CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC Ở TÂY ÚC: MỘT KHUNG CHUẨN, NHIỀU CÁCH TIẾP CẬN - Võ Thị Như Mai

Trường trung học phổ thông Willetton được vinh danh là dự án tốt nhất của Tây Úc tại Giải thưởng Kiến trúc Tây Úc năm 2017.. Nguồn ảnh: thewest.com.au

CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC Ở TÂY ÚC: 

MỘT KHUNG CHUẨN, NHIỀU CÁCH TIẾP CẬN

Võ Thị Như Mai

Tại Tây Úc, toàn bộ chương trình từ Mẫu giáo đến Lớp 10 được quy định trong Western Australian Curriculum and Assessment Outline – một bản khung chuẩn về nội dung học tập và đánh giá. Đây không phải là “một bộ sách giáo khoa” cố định, mà là một chuẩn đầu ra để tất cả giáo viên và nhà trường dựa vào đó thiết kế bài giảng, lựa chọn tài liệu phù hợp với học sinh của mình.

Khung chương trình bao gồm 8 lĩnh vực học tập:

• Tiếng Anh (English)

• Toán (Mathematics)

• Khoa học (Science)

• Khoa học xã hội và nhân văn (Humanities and Social Sciences: lịch sử, địa lý, giáo dục công dân, kinh tế – kinh doanh)

• Nghệ thuật (The Arts)

• Ngoại ngữ (Languages)

• Giáo dục thể chất và sức khỏe (Health and Physical Education)

• Công nghệ (Technologies)

Những lĩnh vực này cơ bản thống nhất với Chương trình giáo dục Úc, nhưng được điều chỉnh để phù hợp với đặc thù vùng Tây Úc và nhu cầu của học sinh địa phương. Giáo viên có quyền chọn phương pháp, tài liệu, học liệu điện tử hay in ấn, miễn sao đảm bảo học sinh đạt được yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, thái độ trong từng lĩnh vực.

Khi lên bậc trung học, học sinh sẽ hướng tới Chứng chỉ Giáo dục Tây Úc (WACE) – văn bằng cho tất cả những ai hoàn thành thành công chương trình trung học. Để đạt WACE, học sinh phải học đủ độ rộng và độ sâu của kiến thức, đạt chuẩn về đọc – viết – tính toán, và có thể hoàn thành ở nhiều mốc thời gian khác nhau, thậm chí trong cả đời, không bắt buộc trong hai năm cuối phổ thông.

Về đánh giá và báo cáo, Cơ quan Chương trình và Tiêu chuẩn Trường học Tây Úc (School Curriculum and Standards Authority) quy định rõ: mọi trường công lập đều phải có kế hoạch đánh giá – báo cáo, và giáo viên phải thường xuyên thông tin cho phụ huynh về tiến trình học tập của con, từ mức độ hiểu bài, kỹ năng đến kết quả học tập.

Điểm đáng chú ý ở mô hình này là Tây Úc chỉ có một khung chương trình chung, nhưng không bắt buộc một bộ sách duy nhất. Nhà trường và giáo viên được quyền chọn hoặc biên soạn học liệu, miễn đáp ứng chuẩn. Nhờ vậy, chương trình vừa đảm bảo tính thống nhất quốc gia, vừa giữ được sự linh hoạt để phù hợp với điều kiện, văn hóa, và năng lực của từng nhóm học sinh.

Một ưu điểm nữa là khung chương trình này được thiết kế mở và cập nhật định kỳ. Khi có thay đổi về nhu cầu xã hội, tiến bộ khoa học – công nghệ hay định hướng giáo dục, các chuẩn đầu ra và nội dung cốt lõi sẽ được điều chỉnh. Điều đó giúp giáo dục ở Tây Úc luôn gắn liền với thực tiễn, đồng thời chuẩn bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để hội nhập và phát triển lâu dài.

Trong hệ thống giáo dục Tây Úc, bên cạnh chương trình học thuật, sức khỏe và hạnh phúc tinh thần của học sinh được coi là một trụ cột quan trọng để bảo đảm sự phát triển toàn diện. Sở Giáo dục Tây Úc triển khai hàng loạt chương trình và dịch vụ hỗ trợ nhằm tạo ra một môi trường học tập an toàn, hòa nhập và quan tâm cho mọi học sinh. Nội dung bao gồm chăm sóc mục vụ (pastoral care), trách nhiệm bảo hộ (duty of care), hỗ trợ hành vi, giáo dục phòng vệ, và dịch vụ tuyên úy học đường. Các chủ đề then chốt được chú trọng như sức khỏe tinh thần, chăm sóc y tế học sinh, dinh dưỡng và lối sống lành mạnh, phòng chống bạo lực, bắt nạt, giáo dục phòng chống ma túy, an toàn giao thông, an toàn trên mạng, và chống cực đoan bạo lực. Mỗi học sinh đều được khuyến khích phát triển kỹ năng sống, cảm giác thuộc về cộng đồng, và khả năng ứng phó với thách thức xã hội hiện đại. Đặc biệt, hệ thống giáo dục Tây Úc thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với người Thổ dân và người Torres Strait Islander – chủ nhân truyền thống của đất, biển, bầu trời và nguồn nước – bằng việc tích hợp yếu tố văn hóa, lịch sử và giá trị bản địa vào giáo dục, góp phần nuôi dưỡng một thế hệ vừa có tri thức hiện đại, vừa trân trọng di sản văn hóa.

Trong hệ thống trung học ở Tây Úc, học sinh Lớp 11–12 có thể chọn theo lộ trình ATAR hoặc lộ trình General tùy vào định hướng sau khi tốt nghiệp. ATAR (Australian Tertiary Admission Rank) là thang xếp hạng từ 0 đến 99,95, cho biết vị trí của học sinh so với toàn bộ học sinh lớp 12 khác trong bang. Đây là con đường chính để vào thẳng đại học, đặc biệt cho các ngành yêu cầu chuẩn đầu vào cao. Điểm ATAR được tính dựa trên bốn môn WACE có điểm cao nhất, quy đổi thành Tertiary Entrance Aggregate (TEA), rồi xếp hạng toàn bang. Bên cạnh ATAR, còn có selection rank – thứ hạng điều chỉnh thêm các yếu tố như hoàn cảnh địa lý, môn học đặc thù (Toán nâng cao, ngoại ngữ…), hoặc các chương trình hỗ trợ tiếp cận giáo dục. Ngược lại, lộ trình General không hướng trực tiếp tới đại học mà tập trung vào kỹ năng nghề nghiệp, thực hành, hoặc các khóa học TAFE, phù hợp với học sinh muốn đi làm hoặc học nghề sau khi tốt nghiệp. Sự phân nhánh này giúp học sinh có lựa chọn linh hoạt theo sở thích, năng lực và mục tiêu tương lai, đồng thời vẫn mở ra nhiều cơ hội học tập suốt đời.

Việc duy trì đăng ký hành nghề giáo viên không chỉ phụ thuộc vào kinh nghiệm giảng dạy mà còn đòi hỏi giáo viên phải thường xuyên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn để đảm bảo năng lực nghề nghiệp luôn được cập nhật. Khi xin gia hạn đăng ký, giáo viên phải cam kết đã hoàn thành yêu cầu này, và Hội đồng Đăng ký Giáo viên Tây Úc (TRBWA) có thể yêu cầu cung cấp bằng chứng. Những hoạt động được công nhận thường vượt ra ngoài công việc giảng dạy hằng ngày như soạn bài, chấm điểm hay báo cáo, mà phải tập trung vào nâng cao kiến thức, kỹ năng, phương pháp và năng lực nghề nghiệp theo Tiêu chuẩn Nghề nghiệp dành cho Giáo viên ở Tây Úc. Tùy loại giấy phép hành nghề, giáo viên cần tích lũy tối thiểu từ 60 đến 100 giờ bồi dưỡng chuyên môn trong chu kỳ đăng ký, hoặc tính theo tỷ lệ tương ứng nếu thời gian hành nghề ngắn hơn.

Các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn có thể là chính thức hoặc phi chính thức. Hoạt động chính thức gồm tham gia hội thảo, khóa đào tạo, học trực tuyến, nghiên cứu hành động, hướng dẫn đồng nghiệp, thuyết trình tại hội nghị hay viết bài xuất bản. Hoạt động phi chính thức có thể là đọc tài liệu chuyên ngành, họp chuyên môn, phản tư về thực hành giảng dạy, hoặc tham gia xây dựng chính sách giáo dục ở trường hay phạm vi rộng hơn. Giáo viên tự quyết định hoạt động mình tham gia, miễn sao mỗi hoạt động liên quan rõ ràng đến ít nhất một yếu tố trong bộ Tiêu chuẩn Nghề nghiệp và được ghi chép, lưu bằng chứng đầy đủ. TRBWA khuyến khích giáo viên duy trì nhật ký bồi dưỡng chuyên môn để thuận tiện cho việc báo cáo và gia hạn đăng ký.

Giáo viên cũng được hưởng long service leave theo quy định chung, với thời gian nghỉ có lương để ghi nhận sự gắn bó lâu dài trong nghề. Sau 10 năm làm việc liên tục, giáo viên sẽ được nghỉ 8,667 tuần có lương, và cứ mỗi 5 năm tiếp theo sẽ được cộng thêm 4,333 tuần. Nếu nghỉ việc sau ít nhất 7 năm, họ vẫn có thể được nhận khoản thanh toán tương ứng cho số ngày nghỉ phép dài hạn đã tích lũy. Thời gian làm việc liên tục có thể bao gồm cả thời gian công tác ở các trường hoặc khu vực khác trong hệ thống nếu vẫn thuộc Bộ Giáo dục Tây Úc, giúp giáo viên linh hoạt luân chuyển công tác mà không mất quyền lợi này.

Chương trình giáo dục ở Tây Úc được đánh giá là tốt, với sự kết hợp giữa chuẩn kiến thức rõ ràng, hệ thống hỗ trợ học sinh – giáo viên chặt chẽ, và môi trường học tập an toàn, bao trùm. Tuy nhiên, việc áp dụng nguyên mẫu sang các nước sẽ không thể diễn ra ngay lập tức, bởi còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế – xã hội, cơ sở hạ tầng, đội ngũ quản lý, và đặc biệt là văn hóa giáo dục của mỗi quốc gia. Suy cho cùng, dù ở bất kỳ hệ thống nào, yếu tố cốt lõi vẫn là tinh thần trách nhiệm, lòng yêu nghề, sự ham học hỏi và tình thương dành cho học trò của mỗi nhà giáo – những điều tạo nên “trái tim” cho mọi chương trình giáo dục, dù ở Úc hay bất cứ đâu.

Dù hình thức tài liệu hay sách vở có thay đổi thế nào, không thể phủ nhận rằng con đường học tập ngày nay đã trở nên rộng mở hơn bao giờ hết nhờ công nghệ và các phương tiện truyền thông. Chìa khóa thành công nằm ở sự chăm chỉ, khả năng chọn lọc thông tin của các em, kết hợp với sự hướng dẫn tận tâm và tấm gương sáng từ người lớn, để tri thức không chỉ đến nhanh mà còn được sử dụng một cách thông minh và bền vững.

V.T.N.M.