NỖI LÒNG DÂN VEN BIỂN VÀ LÍNH GIỮ ĐẢO / Bút ký Nguyễn Nguyên An

         

NỖI LÒNG DÂN VEN BIỂN VÀ LÍNH GIỮ ĐẢO

Bút ký Nguyễn Nguyên An

Chúng tôi về thôn Bình An II, xã Lộc Vĩnh, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế vào một ngày cuối tháng 6, nắng mênh mang suốt dãi thùy dương. Biển vắng người, thi thoảng có vài chiếc ghe nằm úp trên bờ cát, ngoài xa chỉ một chiều tàu neo đậu im lìm trong càng nước sâu Cảng Chân Mây, lại thêm cái nắng khắc khoải của vùng đất bãi ngang miệt mài cát trăng làm cảnh sắc nơi đây vốn vắng vẻ càng nhuốm màu xơ xác hoang sơ. Nhớ hè năm trước, ngưởi dân tắm biển, buôn bán, hàng quán, ghe, khách tắm biển náo nhiệt một miền quê yên ả, lòng tôi bỗng bâng khuâng xa xót.

Thôn Bình An II là một vùng bãi ngang trong sông (sông Lạch Giang) ngoài biển, có 256 hộ, 1.011 nhân khẩu, trăm phần trăm làm nghề đánh cá. Ông Nguyễn Xuân Đàn thôn trưởng tâm sự: “Bà con sống nghề biển rất khó khăn. Mùa này là “mùa ánh sáng” (đi đánh cá bằng đèn điện), năm trước mỗi đêm được 5 đến 7 tấn, bây giờ không có ký nào. Cầu mong Nhà nước hỗ trợ cho người dân lâu dài, chuyển đổi nghề hoặc đánh bắt xa bờ”.Anh Nguyễn Đình Khoái tiếp: “Từ ngày cá chết, nghề biển và du lịch cung chết theo. Cá di cư là cá nổi từ ngoài khơi vào như cá Thu, cá đuối... nước đẹp mới vào, cá bản địa là loài cá chỉ ở một vùng ven bờ như cá cá nục, đánh bắt ven bờ mùa này năm trước cũng được trên dưới 7 tấn. Thuyền con đánh từ 20 hải lý trở vào, nhưng bây giờ đánh bắt dưới 1 tấn, mà bán không ai mua. Nhà nước hỗ trợ một nhân khẩu 22kg gạo một tháng, và 6 triệu đồng cho thuyền máy. Em bây giờ đêm đi câu cá Nhồng và mực (cá di cư) và tôm thuộc dòng máu trắng, thức trắng đêm chỉ được vài chục đồng. Em cũng tính đi phụ hồ để kiếm tiền nuôi gia đình. Đi đánh cá trước đây 100kg, giờ chỉ được 1kg mà không ai mua, họ sợ, họ không ăn. Còn hè trước thứ Bảy, Chủ Nhật khách về tắm biển đông lắm”.

Dưới chân đèo Bắc Hải Vân, trên tuyến QL IA có một nhánh rẽ của dãy Trường Sơn đâm ra biển, là thị trấn Lăng Cô, ở đây có một bãi biển tuyệt đẹp, một bên biển một bên dãi thùy dương xanh mướt bốn mùa, cảnh thơ mộng với những cồn cát trắng, nước biển trong xanh, hòa với màu xanh của núi rừng. Vịnh biển này là thành viên thứ 30 của Câu lạc bộ “Các vịnh biển đẹp nhất thế giới” vào năm 2009. Đến Lăng Cô vào mùa hè này, với bãi cát trắng dài gần 10 km, làn n­ước biển trong xanh, có bầu không khí dịu mát nhờ biển xua tan cái nắng rát, thời tiết giảm xuống 5 - 7 độ. Và, đầm Lập An vốn mang dáng vẻ thơ mộng, yên tĩnh. Đến Lăng Cô bây giờ, cả Biển và đầm đều hoang vắng, trong đầm Lập An có một người lặn lội mò sò, giữa mênh mông nước thật là bơ vơ, tha thiết, còn trên bãi biển chỉ cát và nắng trắng lóa cả không gian, không một bóng du khách, không một người đi du lịch và không một bà con bản địa mua bán chào mời, đưa đón thật hoang vắng đau lòng.

Chúng tôi ra bóng mát sân trường ven đầm phá Lập An xem họa sĩ Quang điêu khắc tượng từ một khúc gỗ mít anh vừa mua về. Anh hì hục khắc, đục suốt chiều, một hôi từng giọt, từng giọt… Đây là lần đâu tiên tôi thấy làm nghệ thuật cũng toát mồ hôi. Tôi đã chụp lưu giữ tượng gỗ THIẾU NỮ của họa sĩ vừa hoàn thành. Một bức tượng đẹp. Tối đến nhà thơ Mai Văn Hoan lại đọc nghe bài thơ mới viết trong buổi giao lưu nho nhỏ với các bạn nhỏ mới quen ở Lăng Cô.

Sau hai lần hoãn vì áp thấp nhiệt đới và siêu bão. Sáng nay Đoàn văn nghệ sĩ mới lỉnh kỉnh bới đồ ăn thức uống ra đảo. Biển trải mênh mông trước mắt, bầu trời lồng lộng trên cao, biển và trời xanh ngát một màu, ngày biển đẹp. Gọ lớn chạy 45 phút thì đến đảo Sơn Chà. Trên thuyền có trung úy Nguyễn Hữu Tráng (anh đón chúng tôi từ bến Lăng Cô, cùng theo Đoàn ra đảo), dưới bến đã có các anh giữ đảo giúp Đoản khuân vác đồ dùng lên Trạm.

Đảo Sơn Chà còn có tên là đảo Ngọc, Ngự Hải Đài, Cù lao Hàn. Nằm giữa vùng biển Đà Nẵng - Huế, thuộc huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Sơn Chà là điểm trọng yếu tiền tiêu về an ninh quốc phòng, nơi đang bảo tồn 144 loài san hô, 135 loài rong biển, 162 loài cá và một số động vật quý hiếm như sơn dương, vọoc... diện tích khoảng 1,5km2, giàu tiềm năng phát triển thành điểm du lịch cao cấp, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Cư dân chính của đảo là các chiến sĩ Trạm biên phòng (thuộc Đồn Biên phòng Lăng Cô - Bộ chỉ huy Biên phòng tỉnh Thừa Thiên - Huế) và anh em Trạm đèn biển Sơn Chà (Cục Hằng Hải - Bộ Giao Thông Vận Tải)

Chúng tôi đến đảo, đảo đã có điện. Tổng công suất 8.200Wp, bao gồm 40 tấm pin năng lượng mặt trời IREX 205Wp, hệ thống Inverter, bộ sạc mặt trời, ắc-quy chuyên dùng cho môi trường biển, 5 trụ đèn năng lượng mặt trời do SolarBK sản xuất với chế độ điều khiển đèn tự động và hoạt động liên tục 3 ngày dù trời không có nắng, cung cấp tổng năng lượng trung bình từ 25- 30 kWh/ngày và cột chống sét cùng quạt máy, bếp điện từ. Các hệ thống được đầu tư gần 2 tỷ đồng, bảo đảm thông tin liên lạc thông suốt giữa đất liền với hải đảo, an ninh quốc phòng, nâng cao chất lượng sống, phục vụ các nhu cầu sinh hoạt cho lính đảo. Hội LHPN tỉnh phối hợp với Bộ chỉ huy Biên phòng tỉnh đã tổ chức khánh thành công trình nâng cấp Trạm công tác biên phòng đảo. Công trình gồm các hạng mục: cải tạo hệ thống đường ống và bể chứa nước sinh hoạt; xây dựng mới lan can đường lên, xuống đảo; đầu tư vườn rau xanh và một số công trình quan trọng khác. Đây là sự quan tâm đặc biệt của cán bộ hội viên Hội LHPN tỉnh dành cho cán bộ, chiến sĩ đang ngày đêm làm nhiệm vụ trên đảo Sơn Chà, thể hiện tình cảm nồng ấm của hậu phương với tiền tuyến, góp phần tạo điều kiện thuận lợi về vật chất và tinh thần để lực lượng biên phòng yên tâm bảo vệ chủ quyền vùng biển, đảo quê hương.

Mỗi khi tôi buồn, tôi thường lên tịnh cốc, tìm quên vào công việc, như kiếm củi, làm vườn, nhặt phân trâu bò vương vải. làm việc trong sự yên tĩnh của đồi tha ma, của ngàn cây lá nỗi buồn nhẹ nhàng ra đi lúc nào không hay, thân tâm được an lạc. Không ngờ ra đảo tôi được trò chuyện với thiếu tá Phạm Quang Thắng, người hơn sáu năm giữ đảo, đồng đội và bà con ngư dân gọi với cái tên thân thương: "Chúa đảo". Anh Thắng là một người rắn chắc, khi tôi hỏi: “ở đây anh có nhớ nhà?”. Anh nói: “Nhớ nhà tìm quên trong công việc là hết nhớ”. Hóa ra anh em tôi có phần giống nhau, xem công việc là liều thuốc thần, để tiêu tan nỗi buồn và cũng là năng lượng cho những người gìn giữ một góc đất trời Tổ quốc. Tôi lên ngọn hải đăng có độ cao 235 so với mặt biển, vì tôi muốn hấp thu năng lượng sạch nơi đây, không leo nữa, mà ngồi thiền ngay giữa đường đi. Biển im lặng mênh mông, núi rừng im lặng sâu thẳm, tôi im lặng thánh thiện. Một mình tôi hòa tan với rừng với biển, tôi nghe năng lượng xâm nhập vào tám vạn bốn ngàn lỗ chân lông và lăn tăn trên đỉnh bách hội, cho đến khi anh em đi xuống gọi tôi ra khỏi cơn mê hoang đường. Sau này, một anh bạn lớn tuổi nó với tôi: “ông chỗ nào cũng thiền, hình thức quá!”. Tôi thưa với anh: “Em tự tu, tu bằng hộ pháp của gia đình. Thiền như tập thể dục, gặp môi trường tốt em tập thể dục. Tập thể dục lợi lạc cho sức khỏe mình, khoe làm chi, anh?! Khoe cũng chẳng ai cho lon gạo, thêm nặng nghiệp” Tôi cũng thường nói lỗi của mình, xem đó là sám hối, nhưng lỗi nói ra được nhẹ bớt đi. Tôi nghĩ đã làm phiền các bạn, có thể đây là bút ký cuối cùng. Sạu này tôi phải tập nói dối, tập từ chối cuộc gọi khi ai đó ngõ lời mời tôi đi viết vì tôi ăn chay và ngồi thiền không đúng nơi quy định.

Trung úy Tráng tâm sự: “Chúng em canh giữ biên giới hải đảo, mùa mưa bão tích trữ lương thực, nhu yếu phẩm để giúp ngư dân ghé lên đảo trú bão”. Ông Phạm Xuân Luận, trạm trưởng Trạm đèn biển Sơn Chà nói: “Đèn độc lập, báo vị trí hòn Sơn Chà, giúp tàu thuyền hoạt động trong vùng biển Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng định hướng và xác định vị trí của mình”.

Các anh ở đây đi chợ bằng hai đường Đà nẵng và Lăng Cô. Du khách đi gọ ở Lăng Cô, gọ nhỏ 600.000 đ một chuyến, gọ lớn 1 triệu đồng một chuyến. Ở Đà Năng, mỗi một khách câu đêm ven đảo chỉ tốn 100.000 đồng. Đảo gần Đà Nẵng hơn, đêm đêm nhìn Đà Nẵng như một Hồng Kông thu nhỏ. Đêm cuối ở đảo, dưới ánh trăng mùa trăng tháng sáu âm, tôi thả bộ lang thang một mình trên cát mịn, tận hưởng mùi biển đêm và mùi rừng nguyên sinh nồng nàn, mát lạnh. Để cảm thấy mình không bơ vơ trong bóng đêm, chỉ còn tiếng côn trùng và tiếng sóng biển vỗ vào bờ ầm ào và ánh sáng đèn điện của Trạm Biên phòng, như một điểm sáng tin yêu tỏa sáng ấm áp trong đêm. Sáng hôm sau, chừng 9 giờ ghọ từ Lăng Cô ra đón chúng tôi, đây là phút chia tay bịn rịn và cảm động, các người lính giữ đảo trẻ trung, chịu sương chịu gió và mạnh mẽ cùng chụp với chúng tôi vài tấm hình kỷ niệm và đồng hứa có dịp ghé Huế sẽ thăm chúng tôi, các bàn tay vẫy và những nụ cười mặn mòi sóng gió như tan dần vào biển khơi khi gọ xa dần…

Anh bạn tôi nhà thơ Mai Văn Hoan, trong chuyến này viết nhiều bài thơ hay, anh làm một bài thơ tặng anh em giữ đảo, và tặng tôi, tôi xin chép ra đây:

ĐẢO NGỌC

(Tặng các chiến sĩ đồn biên phòng đảo Ngọc)

Một ngày ra đảo Ngọc

Được ngồi hóng gió khơi

Được chiêu đãi cá mú

Chan canh rau mùng tơi

Các loại cây đủ cả

Chẳng khác chi vườn nhà

Đất, giống, cùng gia súc

Mang từ đất liền ra

Điện do mặt trời cấp

Nước hứng từ khe sâu

Tivi xem thoải mái

Chiều ra biển buông câu

Lính toàn là “đực rựa”

Thèm cảnh sống gia đình

Những đêm đông, khép cửa

Ôm gối ngủ một mình

Lúc nhớ con, nhớ vợ

Hướng mắt về quê nhà

Chỉ thấy toàn mây trắng

Cùng biển trời bao la

Đảo ngọc 14-07-2016

Mai Văn Hoan

Tôi vào chợ Lăng Cô vào buổi trưa ngày nắng. Ai đó đã nói: “Muốn biết kinh tế của một miền quê, hãy đến chợ”. Chợ Thị trấn Lăng Cô là một khu trù phú, chợ trước đây đông cả ngày, sáng sớm đã đông khi cá về, người buôn mua chuyển đi các nơi. Chợ bây giờ chỉ một người lang thang là tôi. Người bán ngồi vao mặt chờ người mua mai xưa. Có một chị tiểu thương cho tôi biết, sau 15 giờ mới đông, mà cũng không có mấy người mua. Quán Bích Lãm chuyên bán tôm chua, mực khô, cá ngựa, mắm sò cung than thở: “Em đổ mấy trăm thẩu mắm vì không ai mua”, chị Gái chuyên bán cá khô, mực khô, nói: “Cá khô em nhập từ Vũng Tàu, mà họ tưởng cá này đánh bắt gần bờ họ không mua. Trước đây ngày vài trăm, giờ không được một đồng”. Rồi hàng tạp hóa cũng ế do người dân không có tiền, hàng rau cũng bán ngày được một ký rạu lẻ tẻ, đến dép cũng không bán được vì người ta tiết kiềm, lấy giấy thép xâu lại đi tạm… Chi Hà bán gạo tâm sự: “Gạo được Nhà nước phát cho gia đình ngư dân, lại ảnh hưởng trực tiếp tới tôi. Họ có gạo ngon ăn rồi, họ không mua gạo của tôi nữa, tôi bán không được một phần mười hè này năm trước”. Trở về khách sạn nơi đoàn chúng tôi ở. Ông Nguyễn Đình Ấn, giám đốc khách sạn Sen Hotel, cho biết khách sạn có 32 phòng, 3 tháng hè năm trước kín hết, nay chỉ vài phòng lai rai. Khi anh Hiền chạy xe ôm chở tôi từ chợ vể, anh than: “”Ít khách du lịch đến Lăng Cô nên bọn em cũng không có khách anh ạ. Thiệt tình, biển bị ô nhiệm mình cũng bị lây”.

Thị trấn Lăng Cô còn là một điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh Thừa Thiên Huế và của cả nước. Bác Hồ đã nói: ”Rừng vàng, biển bạc, đất kim cương”, Cư dân duyên hải từ lâu không chú ý lợi ích “biển bạc”. Bốn tỉnh miền Trung chỉ ba tháng biển bị ô nhiễm, đã thấy sức ảnh hưởng của biển sâu rộng đến vô cùng, ở Lăng Cô không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến ngư dân mà còn ảnh hưởng sâu sắc lâu dài đến anh chạy xe ôm, anh tài xế lái tắc xi… Đúng như anh ngư dân Bình An II đã nói: “Biển chết, nghề cá chết, du lịch cũng chết theo”. Chúng tôi văn nghệ sĩ Thừa Thiên Huế cũng xa xót chia sẻ nỗi đau ô nhiễm môi trường biển của bà con ven biển huyện Phú Lộc, thị trấn Lăng Cô, huyện phú vang và ba tỉnh khác. Mong bà con kiên nhẫn cùng Nhà nước khắc phục cải tạo môi trường làm trong sạch biển, để ngư dân đánh bắt nhiều hải sản sạch và bà con thị trấn Lăng Cô tất tả mua bán, mưu sinh, đưa đón khách du lịch rộn ràng náo nhiệt hơn xưa…

N.N.A

Địa chỉ liên lạc: Nguyễn Văn Vinh. 50 trần Thái Tông Huế. Tel: 01688971486.