NGHĨ VỀ BÀI THƠ "CÒN NỬA NÀO!?" CỦA VĨNH THUYÊN - Châu Thạch

Nhà thơ VĨNH THUYÊN . Ảnh từ trang Đất Đứng

CÒN NỬA NÀO !? 

Vĩnh Thuyên

  

Trăng nơi em giờ tròn hay khuyết?

Trăng ở đây còn chỉ nửa vầng 

Nửa vầng trăng,

nửa nụ hôn nuối tiếc 

Hơn nửa đời người,

mình lạc mất nhau

Giọt nắng thu,

buồn vui hai nửa

Nửa úa vàng,

nửa cũng hanh hao

Anh muốn ôm nửa vòng trái đất

Để trả em 

nửa nụ ngọt ngào

Còn nửa nào mà nhớ thương quá đỗi

Mai.. . nửa trăng về, nửa có về theo?

V.T

LỜI BÌNH

Châu Thạch

Trên quả đất nầy, nếu trăng tròn thì đứng ở đâu nhìn cũng thấy tròn mà trăng khuyết thì đứng ở đâu nhìn cũng thấy khuyết. Vậy mà nhà thơ Vĩnh Thuyên vào đề bài thơ với hai câu:

           Trăng nơi em giờ tròn hay khuyết ?
           Trăng ở đây còn chỉ nửa vầng

Đây chỉ là một câu thơ khơi chuyện giống như câu ca dao  ngày xưa của anh chàng tát nước đầu đình:

            Hôm qua tát nước đầu đình
            Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen

Áo có mấy ai đem treo hay vắt trên cành hoa sen mà được bao giờ. Tuy thế cách vào chuyện ví von nầy rất tế nhị, nói lên được tâm hồn thanh tao, thi vị của người phát ngôn ra nó. Ở đây Vĩnh Thuyên dùng trăng để hỏi thăm về hạnh phúc của em và dùng trăng thể hiện cho mình nỗi mất mát, cô đơn. Hai câu thơ còn làm ta liên tưởng đến những vầng trăng khuyết biểu tượng của chia ly: 

            Vầng trăng ai xẻ làm đôi
            Nửa in gối chiếc nửa soi dặm đường

                                           ( Nguyễn Du)
Hay:

           Hôm nay còn nửa trăng thôi
           Một nửa trăng ai cắn vở rồi
                                            ( Hàn Mặc Tử)

Nguyễn Du, Hàn Mặc Tử của ngày xưa hay Vĩnh Thuyên ngày nay đều xử dụng bút pháp ước lệ là một đặc điểm của thi pháp để thu hết cái tâm trạng da diết, lồng hết cái hoàn cảnh của tình vào trong hai câu thơ ngắn gọn.

Nửa vầng trăng của Nguyễn Du thì ở cùng hai người mỗi bên một nửa.

Nửa vầng trăng của Hàn Mặc Tử thì làm cho thi nhân trong đêm nhớ thương buồn đứt ruột.

Nửa vầng trăng của Vĩnh Thuyên lại ở trong chính nội tâm mình, và nó không phải là nửa vầng trăng của một đêm hay của một mùa trăng mà nó ray rứt trong tâm can suốt cả một đời:

          Nửa vầng trăng
          Nửa nụ hôn nuối tiếc
          Hơn nửa đời người
          Mình lạc mất nhau

Câu thơ “Mình lạc mất nhau” chứng tỏ tác giả đã từng có “Một nửa vầng trăng” rất đẹp, nghĩa là đã có một quãng thời gian dài đầy thơ đầy mông, đầy hạnh phúc của tình yêu. Câu thơ “Mình lại mất nhau” khiến cho người đọc liên tưởng đến quá khứ hai người yêu nhau là cả một vầng trăng tròn trịa lung linh trong cuộc đời, rồi bỗng nhiên nửa vầng trăng vụt biến, và nửa vầng trăng còn lại chỉ là một khối đau thương.

Đang nói vể trăng là hình ảnh ban đêm, đột nhiên Vĩnh Thuyên lại chuyển qua hình ảnh ban ngày với giọt nắng mùa thu vô cùng khác biệt với trăng:

            Giọt nắng mùa thu
            Buồn vui hai nửa
            Nửa úa vàng
            Nửa cũng hanh hao

Tất nhiên, tâm hồn thi sĩ được quyền lượn như con bướm, và con bướn Vĩnh Thuyên không lượn từ bông hoa nầy qua bông hoa khác hay vườn hoa nầy qua vườn hoa khác, mà lượn qua hai cõi thời gian cùng một lúc, có nghĩa là thi sĩ đi lại trong thời gian bằng tư tưởng của mình. Ngồi nhìn trăng mà nghĩ về giọt nắng, nghĩa là giọt nắng nầy không hiện ra trước mắt mà nó đang úa vàng, đang hanh hao trong lòng tác giả. Người đọc có thể liên tưởng rằng giọt nắng là trăng của hai miền. Trăng của miền anh thì úa vàng, trăng của miền em thì hanh hao. Cả hai miền trăng cô đọng ánh sáng trong tâm hồn tác giả, hóa thành giọt nắng mà hai nửa có hai màu khác nhau nhưng đều là ảm đạm. Với tôi, người viết ra thơ là tác giả làm thơ, còn người xem thơ là tác giả đọc thơ. Tác giả làm thơ hóa thành trăng thì tác giả đọc thơ cũng bay lên chin tầng trời để nhìn xem trăng đẹp, tác giả làm thơ biến vào trong giọt nắng thì ta cũng vào để thấy hết giọt nắng long lanh, như vậy sẽ thưởng thức được tận cùng cái hay của bài thơ sáng tác.

Vĩnh Thuyên đã sử dụng bút pháp chợt ẩn, chợt hiện, đánh đổi với thời gian, và lại ước muốn có đôi tay rộng để ôm choàng trái đất, nhưng thật chua xót, vòng tay đã không còn trọn vẹn:

               Anh muốn ôm nửa vòng trái đất
               Để trả em
               Nửa nụ ngọt ngào

Nửa nụ ngọt ngào của Vĩnh Thuyên không phải là chỉ một giây hay một phút mà là nửa cuộc đời còn lại của anh. Như ta thấy Vĩnh Thuyên đã nói “Hơn nửa đời/ Mình lạc mất nhau” nên nửa nụ hôn còn lại phải dài cho đến cuối đời.

 Hai câu cuối của bài thơ là một lời than và một câu hỏi rất tội tình:

                Còn nửa nào mà nhớ thương quá đỗi
                Mai…nửa trăng về, nửa có về theo?

Mai… là ngày mai hay cuối đời? Về là về đâu ? Quê hương hay cõi vĩnh hằng ? – Tác giả không nói.

Hai câu thơ cuối cùng vẽ lên một niềm hy vọng mong manh nhưng gợi lên một nỗi buồn tuyệt vọng khôn cùng Vĩnh Thuyên hạ bút ở đây để người đọc lững lờ theo suy tưởng. Đó là nghệ thuật người viết thường dùng luôn làm cho người đọc vương vấn hoài âm hưởng của thơ.

Bài thơ mở đầu là trăng của hai vùng quả đất, rồi thu nhỏ vào giọt nắng mùa thu, nói về hai nửa nụ hôn để diễn tả mối tình chia ly của hai mãnh đời chia biệt. Nụ hôn chỉ có dài và ngắn, không có một nửa bao giờ. Vậy mà khéo léo làm sao, Vĩnh Thuyên đã chia nụ hôn thành hai nửa như hai nửa địa cầu, hai nửa cuộc đời và làm cho hai nửa nụ hôn trùm lên không gian, thời gian và vạn vật, biến nụ hôn là vầng trăng trở thành giọt nắng, đem nụ hôn hòa điệu với trăng ngàn và dấu nụ hôn vào sâu trong ước vọng.

Tôi yêu bài thơ và tôi để bài thơ rung động trong lòng đã lâu, đến nay chỉ viết ra được một phần nào những gì tôi cảm xúc.
 

Thay lời kết tôi trích lại comment của bạn SƠN TRẦM đã đăng ở dưới bài thơ như sau :

...còn nửa nào!?
nửa vầng trăng, nửa nụ hôn nuối tiếc, nửa đời người, nửa giọt nắng hanh hao, nửa vòng tay, nửa...có về theo? Chữ “nửa” đi suốt bài thơ, được chuyên chở bằng dấu hỏi từ lúc bắt đầu đến khi kết thúc, khiến người đọc cảm thấy như muốn...ngạt thở trong sự vô vọng của cuộc kiếm tìm một nửa còn lại của mình! Adam và Eva cứ khóc tìm nhau từ...thuở nằm nôi đến thuở...bạc đầu, cuối cùng rồi, giọt nước mắt cũng cắt làm hai !!!

                          Châu Thạch

                            Đà Nẵng

truongvantran@hotmail.com