NGỌC DIỄM
Phạm Ngọc Thái với bài thơ về tiếng chim đêm
Trích tác phầm
"Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại" Nxb Văn hoá Thông tin
2014
TIẾNG RÚC CHIM ĐÊM
Những tối trăng ngời,
dưới ánh sao khuya
Anh vẫn đắm mình về
phương ấy
Những câu thơ như ngôi
sao bùng cháy
Và cuộc chia ly đã hoá
cánh buồm...
Con chim đêm rúc mãi
ngoài cây
Nó nói gì không biết?
Chắc con mái ham nơi vui
thú khác
Đã không về. Con trống
gọi suốt đêm...
Chim gọi đàn - Anh gọi
tên em
Năm tháng, nắng mưa, non
ngàn, bão tố
Có lẽ nào em không về
nữa?
Để hồn anh hoang mạc, bơ
vơ.
Đã xa rồi. Mùa dĩ vãng
trăng mơ…
Đời vui vẻ cuốn theo
dòng gió bụi
Bao ý nghĩa trong cuộc
đời tồn tại
Thành quách loài người
em thiêu trụi thành tro!
Ngàn năm xưa cho tới bây
giờ
Ta muốn hỏi đến muôn đời
sau nữa:
Mọi giá trị vĩnh hằng,
nếu có
Sẽ là gì? Khi thiếu vắng
em ta!
Con chim đêm run rẩy
bóng xanh già
Anh bổi hổi một thời qua
vọng lại
Và tất cả đã trở thành
trống trải
Sao em lại phụ bạc tình,
con mái thương yêu?
Phạm Ngọc Thái
Lời bình:
Trong đêm tiếng con chim nào đó kêu xé lên, nó rúc từng hồi thảm thiết.
Con chim có nỗi gì? Một tiếng kêu lẻ bóng, cô đơn giữa khoảng không vắng lặng:
Con chim đêm rúc mãi ngoài
cây
Nó nói gì không biết?
Mới chiều chúng còn có đàn, có đôi? và
nhà thơ nào đó đã viết:
Một tiếng chim ca sáng cả
rừng
Nhưng đấy là tiếng chim chào bình minh
buổi sớm, nó đã trở thành thông lệ theo bản năng véo von của loài chim sau giấc
ngủ một đêm dài. Đằng này, Tiếng Rúc Chim Đêm là tiếng kêu phát ra từ trái tim
đau đớn của con chim:
Chim gọi đàn - Anh gọi tên
em
Năm tháng, nắng mưa, non
ngàn, bão tố
Tiếng chim gọi người yêu náo động vào
trong tâm trạng của nhà thơ. Tiếng nó khắc khoải, rền rã vượt qua cả không
gian, thời gian, năm tháng, nắng mưa, non cao, rừng rậm. Ý nói về sự sống muôn
đời của con người. Tình yêu là ánh sáng, là ý nghĩa của sự tồn tại. Ở đoạn thơ
đầu, cái tiếng rúc con chim trống như nỗi lòng cô quạnh của người con trai:
Chắc con mái ham nơi vui
thú khác
Đã không về. Con trống gọi
suốt đêm...
Cái đêm ấy không hiểu vì sao con mái
không về, hay nó đã bỏ đi theo người tình khác? Con chim đực cứ gọi, gọi mãi
trong vô vọng. Cũng nỗi lòng đó đứng trên thềm nhớ của không gian mênh mông,
nhà thơ đã nhớ về em:
Đã xa rồi. Mùa dĩ vãng
trăng mơ…
Đời vui vẻ cuốn theo dòng
gió bụi
" Dĩ vãng trăng mơ..." là mơ trong bóng trăng xưa. Tuy nói "mùa dĩ vãng" nhưng đó chỉ là những
khoảnh khắc tươi đẹp đã vụt qua, còn lại trong hoài niệm. Hai câu thơ trải ra
trong đời, cuốn đi theo chiều gió. Cuộc sống không chỉ có những năm tháng hạnh
phúc của tình yêu, mà còn là một vòng cát bụi cuộc đời. Nhà thơ khắc khoải:
Có lẽ nào em không về nữa?
Để hồn anh hoang mạc, bơ vơ
Bài thơ đã được tạo nên từ hai mảng màu:
Từ cõi trăng mơ đến dòng cát bụi... là một mảng "màu đời" - Chất liệu
lấy ra từ trong hiện thực của cuộc sống. Còn mảng màu thứ hai, ý thơ nhảy vọt
lên thăng hoa để bao quát cả bể thế thái nhân tình:
Bao ý nghĩa trong cuộc đời
tồn tại
Thành quách loài người em thiêu trụi
thành tro!
Mặt sau ý nghĩa nhân bản của tình yêu,
mặc nhiên nó phủ định cả chiến tranh, tội ác. Sự thánh thiện đã tạo lập nên
đoạn thơ này là ở lý đó, nó đâu có dừng lại chỉ ở lòng đam mê trai gái thông thường. Nó tôn sùng sự thiêng
liêng của ái tình, để sang đoạn thơ thứ tư đã triết lý:
Ngàn năm xưa cho tới bây
giờ
Ta muốn hỏi đến muôn đời
sau nữa:
Nội chiến nước Nga để làm gì? Thế giới I,
Thế giới II và còn đe doạ cả Thế giới III nữa, để làm gì? Người trinh nữ (nói
theo hình tượng) chẳng phải là vẻ đẹp thần thánh nhất, ngôi miếu thờ thiên
đường nhất hay sao? Cuộc đời chỉ yêu, con người chỉ yêu, thế giới chỉ yêu...có
hơn không?
Mọi giá trị vĩnh hằng, nếu
có
Sẽ là gì? Khi thiếu vắng em
ta!
Không có tình yêu tất cả là vô nghĩa.
Triết lý thế đấy, đó chính là đạo của thi ca! Tôi xin phân tích tiếp về đoạn
thơ cuối cùng:
Con chim đêm run rẩy bóng
xanh già
Anh bổi hổi một thời qua
vọng lại
Và tất cả đã trở thành
trống trải
Sao em lại phụ bạc tình,
con mái thương yêu?
Con chim trống vẫn run rẩy cất tiếng kêu
rúc lên trong vòm xanh. Trên bờ bến nhân gian, tiếng gọi của con chim ấy còn
vọng mãi vào những năm tháng xa xôi vô cùng, vô tận kia. Như anh gọi em, như
chàng gọi nàng...
Có thể sau đó con chim mái đã quay về và
nó thanh minh với con chim trống rằng: Con mái nó không phụ tình! Chỉ bởi cuộc
sống ngày nay kiếm miếng ăn khó khăn quá nên đã phải đi xa rồi bị lạc, lỡ đêm
không về kịp được. Nó hờn giận với con chim trống đã không thông cảm cho nỗi
khổ nhục của nó thì thôi, lại còn buông ra những lời oán trách nghĩ xấu cho nó.
Thật là không phải lối!
Tiếng Rúc Chim Đêm là một bản tình ca, nó
đã đưa tình yêu lên tận đỉnh tháp cao xa của loài người. Vì nếu như không có
niềm đam mê tột cùng của hạnh phúc gái trai, thì chắc con người sẽ chẳng khác
nào những giống sinh linh nhung nhúc lâm vào cái cảnh bị tâm thần, loạn
trí, khắp toàn cầu sẽ phủ toàn một màu
băng tang trắng.
Tình yêu - còn để con người quên vợi đi
những tâm địa độc ác. Người ta không cần đến chiến tranh, con người sẽ không
tham vọng bóc lột nhau nữa, thế giới sẽ
chỉ vang lên tiếng gọi của hoà bình. Đó cũng chính là linh hồn, ý tưởng chân
dung của bài thơ "Tiếng rúc chim đêm" này.
ND.
. Trong mục "Thế giới thi ca Phạm Ngọc
Thái -
với lời bình của nhiều tác giả" tr.282-286.
From: <ngocthai1948@gmail.com>
No comments:
Post a Comment