ĐỌC “TIỆC RƯỢU GIỮA ĐỒNG” THƠ LÊ ĐĂNG MÀNH - Châu Thạch

Tác giả Lê Đăng Mành

ĐỌC “TIỆC RƯỢU GIỮA ĐỒNG”

THƠ LÊ ĐĂNG MÀNH

Châu Thạch

Nhiều người hiểu chữ “Lãng Mạn” có nghĩa đen là “sóng tràn bờ”, là một trạng thái cảm xúc bay bổng, phản ảnh một ước mơ của khát vọng vươn lên trên thực tại. Nếu đúng nghĩa là như vậy thì bài thơ "Tiệc rượu giữa đồng" của Lê Đăng Mành là một bài thơ rất lãng mạn và lãng mạn ngay từ cái đầu đề. Thật vậy, có mấy ai mở tiệc rượu giữa đồng. Tiệc rượu đó nếu không là ngông, là kỳ quặc thì phải có ý nghĩa gì vượt xa sự thường tình ở đời. Đọc toàn bộ bài thơ ta thấy nó không ngông, không kỳ quặc mà phát hiện ở đó bày tỏ một nhân cách sống thanh bần và cao thượng:

Chiều sắp xuống tung lưới quẳng về tây

Vội vã khói mây tiễn cuộc hao gầy

Hư không có biết mai còn gặp lại

Thôi tới đây cạn chén giữa ruộng này

Kênh- mương- bờ - thửa, mâm bàn tiếp bạn…

Lấp lánh hôn hoàng nghiêng vạt cò chao

Bát ngát mênh mông như tranh thủy mặc

Rượu chay chén chuyển khiếp tận vườn đào*

Hắt một chén nhâm nhi cùng gió lộng

Không cao lương nên chẳng móc chuyện người

Chén tiếp chén … tay chuyền tay dân dã

Kiếp nông bần uống rượu… cũng kiệm lời

Chẳng khoa trương chuyện thương nòi yêu nước

Mà sử sách ghi mỏi trang bốn ngàn

Chân lấm tay bùn trí soi văn sách

Khoa bảng vọng đồng văn thánh còn ngân

Hắt chén nữa ruộng mương là chăn chiếu

Có ói đây cũng phân bón đất cày

Cho mầm tươi nứt- trổ bông hào kiệt

Dẫu tắt hơi ! thân hóa cỏ đê này

Lý lịch trơn nhờ bùn đất tắm gội

Hãy giữ gìn tinh khiết khi lỡ say

Như sen kia chẳng làm dơ nguồn cội

Vẫn ngát hương thơm hiến cuộc đời này…!

                                             LĐM

*Nơi anh em Lưu Bị kết nghĩa.

Vế đầu của bài thơ giới thiệu một tiệc rượu mở ra trên đồng ruộng trong khung cảnh buổi chiều bóng ngã vể tây. Lý do để mở tiệc là vì tác giả sợ đời là hư không nên biết đâu không còn cơ hội gặp nhau . Đọc vế thơ nầy ta biết ngay tác giả dùng bữa tiệc trên đồng ruộng hoặc hư cấu một bữa tiệc như thế để bày tỏ phong cách sống của mình trong những tháng năm vào tuổi Hạc:

Chiều sắp xuống tung lưới quẳng về tây

Vội vã khói mây tiễn cuộc hao gầy

Hư không có biết mai còn gặp lại

Thôi tới đây cạn chén giữa ruộng này

                  

“ Chiều gần xuống kéo lưới quăng về tây” là hình ảnh sống động chỉ sự sắp ra đi ở cuối đời người. Buổi chiều của thời gian chỉ kéo ánh sáng quăng về tây nhưng buổi chiều của đời người thì kéo tất cả vào cái lưới trời lồng lộng quăng vào trong bóng tối. Vậy chữ “tây” ở đây là bên kia thế giới của sự sống hiện tại.

“ Thôi tới đây cạn chén giữa ruộng nầy”: Vì “chiều” thể hiện cho cuộc đời còn lại, “tây’ thể hiện cho thế giới chết bên kia nên “ruộng” ở đây thể hiện cho đất sống hiện tại và “rượu” là niềm vui cần hưởng thụ.

Bốn câu thơ mở đầu đã thể hiện ngay một cách sống vô vi, ung dung và tự tại: Chiều ngã về tây nên ta uống rượu có nghĩa là sắp lìa bỏ đời nầy ta mau hưởng thú vui trên đất.  Thú vui trên đất mà lê Đăng Mành chủ xướng chỉ là một tiệc rượu đơn sơ đạm bạc nhưng đó là linh hồn của sự thắm thiết và tinh hoa của đất trời nơi nhà thơ đang sống:

Kênh - mương - bờ - thửa, mâm bàn tiếp bạn…

Lấp lánh hôn hoàng nghiêng vạt cò chao

Bát ngát mênh mông như tranh thủy mặc

Rượu chay chén chuyển khiếp tận vườn đào*

Mâm bàn tiếp bạn ở đây là đồng ruộng thân yêu. Rượu ở đây là phong cảnh hữu tình và say ở đây là say hơn cả nghĩa vườn đào mà anh em Lưu Bị ngày xưa kết ước. Một cuộc rượu như thế là cuộc rượu không phải của người phàm phu, vì rượu ở đây là hương vị thơm tho, đẹp đẽ của đất trời trải ra trước mắt mênh mông, cao rộng với biết bao màu sắc bày ra trước mắt những con người có tâm hồn thanh tao đầy thẩm mỹ.

Bàn rượu và rượu là thứ đời nầy chưa hề có ai đem ra mở tiệc nhưng cách uống của nhà thơ cũng khác lạ:

Hắt một chén nhâm nhi cùng gió lộng

Không cao lương nên chẳng móc chuyện người

Chén tiếp chén …tay chuyền tay dân dã

Kiếp nông bần uống rượu… cũng kiệm lời

Chẳng khoa trương chuyện thương nòi yêu nước

Mà sử sách ghi mỏi trang bốn ngàn

Chân lấm tay bùn trí soi văn sách

Khoa bảng vọng đồng văn thánh còn ngân

“Hắt một chén” có nghĩa là không phải uống vào bụng mà làm cho rượu bay ra không gian. Đây là khẩu khí của những con người hào kiệt rưới rượu giữa đất trời, bày tỏ khí phách hiên ngang của mình cùng sông núi.

Những chén tiếp theo nhà thơ chuyền tay cho bạn mình là những con người dân dã, nông bần, “kiệm lời” vì mang tâm tư sâu kín. Họ chẳng khoa trương vọng ngữ nhưng “Chân lấm tay bùn mà trí soi văn sách” Hai vế thơ nầy bày tỏ khí phách cúa những con người nhập tiệc, sự điềm đạm tỉnh táo của lớp người có nhân cách trước thế gian. Họ chỉ là người dân dã nhưng minh triết ở tâm hồn.

Vế tiếp theo có khẩu khí sảng khoái nhất của bài thơ, như anh chàng nông dân lại múa kiếm nhuần nhuyển giữa đất trời, toát ra cái hào khí ngất trời từ trong chiếc áo nâu: 

Hắt chén nữa ruộng mương là chăn chiếu

Có ói đây cũng phân bón đất cày

Cho mầm tươi nứt- trổ bông hào kiệt

Dẫu tắt hơi ! thân hóa cỏ đê này

Cái hào khí trong chiếc áo nâu đó nhà thơ muốn không chỉ có ở đời nầy mà nó phải lưu truyền cho thế hệ sau. Dùng ruộng mương làm chăn chiếu, ói cái chất văn chương minh triết của mình để bón phân cho đất, và chôn xác mình nơi đây để hoá cỏ cho đời là lý tưởng tuyệt đối của nhà thơ. Lý tưởng đó không khó với người nông dân bình thường nhưng rất khó với người nông dân trí thức vì chim cánh rộng thì phải bay xa, mấy ai làm kẻ sĩ lại chôn chân mình nơi đồng ruộng được đâu. Nhưng nếu kẻ sĩ  chôn được chân mình nơi đồng ruộng thì nó sẽ biến thành đóa sen đẹp hoàn toàn như vế chót của bài thơ:

Lý lịch trơn nhờ bùn đất tắm gội

Hãy giữ gìn tinh khiết khi lỡ say

Như sen kia chẳng làm dơ nguồn cội

Vẫn ngát hương thơm hiến cuộc đời này…!

Cuộc đời nầy rất cần nhiều nhân vật trong thơ Lê Đăng Mành vì mấy ai chịu “giữ gìn tinh khiết khi lỡ say”, bởi vì họ chẳng say “Tiệc rượu giữa đồng” mà say trên bàn cao ghế đẹp.

Tác giả Châu Thạch

Bài thơ “Tiệc rượu giữa đồng” là một triết lý sống thanh cao lồng trong một phong cách sống thanh bần. Ý nghĩa của bài thơ thật sâu xa lồng trong lời thơ thanh thoát. Rất tiếc người bình không viết đạt những gì mình cảm nhận trong thơ ./.

                                                       C.T.