắt đầu tán tỉnh thường không được bàn luận công khai trong gia đình hay giữa bạn bè. Sự trêu chọc quá mức vào thời điểm không phù hợp bị xem là xâm phạm. Tôn trọng sự riêng tư – hoặc ít nhất là giả vờ không biết – là chuẩn mực ứng xử phổ biến, kể cả đối với cha mẹ.

 

Đám cưới

 

Đám cưới có thể được tổ chức vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng hiếm khi vào tháng 12–2. Cô dâu có thể chọn bất kỳ màu váy cưới nào mình thích. Cô không trang điểm và không nhận nhẫn đính hôn hay nhẫn cưới, vì “Ordnung” (quy tắc cộng đồng Amish) cấm sử dụng đồ trang sức cá nhân. Buổi lễ cưới có thể kéo dài vài giờ, sau đó là tiệc cộng đồng với bữa tiệc lớn và hát thánh ca. Đêm tân hôn, cặp đôi mới cưới sẽ ngủ tại nhà cha mẹ cô dâu.

 

Cần tây từng là món ăn mang ý nghĩa biểu tượng trong đám cưới Amish. Ngày nay, người ta thường dùng hoa thay cho cần tây để trang trí nhà cửa. Sau đám cưới, đôi vợ chồng không lập tức dọn ra ở riêng mà thường đi chơi xa vài tuần đến nơi họ mong muốn.

 

Về hưu

 

Tuổi nghỉ hưu của người Amish khác nhau, thường từ 50 đến 70 tuổi. Người cao tuổi không vào viện dưỡng lão mà ở lại nhà mình. Thường có một ngôi nhà nhỏ liền kề (giống nhà phụ) gọi là Grossdaadi Haus — nơi ông bà sinh sống. Người cao tuổi vẫn phụ giúp công việc nông trại và trong nhà. Họ duy trì mối quan hệ xã hội qua các sự kiện cộng đồng như ngày hội làm việc (frolics), đấu giá, đám cưới và các ngày lễ.Khi người già ốm yếu hoặc mất sức, những người phụ nữ trong gia đình sẽ chăm sóc họ.

Thành phố Berlin - Ohio nhà cửa, sân vận động, quán sá  thiết kế rất đẹp, có nhà thờ xây dựng vào thế kỷ 18, nhiều đồ thủ công Mỹ nghệ được làm bởi người Amish   …  Nơi đây nét cổ kính mang nhiều nét đặc trưng châu Âu và như bạn đang lạc vào một khu phố của Đức. Thành phố Berlin nằm giữa thung lũng đồi dốc điệp trùng, những lần đường đủ cho 2 làn xe, đôi khi bạn phải nhường đường cho những đoàn xe nhựa. Tiếng vó ngựa lốc cốc vang  lên giữa những ngày thu giá lạnh cảm giác đưa bạn về như đang ở Đà Lạt quê nhà. Mùa thu vàng xen lẫn những đồng cỏ mênh  mông hàng trăm ha, những đàn ngựa, đàn bò đen, bò lang cặp sừng rộng cả mét. Bạn say giữa cảnh thanh bình ở đây. Để đến thăm làng quê bộ lạc Amish bạn chạy qua vài thành phố hầu như toàn đinh thự, bạn bắt gặp nhiều khu máy bay gia đình đậu kín như máy xới quê mình chuẩn bị mùa thu hoạch .

Thực ra đến trải nghiệm mới biết mức sống của họ rất cao và một điểm đến nhiều điều thú vị. 

Lê Thi- Ohio