MÍT – HƯƠNG VỊ HUYỀN THOẠI - Nguyễn Đặng Mừng

Nguyễn Đặng Mừng

MÍT – HƯƠNG VỊ HUYỀN THOẠI

Trong lần hội thảo tháng 8/2008  vừa rồi ở Nha Trang, nhân nói về vai trò của doanh nghiệp đối với trái cây Việt Nam, Ts Nguyễn Lân Dũng có một ví dụ rất hóm về trái mít và đu đủ. Ông bảo sở dĩ trái đu đủ trồng ở Việt Nam sản lượng rất cao nhưng không xuất khẩu được vì thiếu một doanh nhân như Vinamit. Và ông tin rằng nếu có một Vinadu thì trái đu đủ ắt phải xuất khẩu thành công. Tôi nghĩ rằng còn một yếu tố khác là trái mít xuất khẩu thành công bởi nó mang hồn Việt.

Mít là  cây ăn quả gần gũi với dân Viêt tự xưa, bài thơ vịnh trái mít nổi tiếng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã nói lên điều đó:

Thân em như trái mít trên cây

Da nó xù xì múi nó dày

Quân tử có yêu thì đóng cọc

Xin đừng măn mó nhựa ra tay.

Nữ sĩ vịnh trái mít non hay mít chín cũng chẳng ai biết. Chắc là mít chín, nhưng sao không nghe nói đến hương mít, hay là nhựa ra tay là loại nhựa có mùi thơm hơn…mít. Thi ca thì bao giờ chẳng mang tính ẩn dụ. Trong trường hợp này ta có quyền nói đó là … mít non mà không sợ bà chúa thơ Nôm trách cứ. Mít non hay mít già nhựa đều trắng như nhau, còn mùi thơm thì chưa biết… ai hơn ai.

Có chuyện tiếu lâm “thơm như mùi mít” như sau: Có anh chàng mới lớn hỏi mùi con gái thơm như mùi gì, chỗ nào trên thân thể là thơm nhất. Có người bảo rằng “chỗ ấy” của gái đồng trinh thơm như… mùi mít, không tin cứ quẹt một cái ngửi là biết liền. Anh chàng tò mò, lựa lúc cô hàng xóm vô ý quẹt ngay “chỗ ấy” rồi vùng chạy. Người nhà cô ấy đuổi theo, anh chàng bơi qua sông bằng một tay, tay còn lại đưa lên trời để giữ nguyên  mùi mít. Quả thật qua tới bên kia sông anh ta ngửi, mùi thơm quyến rũ như mùi mít thật. Không dám về làng, anh trốn đi và mang hương mít theo cùng suốt chặng đời tha phương. Cô nàng mất hương trinh nguyên đi tìm. Không tìm ra người chiếm đoạt hương trinh, cô nàng gục chết trên đường về phía Nam. Thân xác cô ủ chút hương còn lại rồi mọc lên cây mít Tố Nữ.

Năm tháng phôi pha hương mít trên tay, dù từ ngày đó anh chàng chưa bao giờ dám… rửa tay, sợ mất đi mùi quý. Tương tư mùi mít, anh chàng đi tìm người trinh nữ. Vượt bao sông suối, đường sá hiểm trở, đến hồi kiệt sức, bỗng không gian thoảng thơm mùi mít. Lần theo mùi hương, anh tìm đến  bên cây Tố Nữ. Mệt quá chàng ôm thân Tố nữ thiếp đi. Lơ mơ ngủ chàng thấy  một người đẹp hiện ra bảo: Hương người con gái chỉ tỏa một lần trong đời, chàng đã lấy của em rồi. Thời gian làm hương phai đi vì chúng ta không gần nhau. Gặp chàng, em đã hồi phục lại mùi hương rồi,  chàng cứ ở đây mà… ngửi, đi đâu cũng toàn mùi xú uế thôi. Chàng nằm ôm thân Tố nữ, ngửi đến tận cùng hương trinh nữ rồi lơ mơ… qua đời. Trái tim chàng không thối rữa mà biến thành …hạt mít, nẩy mầm mọc lên một cây Tố Nam, trái lớn hơn nhưng không thơm bằng hương Tố Nữ. Trái Tố Nữ và Tố Nam to nhất cũng chỉ bằng trái mít non, thơm hơn mít chín.

Trái mít có da xù xì ấy cũng đã đi vào ca dao bằng hình ảnh nên thơ và vô cùng dí dỏm:

Ai đưa anh tới Dạ Hồ

Anh mua trái mít em bồ (bù thêm) trái thơm

Trái thơm là trái thơm non

Đem về làm mắm ăn chon (giòn) như dừa.

Chàng bao tuổi cũng thích trái non, ở đây là mít non, dù rằng cô bé  vờ ví von đó là trái thơm đi nữa. Trái mít non, trái thơm non đã qua tuổi dậy thì rồi chàng ơi.

Đó là thơ ca và huyền thoại về mít, còn hiện đại thì sao?

Có một công ty không ngần ngại dùng ngay tên mít, Vinamit. Nhưng đó là mít chín. Còn mít non được chế biến thì không thể không nhắc tới món ăn  khoái khẩu của tổng thống Bush khi đến Việt Nam với mít trộn xúc bánh tráng.

Mít non thường là trái mít ráo, nói non nhưng cũng phải ở tuổi … dậy thì, mới ngon, tùy theo món. Các bạn có thể vào google, đánh “món ăn từ mít” sẽ thấy mít non được chế biến phong phú thế nào. Tôi xin kể một vài món nhà nghèo từ ngày ở quê được chế biến từ mít:

Canh mít non nấu cá tràu (cá lóc) lá lốt:

Nguyên liệu:

- Một thanh mít non 500g, 200g cá lóc, 50 g lá lốt.

- Xắt mít  lát mỏng vào chậu nước.

- Cá lóc luộc chín, vớt ra, um với gia vị cho thấm.

- Thêm nước vào nước luộc cá, cho nước sôi lên. Cho mít sôi khỏang 3 phút rồi cho cá vào.

- Bỏ lá lốt đã xắt nhuyễn vào trước khi tắt bếp.

Trái mít già cũng gọi là mít non, mới lạ, được chế biến những món như luộc chấm nước ruốc ngạ gừng, hoặc với mắm nêm.

   Cách làm:

 - Lựa trái mít vừa cứng hột, luộc hoặc hấp lên cho chín. Cắt lát dày hình rẻ quạt.

 - Ruốc Huế hoặc Đà Nẵng, thêm nước nóng vào vừa sền sệt. Thêm gừng giã nhuyễn và gia vị tùy ý.

 - Mắm nêm thì chỉ pha vào chanh, tỏi, ớt và gia vị tùy ý.

   Dưa mít, gọi là Nhút, là món không thể thiếu của người dân quê khu 4 cũ. Sau khi ăn mít chín, xơ mít được muối ăn dần, chắm nước mắm gừng dùng  với cơm. Gia đình Phan Đình Phùng, bà Phan Bội Châu nổi tiếng làm Nhút.

Dái mít cũng là món ăn thú vị của trẻ con nông thôn xưa. Thời xưa trẻ em làm gì có bánh kẹo, dái mít chấm muối ớt, cắn vô nhăn mặt hít hà, vừa chát vừa cay là khoái nhất!

Hạt mít trong những năm đói kém được dùng như lương thực. Thời đó có những vùng trồng mít nhiều lại thiếu lương thực, hạt mít được phơi khô rồi bán mua như khoai sắn.

Ngoài ra lá mít còn dùng làm muỗng để xúc lớ ( Một món bắp rang giã nhuyễn trộn đường và gừng). Cuốn lá mít lại, xúc lớ đổ vào tận cổ họng, nhiều khi bị sặc chảy nước mắt. Đọt mít làm gỏi cá rất ngon.

Chúc quý bạn dùng những món dân dã trên đây một cách ý vị. Vừa ăn vừa  tủm tỉm cười nghĩ về MÍT, một loại cây trái rất gần với dân Việt chúng ta.

                                                        NĐM

       

Đã đăng trên Báo Kiến Thức Ngày Nay.