VÀI LỜI VỚI ÔNG PHẠM ĐỨC NHÌ ... - Nguyễn Bàng + Phụ lục: Thư của Ô. Nguyễn Khôi gởi Ô. Lai Quảng Nam

VÀI LỜI VỚI ÔNG PHẠM ĐỨC NHÌ TRONG ĐỐI THOẠI CỦA ÔNG VỀ HAI ĐIỂM Ở NGOẠI BIÊN BÀI VIẾT CỦA TÔI 

Nguyễn Bàng

Tôi nhận được bài “XIN HÒA NHÃ TRONG TRANH LUẬN THƠ CA” của ông Phạm Đức Nhì không trực tiếp từ gmail của ông mà được chuyển tiếp từ  Phu Đoan phudoan223@yahoo.com.vn

 Trong thư (bài), ông Phạm đức Nhì viết:

“Nhận thấy cuộc đối thoại này đề cập đến một số điểm khá quan trọng của việc Bình Thơ tôi đã muốn góp vài lời bàn luận nhưng thú thật còn phân vân chưa biết “tiếp cận vấn đề” thế nào cho hợp lý và hiệu quả nhất”, tôi đã toan không nói gì. Nhưng đọC kỹ thì thấy ông Phạm Đức Nhì bảo: “Cuối cùng không biết trời xui đất khiến thế nào tôi lại chọn đối thoại với bác Nguyễn Bàng về hai điểm ở ngoại biên”, tôi cũng thấy mình như “trời xui đất khiến” cần phải đáp lại lời đối thoại với ông PĐ Nhì về hai diểm mà ông gọi là ở ngoại biên ấy.”

Về cái điểm ngoại biên thứ nhất, ông PĐ Nhì viết:

“Để mở đầu thư của mình bác Nguyễn Bàng viết:

“Tôi không có một mẩu bằng Đại học nào chứ nói gì đến cả cái bằng Tiến sĩ Ngữ văn như ông Nguyễn Ngọc Kiên mặc dầu tôi biết ở xứ mình hiện nay sản xuất tiến sĩ như gà đẻ: Mỗi ngày một ‘tiến sĩ’”.

ông nói xéo luôn: “Trước hết, bác Nguyễn Bàng không nên “xách mé” cái bằng Tiến Sĩ Ngữ Văn của ông NNK như thế.”

Thế nào là xách mé, thưa ông PĐ Nhì?

Theo từ điển Tiếng Việt thì: xách mé: Tính từ  

(cách nói năng) xấc xược, thiếu lịch sự, thiếu lễ phép

Theo cách hiểu của đa số người Việt thì cách nói năng xách mé thường là cách nói năng xấc xược ở người dưới với người trên, người ít tuổi nói với người trên tuổi, em nhỏ nói với anh chị lớn, con cái nói với cha mẹ ông bà…hay xách mé với những vấn đề trọng đại chung của nhiều người, như một số người Việt ở trong nước gọi cờ vàng ba sọc đỏ của VNCH xưa là cờ ba que hay cờ ba que xỏ lá, ngược lại một số người Việt ở Hải ngoại gọi cờ đỏ sao vàng hiện nay là cờ máu.

Vậy ông PĐ Nhì bảo tôi là đã xấc xược , thiếu lịch sự thiếu lễ phép với ai? Với ông Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kiên hay với ông nhà thơ Phạm Đức Nhì ở Hoa Kỳ?

Với cái nhan đề “XIN HÒA NHÃ TRONG TRANH LUẬN THƠ CA”, thoạt nghe có cảm giác đây là một lời trang nhã của một bậc chính nhân quân tử. Mà người quân tử thường quan niệm "tri hành hợp nhất", lời nói phải đi đôi với việc làm và phải tôn trọng lời nói "quân tử nhất ngôn” . Nhưng ngay khi vào cuộc trao đổi, ta thấy bậc chính nhân quân tử ấy đã hiện nguyên hình là một kẻ ăn nói hàm hồ. Chửi xéo người khác là đồ xách mé nhưng chính mình lại  ăn nói mách qué hơn. Thật đúng là:

Chân mình thì lấm lê mê,

Lại cầm bó đuốc đi rê chân người.

Còn về cái bằng tiến sĩ ngữ văn của ông Nguyễn Ngọc Kiên thì tôi đâu dám xấc xược. Tôi chỉ nói “Tôi không có một mẩu bằng Đại học nào chứ nói gì đến cả cái bằng Tiến sĩ” 

Ông PĐ Nhì nhấn mạnh: “Hơn nữa, đề tài chính của cuộc tranh luận này là nội dung bài viết Đầu Xuân Thì Thầm Với Nhà Thơ Nguyễn Khôi chứ không phải mảnh bằng Tiến Sĩ Ngữ Văn của ông Nguyễn Ngọc Kiên.”

Thưa ông, không liên quan đến cái mảnh bằng tiến sĩ ấy thì ông Nguyễn Ngọc Kiên cần gì phải danh xưng trong bài viết là Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kiên mà chỉ cần đề Nguyễn Ngọc Kiên hay tác giả Nguyễn Ngọc Kiên là đủ.

Khi tên người kèm theo danh hiệu Giáo sư (GS), Phó giáo sư (PGS), Tiến sĩ (TS), và nhất là khi những danh hiệu này đi kèm nhau: GS.TS, PGS.TS, BS.TST như vậy trên một bài viết hay trên các phương tiện truyền thông đại chúng, thử hỏi có  liên hệ gì đến học thuật, đến cuộc trao đổi không? Trong khi, thực tế thì bằng tiến sĩ chỉ là một tấm vé để bước chân vào ngưỡng cửa của cộng đồng trong nghề nghiệp, nghiên cứu và giảng dạy bậc đại học.  Một bài viết hay một người có thực tài, ai nhìn cũng thấy ngay, thì không cần bằng cấp đi theo tên người viết

Một bạn có mail là Doan Tran trankiemdoan@gmail.com USA đã viết:

“Nhưng tại sao sao phải bắt thi ca dính chùm lấm lem với những mảnh bằng TIÊN SĨ MADE IN VIETNAM nhỉ?!

Mảnh bằng chỉ là chút phương tiện câu cơm trong một số hoàn cảnh nào đó; thơ mới là tiếng vọng của tâm và cảm dạt dào, mênh mông không biên giới.

Thật tội tình cho thơ khi bị dính chùm với chữ nghĩa quan trường hay hè phố!”

Điểm ngoại biên thứ hai “trời xui đất khiến” ông Phạm Đức Nhì chọn để đối thoại là đoạn ông trích lời viết sau của tôi:

Rồi bác Nguyễn Bàng kết thúc thư của mình bằng đoạn “… xin ông (Nguyễn Ngọc Kiên) hãy nhớ cho, ông còn trẻ hơn nhà thơ Nguyễn Khôi rất nhiều và ông đã là Tiến sĩ Ngữ Văn chắc ông thừa biết câu “Hãy kính trọng người già khi bạn còn trẻ”. Nếu còn thì thầm với nhà thơ lão thành Nguyễn Khôi, xin ông Nên hãy (thì) thầm những lời đúng và đẹp như hoa Xuân thì hay hơn, ông Tiến sĩ Ngữ Văn à!”

Và ông đối thoại như sau:

Bước vào sân chơi Bình Luận Thơ Ca dĩ nhiên phải có thái độ lịch sự, tôn trọng lẫn nhau, xưng hô cho phải phép. Nhưng những người trẻ, như ông Nguyễn Ngọc Kiên, vẫn có quyền bày tỏ ý kiến của mình, trao đổi thẳng thắn và bình đẳng với các bậc lão thành về các vấn đề Thơ Ca đang tranh luận. Trong bài ĐXTTVNTNK ông NNK đã có cách xưng hô đúng mực, ngôn ngữ hòa nhã, theo tôi, không thể chê trách. Nếu trong bài viết ấy ông NNK có chỗ nào không đúng thì cứ thoải mái vạch ra phê bình, chỉ trích. Xin đừng bắt ông ta vì câu “Hãy kính trọng người già khi bạn còn trẻ” mà phải thì thầm vào tai nhà thơ lão thành Nguyễn Khôi những lời “đẹp như hoa xuân” khi tâm ý của ông không muốn như vậy. Thi sĩ nếu muốn được nghe những lời “đẹp như hoa xuân” của người phê bình thì phải thai nghén, phải ủ tứ thơ cho chín, cho lên men, rồi chờ lúc cao hứng dùng kỹ thuật thơ điêu luyện của mình viết lên những vần thơ dạt dào cảm xúc. Xin đừng mang tuổi già ra hù dọa lớp trẻ để làm thui chột tính công bằng của việc phê bình.   Đàn để cùng trao đổi, luận bàn một cách thoải mái về cái hay, cái đẹp của thơ ca.

Phải thừa nhận ngay là ông PĐ Nhì nói nhiều lời rất đúng nhưng có lời này:

Xin đừng bắt ông ta vì câu “Hãy kính trọng người già khi bạn còn trẻ” mà phải thì thầm vào tai nhà thơ lão thành Nguyễn Khôi những lời “đẹp như hoa xuân” khi tâm ý của ông không muốn như vậy

Thì tôi xin thưa lại cùng ông:

Bài viết của ông Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Kiên với cái tên: "Đầu Xuân Thì Thầm Với Nhà Thơ Nguyễn Khôi”
Ai cũng hiểu thì thầm là  nói thầm với nhau, không để người ngoài nghe thấy. Nhưng ông Nguyễn Ngọc Kiên đâu có thì thầm riêng với nhà thơ Nguyễn Khôi mà ông đã nói cho cả bàn dân thiên hạ được nghe thấy. Trong cuộc sống hàng ngày, thường là bà hay mẹ thì thầm với con hay cháu còn nhỏ hay cháu bé thì thầm với bà với mẹ; đôi tình nhân thì thầm bên nhau, đôi bạn thân thì thầm bên nhau. Mà tất cả những gì tốt đẹp nhất cũng đều bắt đầu từ nhỏ bé. Vậy thì những lời thì thầm suy ra thường là những lời tốt đẹp.  Nhưng khi thì thầm với nhà thơ Nguyễn Khôi, ông Nguyễn Ngọc Kiên đã bảo nhà thơ rằng:

“Gần đây thơ Nguyễn Khôi xuất hiện khá nhiều và đều đặn trên các trang báo mạng. Phần lớn thơ anh là những bài thế sự, thời sự, chính trị mang tính ứng tác về cuộc sống diễn ra quanh ta”

Và :

“Nhà thơ Lê Mai thẳng thắn cho rằng: Thơ Nguyễn Khôi không độc đáo. Không lạ. Không sang trọng! Nhưng thơ Nguyễn Khôi cuốn hút rất nhiều người đọc.Từ nam phụ, lão ấu. Từ những vị ni cô, sư nữ ở chùa tận Bình Dương và Huế cho đến những phụ nữ có học vấn, học hàm học vị cao ở trường ĐH Quốc Gia. Có người kín đáo thư từ cho Nguyễn Khôi, có người thì công khai bày tỏ sự ngưỡng mộ nhà thơ  trên facebook. Nó có sức ma mị”

Thì thầm mà như thế thì nghe xem có tốt đẹp gì không?

Tôi chợt nhớ trong Phê Bình Văn Học Thế Hệ 1932  của tác giả Thanh Lãng đã nêu một sự việc. Ấy là khi cụ Phan Khôi (sinh năm 1887) trình làng  bài thơ Tình già thì liền bị một tác giả tên là Vân Bằng trẻ hơn cụ Phan, trong bài " Tôi thất vọng vì Phan Khôi ", nhân trách Phan Khôi thất lễ với Nguyễn Tiến Lãng, đã mô tả Phan Khôi như là con người ưa lập dị, việc gì cũng muốn làm khác người. Vân Bằng đã có những mỉa mai sau đây về Phan Khôi  tác giả một lối thơ mới. " Vừa đây, ông lại ra công " sáng chế " ra một lối thơ " tân thời " tự  tự do, đặc biệt, không cần niêm luật, tự ý vắn dài làm cho nhiều người " hoài cổ " phải ngậm ngùi thương tiếc. Tám vế " luật đường " có lẽ vì sự phát minh lối thơ mới này mà phải mai một đi chăng?

Vân Bằng là người đầu tiên chống lại nhà thơ mới Phan Khôi. Có điều là những điều nói mỉa mai của Vân Bằng về Phan Khôi  chẳng dè lại hoá thành lời tiên tri. Quả thực là tám vế luật Đường sẽ vì sự phát minh của Phan Khôi  mà bị mai một, và quả thực Phan Khôi  đã làm một công trình vĩ đại.

Từ chuyện trên, tôi nghĩ, ngày nay, nếu thơ Nguyễn Khôi phần lớn là những bài thế sự, thời sự, chính trị mang tính ứng tác về cuộc sống diễn ra quanh ta thì biết đâu ông là người có tư tưởng rất mới. Ông muốn với những bài thơ thế sự thời sự ấy sẽ góp phần làm cho xã hội Việt Nam không còn như thế nữa mà sẽ phải đổi mới.

Một bạn đọc có mail: TranVanMau <tran.vanmau@yahoo.de> cũng đồng quan điểm ấy với tôi:

Bác đã nhìn thấy bao hiểm nguy trước mắt cũng như bao người khác đang thấy. Nhưng bác còn mạnh dạng, dám nói lên sự thật hầu mọi người sửa sai được phần nào thì sửa. Chủ yếu cho cuộc sống càng ngày càng văn minh và tốt đẹp hơn. Còn bao người khác có thể họ mặc xác hay không dám nói đó là một chuyện khác.

Vì những lẽ đó, lại thêm, văn hóa kính trọng người lớn tuổi luôn là nét đẹp của dân tộc Việt Nam, tôi mới mong ông Nguyễn Ngọc Kiên nếu còn thì thầm với nhà thơ Nguyễn Khôi thì sẽ là những lời thì thầm đẹp như hoa xuân chứ tôi đâu dám bắt ông ấy, hay “mang tuổi già ra hù dọa lớp trẻ để làm thui chột tính công bằng của việc phê bình.”  

Rất mong ông PĐ Nhì hiểu cho tôi về cái điểm ngoại biên thứ hai này!

 NGUYỄN BÀNG
<bnguyen37@gmail.com>

THƯ CỦA ÔNG NGUYỄN KHÔI GỞI ÔNG LAI QUẢNG NAM

Thân gửi: anh Lai Quang Nam & các Bạn Thơ,

Qua xem cuộc trao đổi/ tranh luận ở diện "nhỏ/ hẹp" về Thơ Nguyễn Khôi của mấy người bạn mà NK rất yêu quý/ kính trọng... NK rất cảm động (Thơ mình còn có người đọc & cho cảm nghĩ... thế là hạnh phúc lắm rồi.) Thơ, xưa nay, thường trước tiên là "viết cho mình" để giãi bày "nỗi niềm" tâm sự bức xúc / xả Stress , rồi thì "Tặng 1 người"... sau đó mới "trình làng"... NK xin có đôi vần cảm tác :

  Cũng là "thiện ý" cả thôi

Khen chê/ bình phẩm ... những lời ruột gan

  Mỗi người/ một ý... lẽ thường

"Phân tích" thì được, xin đừng "mắng/ chê" (1)

  Cảm lời tâm đắc sẻ chia

Mới hay Kiến thức bề bề... khéo "phiêu"

  Nỗi lòng "tỏ" biết bao nhiêu

"Tấn trò đời" diễn để yêu thêm Đời.
---

(1) cụ Lê Quý Đôn đã dạy :

" Văn thơ là của chung thiên hạ

Mối người một ý

Phân tích thì được

Chứ không nên chê mắng"
              *

TB : Xưa nay hình như mọi cuộc tranh luận Văn chương, chợt tưởng là "có ích" tìm ra lẽ phải / chân lý ?... nhưng, than ôi, "mưu sự tại nhân/ thành sự tại thiên..". kết cục thường là vô lý/ vô nghĩa. Xin dẫn chứng:
 *-1- Cuộc tranh luận về Truyện Kiều giữa Ngô Đức Kế + Huỳnh Thúc Kháng với "đại Việt gian" Phạm Quỳnh? nhưng nay thì lại thấy cái "đúng" thuộc về cụ Thượng Chi "Truyện Kiều còn/ tiếng ta còn..."

*2- Cuộc tranh luận Văn Nghệ ở Việt Bắc 1948: Tố Hữu và các Đồng chí của ông đã "phê phán / bài xích thơ không vần của Nguyễn Đình Thi", thậm chí Lưu Trọng Lư còn đòi đuổi NĐT ra khỏi Hội Văn Nghệ ?...nay thì lại thấy NĐT là "đúng"...

*3- Cuộc đấu tranh chống bọn phản động Nhân văn- Giai Phẩm 1956... phần thắng thuộc về Tố Hữu & các Đồng chí... nhưng nay thì xã hội lại tôn vinh / kính phục các vị Nhân Văn - giai phẩm...

  Qua các cuộc tranh luận xưa nay hình như lẽ phải/ chân lý không thuộc về "bên thắng cuộc" ?

Chao ôi, Thơ là Thơ... chỉ có Con tim người được tặng và Thượng Đế mới hiểu thấu Nó thì phải ?

    Phố Hoàng Đạo Thúy/ phường Nhân Chính (làng Nhân Mục (Mọc) xưa- quê Thi hào  Đặng Trần Côn / văn hào Nguyễn Tuân)

     Sớm 9-2-2017

    Kính: Nguyễn Khôi