KHUYNH HƯỚNG TÌM NHÀN TRONG THƠ THÁI QUỐC MƯU - Châu Thạch

Nhà thơ Thái Quốc Mưu

KHUYNH HƯỚNG TÌM NHÀN 

TRONG THƠ THÁI QUỐC MƯU

Khuynh hướng thích sống nhàn đã có từ thời xa xưa trong văn thơ. Từ thời Đường bên Trung Quốc có bài thơ “Nhàn” của Bạch Cư Dị lưu truyền đến nay một thái độ sống bình an tự tại để hưởng niềm vui.

Ở Việt Nam ta, nhàn là cách muốn sống quen thuộc của nhà Nho xưa, thường là bởi một lý do nào đó như chán ngán con đường hoạn lộ, bất đắc chí vì thời cuộc đổi thay hay đã trả xong nợ sách đèn nên tìm thú hưởng nhàn bằng cách tránh xa thực tại, tìm vui trong thiên nhiên.

Thời Trần, nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm xa lánh bả vinh hoa, tìm nhàn trong vui thú điền viên như cày cuốc, đi câu, gần gủi với thuyết vô vi của đạo Lão. Nhà thơ Nguyễn Khuyến cũng ký gởi tâm trạng mình trong các bài thơ Thu Ẩm, Thu Điếu, Thu Vịnh để tìm quên thế sự trong cảnh thanh nhàn giữa cảnh vật thiên nhiên. Nguyễn Công Trứ cầu nhàn hưởng lạc trong những thú tiêu khiển khi còn đang tại chức và ngao du sơn thuỷ tìm nhàn khi nợ kẻ sĩ trả xong.

Ngày nay giữa thế kỷ 21, nhà thơ Thái Quốc Mưu cũng có khuynh hướng nhàn được thổ lộ trong bài thơ “Tìm Nhàn”. Thử đi vào bài thơ “Tìm Nhàn” của ông để để suy nghiệm thêm về cái lý do và cái ý muốn nhàn của nhà thơ thời đương đại:

Tìm Nhàn

Cuộc sống suy ra khổ luỵ nhiều

Cái tình nồng ấm chẳng bao nhiêu

Chi bằng lên núi đùa mây gió

Hoặc giả ra sông ngắm nắng chiều

Nhật nhật trần gian thường tự tại

Thời thời cực lạc tất tiêu diêu

Thư nhàn vui với câu thơ phú

Gác gối… cùng ta lẩy, luận Kiều.

Như trên đã nói các nhà thơ thời xưa có khuynh hướng hưởng nhàn vì ảnh hưởng thuyết vô vi của Lão giáo, đồng thời trong cuộc đời gặp sự cố bất bình, từ đó sinh ra yếm thế.

Hai câu thơ nhập đề trong bài thơ “Tìm Nhàn’ của Thái Quốc Mưu chưa tìm thấy bị ảnh hưởng bởi đạo Lão nhưng tư tưởng yếm thế cũng đã bộc lộ rỏ ràng khi cho cuộc sống là khổ luỵ và tình người chẳng nồng ấm bao nhiêu!

Thật thế, ngày nay con người bị quay cuồng chạy theo vật chất vì đòi hỏi của sự sống cần quá nhiều nhu cầu bức thiết. Con người càng văn minh thì mức sống vật chất càng cao, từ đó tinh thần bị suy giảm làm cho tình người bị giá lạnh đi. Chữ “khổ luỵ’ mà nhà thơ Thái Quốc Mưu đã nói nó thiên về phần tinh thần hơn phần vật chất vì câu thơ kế tiếp bổ nghĩa cho câu thơ trên là “cái tình nồng ấm chẳng bao nhiêu”. Chủ nghĩa cá nhân của phương tây càng ngày càng phát triển đem lợi ích là quyền tự do cá nhân được tôn trọng nhưng nó càng khiến loài người trở nên ích kỷ, khô khan tình yêu thương đồng loại, tha nhân.

Khi Thái Quốc Mưu nói “Cái tình nồng ấm chẳng bao nhiêu” ông không đặt cá nhân mình vào sự bất mản vì bị thua thiệt ở đời mà ta thấy tác giả nhấn mạnh chữ “Cuộc sống” nghĩa là chỉ vào sự suy thoái đạo đức chung của con người trong xã hội ngày nay. Khác với một Thái Quốc Mưu thường lên trời hay xuống địa ngục, luôn luôn kiên cường, dè biểu, tố cáo cái xấu, mong muốn sửa chửa con người một cách tích cực thì ở bài thơ nầy ông tỏ ra tiêu cực, lánh xa sự náo nhiệt, tìm nơi ở đem sự bình lặng cho mình:

Chi bằng lên núi đùa mây gió

Hoặc giả ra sông ngắm nắng chiều

Hai chữ “chi bằng” và hai chữ “hoặc giả” cho ta thấy lên núi và ra sông không phải là điều ông thật sự mong muốn. “Đùa mây gió”, “ngắm nắng chiều” chẳng qua chỉ là bất đắc dĩ mà thôi. Ta thấy khác với các nhà thơ xưa, cái tinh thần vô vi của đạo lão không có sẵn trong Thái Quốc Mưu, mà ở đây, cái tinh thần dấn thân trong cuộc đời có sẳn trong ông bị ngưng trệ trong một vài phút giây xuống tinh thần sinh ra yếm thế. “Đùa mây gió”, “ngắm nắng chiều” với Thái Quốc Mưu không phải để tu thân, không phải để hoà nhập với đất trời như chính nó, mà chỉ là cách quay lưng lại, tạm quên cuộc đời nhọc nhằn khổ luỵ mà thôi. Tất nhiên các nhà nho xưa cũng chán đời mới tìm nhàn nhưng chữ “nhàn” đối với họ là con đường giải thoát còn chữ “nhàn” ngày nay của Thái Quốc mưu là con đường thư giản tìm quên, không phải là cứu cánh.

Qua hai câu luận của bài thơ “Nhật nhật trần gian thường tự tại / Thời thời cực lạc tất tiêu diêu” được giải nghĩa là “Ngày ngày trần gian mà ung dung tự tại thì khi chết sẽ tiêu diêu miền cực lạc” và hai câu kết “Thư nhàn vui với câu thơ phú /Gác gối…cùng ta lẩy, luận Kiều” cho thấy phong cách hưởng nhàn của nhà thơ ung dung và tự tại nhưng chung quy vẫn chưa thoát hẳn ra ngoài vòng tục luỵ. Chưa thoát hẳn ra vì sao? 

Đọc bài thơ “Nhàn” của Nguyễn bỉnh Khiêm ta thấy tác giả thoát hẳn vòng danh lợi, lui về ở ẩn và sống lao động, ăn uống giữa thiên nhiên và sự thật ông đã làm như thế:

Một mai, một cuốc, một cần câu

Thơ thẩn dầu ao vui thú nào

Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ

Người khôn, người đến chốn lao xao

Thu ăn măng trúc đông ăn giá

Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao

Rượu đến cội cây ta sẽ uống

Nhìn xem phú quý tợ chiêm bao.

Ngược lại đọc bài thơ “Tìm Nhàn” của Thái Quốc Mưu ta biết đó chỉ là ước mơ trong khi ông vẫn sống, làm việc trong “cuộc sống suy ra khổ luỵ nhiều” nầy. Ở một bài thơ “Tìm Nhàn” khác, khẳn định cái quan niệm hưởng nhàn của nhà thơ như là một nguồn vui mới thanh nhã hơn nhưng vẫn dấn thân và năng động:

Vinh nhục bao phen đã đủ rồi

Dại gì ta chẳng chịu vui chơi

Lên non đùa giỡn cùng hoa bướm

Tắm biển tung tăng với nắng trời

Vẩy gió đùa mây trêu ã nguyệt

Căng bườm lướt sóng vượt ngàn khơi

Lên đèn, vung bút làm thơ phú

Nghiêng gối chung chăn với bạn đời.

Tóm lại ta nhận thấy cái quan diểm hưởng nhàn của nhà thơ Thái quốc Mưu là sự chắc lọc tinh hoa của tư tưởng người xưa cọng thêm tư duy của mình trong hoàn cảnh thực tế ngày nay. Hoàn cảnh thực tế không cho nhà thơ hành đạo như các tiên ông xuất thế, quên đời, hoà mình trong cõi thiên nhiên. Vì vậy, thơ là sự thăng hoa ước muốn của tâm hồn mình.

Cái hay trong thơ “Tìm Nhàn” của Thái Quốc Mưu là nhà thơ không thánh hoá mình như tiên ông đạo cốt. Đọc thơ ta không thấy cái cao siêu giả tạo của hạng người lộng ngôn chỉ tu thân trên miệng lưởi của mình. Đọc thơ ta thấy con người thật của Thái Quốc Mưu vẫn còn lấm bụi trần nhưng lòng trần của ông luôn ao ước những điều cao đẹp .

Thơ “Tìm Nhàn” của Thái Quốc Mưu cũng thể hiện cho tâm tư của nhiều bậc trí giả ngày nay, ước mơ một vùng bình yên để nghỉ dưởng tâm hồn nhưng dễ đâu mà có được ./.

Châu Thạch

Đà Nẵng, ngày 1/9/2014

                            

                          

                           

                      

               

              

THĂM HỎI BẠN

Lâu ngày tình…tệ chẳng ra sao !

Vắng bặt không nghe tiếng gọi chào

Có phải trùm chăn lo bão nổi

Hay đang sợ lũ quyét bờ bao ?

Mắc theo đạo sĩ thăm rừng trúc

Bận gặp tiên nga viếng động đào ?

Chớ bảo rằng ta không nhớ bạn

Trông chờ tin nhạn dạ nao nao

Nhân tình lạnh nhạt biệt âm hao

Thế giới bao la lạc chỗ nào ?

Chắc ẩn am mây tu khổ hạnh

Hay nương lều cỏ sống thanh cao ?

Đã vào cõi tạm nhiều cay đắng

Chẳng trách đời hư thiếu ngọt ngào

Nắn nót viết thơ trao tới bạn

Đừng cười sáo sậu hót xôn xao

Lý Hiểu

VA,09/2014