CHÍ PHÈO DIỄN CA 1- Nguyễn Tường

Tác giả Nguyễn Tường

Diễn ca hay thi hóa một tác phẩm là chuyển hình thức của tác phẩm đó từ văn xuôi sang văn vần, có thể dễ dàng truyền miệng vì dễ nhớ nhờ có vần và nhạc điệu. Nói cách khác, diễn ca là đại chúng hóa một tác phẩm bằng cách chuyển từ văn viết sang văn truyền khẩu để gần gũi với hình thức phổ biến của văn chương bình dân: tục ngữ, ca dao, hò, vè,...

Với mục đích đó, cha ông ta đã chuyển lịch sử Việt Nam sang văn vần.

Nghìn thu gặp hội thăng bình,
Sao Khuê sáng vẻ văn minh giữa trời.
Lan đài dừng bút thảnh thơi,
Vâng đem quốc ngữ diễn lời sử xanh.
...

là đoạn mở đầu Chương 1: Nhà Hồng Bàng của Đại Nam Quốc Sữ Diễn Ca.

Những câu sau trong đoạn Hai Bà Trưng dựng nền độc lập được nhiều người thuộc:

Bà Trưng quê ở châu Phong,
Giận người tham bạo thù chồng chẳng quên.
Chị em nặng một lời nguyền,
Phất cờ nương tử thay quyền tướng quân.

...

Để dễ học, người ta còn vần hóa những bài chữ Hán (Tam tự kinh), Pháp Văn, toán...

Gần đây, nhà thơ Phạm Thiên Thư đã thi hóa nhiều bộ kinh, "làm cho giáo lí của đức Phật gần gũi và dễ nhớ đối với mọi người".

Chuyển văn xuôi sang văn vần  là đam mê từ lâu của Nguyễn Tường - một người Quảng Trị hiện đang sống với con cháu ở New York. Anh đã chuyển thể những truyện ngụ ngôn của Aesop - một nhà văn Hy Lạp sống vào khoảng 620-564 trước CN, ngụ ngôn của Jean de La Fontaine  (1621-1695) - một nhà thơ ngụ ngôn nổi tiếng của Pháp. Anh còn chuyển thể Thánh Kinh và nhiều truyện khác.

VNQT vừa nhận được công trình gồm 1.732 câu văn vần do anh chuyển thể truyện ngắn CHÍ PHÈO, một truyện ngắn nổi tiếng của Nam Cao được đưa vào dạy ở chương trình phổ thông. Xin giới thiệu  CHÍ PHÈO DIỄN CA cùng bạn đọc.

1.

Hắn chân vừa đi, miệng vừa chửi.

Bao giờ cũng thế, hễ rượu vào.

Bắt đầu chửi trời, thì đã sao?

Trời có của riêng nhà nào nhỉ?

Rồi hắn chửi đời. Thì cũng thế:

Đời là tất cả, chẳng là ai.

Tức mình, hắn chửi cả làng này.

Nhưng làng Vũ Đại ai cũng nhủ:

“Chắc nó trừ mình ra thôi chứ!”

Không ai lên tiếng cả. Tức nhề!

Ồ, thế nầy tức thật. Tức ghê!

Đã thế, hắn chửi cha những đứa

không chịu chửi nhau với hắn nữa.

Nhưng cũng không một ai ra điều.

Mẹ kiếp! Thế phí rượu quá nhiều!

Thế thì hỏi sao hắn không khổ?

Không biết đứa chết mẹ nào đó

đã đẻ hắn khổ đến nỗi này!

A ha! Phải đấy, hắn chửi hoài,

hắn chửi ai đẻ ra thân hắn,

cái tên Chí Phèo mà chắc chắn

chỉ có trời may ra biết chăng?

Hắn không biết, và ngay dân làng,

cả Vũ Đại cũng không ai rõ.

***

   Có anh đi thả ống lươn nọ,

sáng kia thấy hắn nằm trần truồng,

xám ngắt bên lò gạch bỏ không

trong chiếc váy đụp, anh rước lấy

đem cho một bà mù gần đấy.

Bà lại gặp phó cối không con

bán lại nó; khi bác không còn

thì hắn bơ vơ, đi ở đợ

hết nhà nầy lại đi nhà nọ.

Hai mươi tuổi, hắn làm canh điền

cho ông lý Kiến, để kiếm tiền

cụ bá Kiến hiện ăn tiên chỉ.

Hình như, mấy lần nhà ông lý

bà ba trẻ hay ốm lửng luôn,

bắt xoa bụng, đấm lưng, bóp chân.

Người ta bảo ông lý hóng hách

cả làng sợ, ra đình rất oách,

mà về nhà phải sợ bà này.

Người bà phốp pháp, má hây hây,

mà ông lý hay đau lưng nữa;

người đau lưng thì hay sợ vợ

mà chúa đời là cái khỏe ghen.

Người bảo ông ghen anh canh điền

mà sợ bà ba không dám nói.

Người thì bảo anh canh điền giỏi

được bà ba quyền bổ quyền thu

tin tưởng nên anh trở thành hư

lấy trộm tiền trộm thóc nhiều lắm.

Mỗi người nói thêm muối, thêm mắm.

Chẳng biết đâu mà lần đúng sai

Chỉ biết rằng đã có một ngày

Chí bị bắt giải lên quan huyện

rồi nghe đâu đi tù vụ kiện.

Không biết hắn bị tù mấy năm,

chỉ biết bảy, tám năm biệt tăm,

bỗng một hôm lù lù xuất hiện.

Mới đầu, không ai để ý đến,

hắn trông rất khác hẳn lần này

không một ai biết hắn là ai.

Trông hắn đặc như thằng sắng cá!

Cái đầu trọc lốc, răng trắng xóa,

Cái mặt đen mà rất cơng cơng,

trông gớm chết, hai mắt gườm gườm!

Hắn mặc quần áo nái đen nữa,

với cái áo tây vàng, ngực hở.

Ngực phanh đầy nét chạm phượng rồng,

bên cạnh cầm chùy đứng một ông,

cả hai tay nữa. Trông gớm chết!

Về hôm trước, hôm sau uống miết

ngồi chợ, rượu, thịt chó tới say.

Rồi hắn xách một cái vỏ chai

đến ngay cổng nhà lão bá Kiến,

gọi tên tục ra chửi đủ chuyện.

Cụ bá Kiến lúc nầy vắng nhà.

Bà cả đùn bà hai, bà ba,

ra nói chuyện lỗi phải với hắn

nhưng thấy hung hăng chẳng ai dám.

Mắc phải thằng liều lĩnh lại say,

tay nó lăm lăm cái vỏ chai

mà nhà lúc này đàn bà cả...

Thôi cứ đóng cổng cho chặt đã,

rồi mặc thây cha nó bên ngoài,

nó chửi nó lại nghe còn ai!

Thành thử chỉ còn ba con chó

với một thằng say rượu là nó...

Thật ầm ĩ! Hàng xóm hôm nay

bỗng dưng có một bữa điếc tai,

nhưng có lẽ trong lòng họ xả:

xưa nay họ chỉ nghe bà cả,

bà tư, bà hai hoặc bà ba

nhà cụ bá chửi bới người ta,

bây giờ họ mới thấy chuyện lạ

người ta chửi cả nhà cụ bá.

Mà chửi mới sướng miệng làm sao!

Mà ngoa ngoắt thiệt! Họ bảo nhau:

Phen nầy cha con thằng bá Kiến

hết dám vác bộ mặt xuất hiện!

Mồ mả tổ tiên nó lộn lên.

Cũng có người bảo, giọng còn hiền:

“Phúc đời nhà nó, ông lý vắng...”

Ông lý đây lý Cường chắc chắn,

con cụ Bá hách dịch, khinh người.

Phải lý Cường ở nhà, thử chơi!

Quả nhiên họ nói không sai thật!

Đấy, có tiếng người sang sảng quát:

Mầy muốn lôi thôi chuyện gì đây?..

Cái thằng không cha, không mẹ nầy!

Mầy muốn lôi thôi gì? Đợi đấy!..”

Đã bảo mà! Tiếng lý Cường ấy!

Lý Cường về! Lý Cường đã về!

Phải biết...A ha! Nghe chưa kìa?!

Một cái tát rất kêu thấy rõ!

Ôi! Mà cái gì thế nầy hở?

Tiếng đấm đá bình bịch ngoài đường.

Thôi thì cứ gọi là tan xương!

Bỗng, một tiếng “choang” nghe rất lớn,

phải rồi, hắn đập chai vào cổng...

ồ! Hắn vừa chửi vừa la làng

làm như ai cắt họng không bằng.

- Ôi làng nước ơi! Cứu tôi với...

Ôi làng nước ơi! Làng nước hỡi!

Bố con thằng bá Kiến giết tôi!

Thằng lý Cường đâm chết tôi rồi!...

Và họ thấy Chí Phèo lăn lộn

vừa kêu vừa lấy mảnh chai nhọn

cào vào mặt mình, máu chảy loang.

Mấy con chó xông vào sủa oang.

Lý Cường hơi có chút tái mặt

đứng nhìn khinh bỉ, miệng cười nhạt.

Hừ! Ngỡ gì hóa ra thế nầy!

Thì ra hắn định nằm vạ đây!

   Người ta tuôn đến xem cho rõ.

Bao người đùn ra từ các ngõ!

Thật như là cái chợ ồn ào.

Bà cả tới bà tư, bà nào

thấy có anh lý cũng vững dạ

bèn xưng xỉa, chửi góp cho hả.

Thật ra, các bà kéo hết nhau

muốn ra xem Chí Phèo làm sao?

Không khéo nó cố ý gieo vạ

cho cụ ông phen nầy sao hả?..

(Còn tiếp)