Văn Nghệ Quảng Trị: 04/01/2020

Monday, April 27, 2020

ĐẰNG ĐẴNG CHIA LY - Trần Mai Ngân

ĐẰNG ĐẴNG CHIA LY

Trần Mai Ngân

Cuộc sống là những đằng đẵng chia ly!

Ngày hôm nay chia ly ngày cũ hôm qua. Ngày hôm nay, rời xa người cũ, rời xa quá khứ...và đôi khi mình cũng cách xa chính mình của ngày hôm trước.

Trách ai đây, buồn phiền ai đây... Không có ai đáng trách cả. Mỗi người chúng ta chỉ có khoảng thời gian gặp gỡ và rồi phải chia tay bằng một cách này hay cách khác.

Người không thay đổi, ta cũng không thay đổi - chẳng qua là chúng ta nhận ra nhau, nhận ra những điều không thuộc về nhau sớm hay muộn mà thôi. Và, chia ly là tất định.

Ta không buồn, không giận và chỉ nên học cách chấp nhận. Chấp nhận những cuộc chia ly như chấp nhận bốn mùa trong tự nhiên cứ qua đi và rồi quay trở lại.

Tiếp tục trên đường đời ta sẽ gặp người mới, nhân duyên mới. Rồi lại bắt đầu những hồ hởi những đam mê... tưởng chừng như đó là điều đẹp nhất trên đời và không thể rời xa... Ta nói với ta, với người sẽ gìn giữ suốt đời.

Có không. Có suốt đời không... Cũng có suốt đời đó là khi nhân duyên kéo dài đến hơi thở cuối của ta. Vậy là suốt đời, nhưng rồi vẫn phải chia ly... Bởi, cách này hay cách khác chúng ta cũng phải chia ly. Chia ly cứ thế đằng đẵng trong cuộc sống, trong mỗi tình cảm của chúng ta.

Buồn và đau khổ ư? Chỉ đến một lúc nào đó rồi cũng hết! Lúc ấy, có khi ta lại nhận ra rằng ta đã đúng khi rời xa và lẽ ra phải sớm hơn bởi những gì không thuộc về ta, không phải của ta. Người ta đau khổ là do chạy đuổi theo những gì không thuộc về mình. Sống phải tỉnh thức là thế, là để nhận ra người và biết rõ, nhìn rõ ta hơn.

Khi ta cố gắng nắm chặt, giữ chặt tay ta sẽ đau và có khi bất lực. Hãy thử buông tay ra, nhẹ nhàng biết bao và sẽ có bao nhiêu bàn tay thân ái đang chờ nắm tay ta, có bao nhiêu người cười với ta... đó là hạnh phúc. Cứ như bốn mùa xuân hạ thu đông... qua đi và trở lại.

Buồn làm chi khi cuộc sống vốn đã là đằng đẵng những chia ly...

Trần Mai Ngân

Saturday, April 25, 2020

TÌNH GIÀ - Truyện ngắn MacDung

TÌNH GIÀ

Truyện ngắn

MacDung

Dáng đi của cô gái làm tôi bâng khuâng và ngưỡng mộ như chứng kiến một tuyệt tác tạo hóa vừa ban tặng cho nữ giới. Vóc người cao cao, thanh mảnh với những bước chân bắt chéo uyển chuyển, nhẹ nhàng. Điều mà tôi muốn lưu ý là: Cô ta đi rất tự nhiên, không như các cô người mẫu luôn luôn sượng sùng vì cố phô trương những điều khác, hơn là những bước đi được mẹ tự nhiên ban tặng...

Ngày ấy quả là ngọt ngào, quả là sảng khoái như khi ta bước ra từ một thế giới ảo để trở về đời thực, với những con người thực, được chứng kiến một vẻ đẹp đời thường chưa bị hiện đại hóa, khoa học hóa và cuối cùng là loạn thị... hóa...

Và khi mọi người biết tôi là đệ tử trung thành của Lão, Trang nên thông cảm chút ít về quan điểm nhìn nhận, cũng như cách đánh giá vốn lỗi thời mà một gã đạo sĩ sống nhầm thời đại phải đeo kính mới nhìn thấy... Vả lại tôi nghĩ, tư cách cá nhân của mình vốn đã không cao thì chẳng tội chi người ta để ý học đòi. Vì vậy hãy thoải mái một chút để bàn về vẻ đẹp tự nhiên...

Tư tưởng đạo gia cho rằng, cái gì gần với tự nhiên là tiếp cận với đạo, bởi đạo là thuận theo tự nhiên. Con vịt cổ lùn kéo dài ra thì nó đau, con hạc chân dài cắt ngắn đi thì sẽ chết. Con ngựa sinh ra từ hoang dã, bị con người thuần hóa rồi bắt kéo xe thì còn đâu là ngựa. Ngựa phải lồng lên, hí vang, tung vó trên bình nguyên hoang dã mới thật sự là nó với nét vẽ hoang sơ về “Bát Tuấn Hùng Phong” mà nhiều người sưu tập treo lên tường nhà. Tự nhiên là hòa đồng không cưỡng cầu, gượng ép. Trở về với tự nhiên không có nghĩa là kéo lùi lịch sử hay tôn trọng lạc hậu, mà chính là hành trình tìm về cội nguồn với vẻ đẹp đích thực của vạn vật chi mẫu (mẹ của muôn loài). Vì vậy sự đẹp vốn nhiều, nhưng đẹp tự nhiên ngày càng hiếm. Người xưa có câu: Hảo cảnh bất thường tại (cảnh đẹp thường rất hiếm). Thế nhưng ngày nay cứ xuất hiện một cái đẹp thì con người lại thích chen vào. Rồi trùng tu, kiến tạo như thế nào không biết, mà nhiều nhiều phiên bản ra đời như chớp mắt, cuối cùng chẳng còn cái gì thuộc về thiên nhiên “nguyên thủy”. Lấy các ngôi chùa làm hình mẫu minh họa là cực kỳ thiết thực. Một ngôi chùa được công nhận là di sản văn hóa phải có lịch sử lâu đời và kiến trúc độc đáo, ấy vậy mà con người cứ chê bai sự lạc hậu về kiến trúc, rồi thi nhau kêu gọi “hùn phước” để cải tạo, xây dựng, đập nhỏ xây to v.v... Cuối cùng chỉ có mới mà không có cũ, mà cũ... lâu, chính là “cổ” vậy... Vậy “chùa cổ” ở đây phải hiểu theo nghĩa là “giả cổ”, chứ hoàn toàn không phụ thuộc vào thời gian hay tính lịch sử của nó.

Có lần tôi đi hớt tóc, ngay ghế cạnh bên có một “chú anh” cứ mãi than thở (tôi gọi “chú anh”, bởi ông ta lớn hơn nhưng gọi anh thì thấy hơi kỳ, còn gọi chú lại thấy sao sao ấy!): “Tóc gì mới nhuộm đôi hôm, chân bạc đã lộ ra. Phải chi... phải chi... nhuộm một lần thì hết... già...”

Cạnh bên, tôi không sao ngăn được. “Cái đó tại không biết cách nhuộm mà thôi”. Như bắt được của, người khách lập tức nhổm dậy. Tôi tiếp luôn để ông ta khỏi phải háo hức: “Lúc tiêu nhiều muối ít thì nhuộm đen. Còn khi muối nhiều tiêu ít thì nhuộm bạc quách cho rồi...” Đến đây thì cả tiệm đều cười...

Ngang cửa nhà tôi lại có một “chú anh” vừa đi nhuộm tóc. Ông ta nhuộm cách chi mà bỏ quên bộ râu. Sáng ngày vừa mở cửa, tôi muốn ngã ngửa luôn. Rồi tôi lại nghĩ, nếu như ông ta không quên bộ râu cũng chẳng ổn lắm. Khi người ta già đi thì tóc phải bạc, da phải nhăn nheo, mắt mờ, tai lảng là chuyện tự nhiên. Nếu có người già còng lưng, mặt quá nhiều “đường hẻm” mà răng không rụng, tóc vẫn xanh đen, xem chừng lại bị giới trẻ gọi là “râu xanh” nữa đó.

Nói những chuyện này chẳng qua tôi muốn chứng minh học thuyết mà mình theo đuổi. Cái gì trái với tự nhiên sẽ mang tác dụng phản và bị xem là dị kỳ. Thế đạo gia mới có câu: Cái không phải của mình mà cho rằng của mình là tự rước họa vào thân vậy!

Như vậy nếu ta uốn cong tính tự nhiên, là đi ngược với quy luật và tự làm xấu đi hình ảnh chân thực tạo hóa ban tặng. Và nhiều người không thấy rằng, khi quy luật tự nhiên lấy đi của ta một thứ thì lại sinh ra thứ khác để bù vào. Vì vậy khi già, mặt mũi nhăn nheo, phải có mái tóc bạc trang điểm mới gọi là “đẹp lão” ấy...

Tóm lại, cái gì của tự nhiên hãy để tự nhiên quyết định, con người đừng nhúng tay “cải tạo bừa” lại làm thui chột mất cái đẹp mà không hay.

Cho nên, khi chứng kiến bước đi thanh thoát, nhẹ nhàng của cô gái, mới thấy cái đáng quý và đáng ngưỡng mộ biết nhường nào...

Là một người thích không gian yên tĩnh, mỗi chiều sau khi xong việc riêng, tôi lại ra công viên ngồi hóng mát và đợi rước thằng con trai. Rồi một hôm có người hỏi tôi chạy “xe ôm” không? Chuyện này làm tôi nhớ lại những ngày đầu đi khởi nghiệp. Ở đất Saigon hầu như nghề nào tôi cũng làm qua, ngay cả việc chạy “xe ôm” cũng từng. Vậy để “phá chấp”, còn ngần ngại chi nữa khi có thêm kinh phí đổ xăng hằng ngày. Điều kiện này giúp tôi tiếp cận cô gái một cách hợp lý, còn hơn để người ta dị nghị: “Già dzịch”, kiếm chuyện ra công viên ngồi ngắm gái...!

Từ hôm thấy dáng đi “hoàn hảo” ấy, tôi như bị thôi miên, và cứ trông chờ sự “diệu kỳ” lặp lại. Nơi tôi ngồi, nhìn xiên qua đường đến nhà cô ta ước khoảng ba trăm mét, ngày còn trẻ như thế đã quá đủ để quan sát tổng thể. Có hôm cô ta ra khỏi nhà với người đàn ông trông đã lớn tuổi, mà tôi độ chừng phải gọi bằng “bố” kia đấy! Hai người có khi đi bộ về phía siêu thị, lúc dùng xe tay ga với lỉnh kỉnh mấy túi nylon đựng thực phẩm ăn liền chi đó. Tất cả “thu thập” này tôi đều quan sát từ phía sau với khoảng cách xa lơ, xa lắc... Và tôi vẫn kiên nhẫn chờ đợi phút giây diện kiến trực diện con người thần tiên đó...

Rồi cuối cùng ngày ấy cũng đến!

Hôm đó vào buổi chiều, tôi đang thơ thẫn với nàng thơ lai láng trong đầu thì nhìn thấy “nàng”. Điều làm tôi kinh ngạc đến sửng sốt là cô gái ấy, “cô gái” mà tôi lầm tưởng lại là một “bà chị” tuổi đã ngoài sáu mươi, với những bước chân sáo ngay cả giới teen cũng phải ngấm ngầm ghen tị. Gương mặt người đàn bà quá lục tuần hằn những vết chân chim, dấu ấn năm tháng vẫn nằm đấy nhưng không mất đi điệu bước diệu kỳ...

Không thể diễn tả hết nỗi ngạc nhiên trong tôi khi chứng kiến cảnh tượng quá dị thường. Bước đi của một cô gái, gương mặt của một “lão bà”, với hơn sáu mươi năm cuộc đời đang thách thức với thời gian. Trong chiếc váy ngắn phớt nâu, dáng đi uyển chuyển đó vẫn cuốn hút nhiều ánh mắt hướng về với tất cả sự ngưỡng mộ lớn lao. Và dĩ nhiên trong những ánh mắt ngưỡng mộ, phần của tôi là lớn nhất...

Mọi cái phút chốc đã đảo lộn. Người đàn ông tôi ngỡ là “bố”, hóa ra là chồng một “bà chị”, đang tạo ra cặp đôi đi giữa công viên dưới ánh tà dương sắp tắt. Và buổi chiều ấy, trở nên đẹp lạ lùng với đôi bạn tình đã trải qua gần suốt đời người mà vẫn tâm đắc như ngày “còn son”. Tôi nói lên điều này, bởi có đôi bạn tình khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh là thay đổi nhiều thứ lắm. Có lúc chồng ngó đằng đông thì vợ ngó đằng tây. Lúc đàn ông nói “mưa” thì đàn bà nói “nắng”. Chén bát trong chạn khua múa suốt cả ngày như không biết mệt vậy...!

Nhìn hai vợ chồng này lại không thế! Họ đi bên nhau, trò chuyện thư thái, nhẹ nhàng, như hai người bạn tâm giao “kính nhau như chồng vợ”. Động thái vui vẻ, tự nguyện, và thật sự thoải mái trong cuộc hội thoại riêng tư giữa công viên đầy ắp bóng người...

Mùa Hạ về với những cơn mưa bất chợt không lời báo trước. Và điều này là duyên số đưa đẩy tôi quen biết với đôi vợ chồng ấy. Khi trời đổ mưa, suốt dãy phố chỉ căn hộ của họ là có mái che, thế là tôi đưa xe qua đó trú.

Vừa yên chỗ thì cánh cửa xịch mở. Người đàn bà bước ra nhìn tôi với nụ cười trên khóe mắt, xen chút ngạc nhiên. “Chú chạy xe à?” Tôi xác nhận nhanh bằng cách gật đầu, rồi lên tiếng: “Trời mưa lớn quá nên phải tìm chỗ trú. Đậu xe ở đây có làm phiền chị không?"

Chị ta khoát tay cười rất tươi tắn: “Không sao đâu! Chú cứ qua đây khi trời có mưa.”

Câu nói ấy chứng tỏ tôi đã trở thành tay xe ôm chuyên nghiệp khi vị trí đậu xe không còn lạ với mọi người. “Chú cứ qua đây” có nghĩa là “bên kia” sẽ bị ướt, điều này khiến tôi kinh ngạc.

Rồi không ngờ chính người đàn bà lại mở lòng thăm hỏi công việc của tôi một cách rất vô tư và hồn nhiên...

Từ lúc đó, khi trời vần vũ, u ám tôi lại sang căn hộ của họ. Và cũng chính tại đây tôi lại quen thêm mấy đứa em thuê chỗ bán bình ac-quy. Qua mấy tháng quan hệ khăng khít, tôi mới biết hai vợ chồng có con trai hiện sống tại Cali, nhưng họ chọn cuộc sống quê nhà với tiền cho thuê mặt bằng hằng tháng. Kinh tế hoàn toàn ổn định, nên chiều chiều vợ chồng già lại song đôi đi tìm nhà hàng ngồi đối ẩm. Hôm nào nhà hàng chán, hai người lại xách xe xuống nhà mấy đứa em với lỉnh kỉnh bao nhiêu là đồ... nhắm! Về tửu lượng, chị ta có thể tiếp chồng khoảng sáu chai bia cơ đấy! Và mọi việc cứ thế... diễn ra...

Ngày cuối năm tôi nhận một cuộc điện thoại của đứa em bạn, mời ra chỗ bán ac-quy nhậu tất niên. Khi đến nơi, chủ nhà đã vui với người thuê rồi, nên tôi không gặp mặt hai vợ chồng. Nhưng uống được mấy chai bia thì hai vợ chồng trở về nhà và ngồi tiếp chuyện tôi bên hè phố. Lúc này đã có chút bia, tôi đâm ra bạo dạn:

“Có điều lâu nay tôi muốn nói với hai vợ chồng chị... Tôi thật sự ngưỡng mộ sinh hoạt của hai ông bà với những chiều bách phố bên nhau, một điều rất hiếm nhìn thấy... Và một việc thán phục nữa là dáng đi của... chị... thật khiến người ta rất bất ngờ...

Người đàn bà nở nụ cười tươi tắn, trong khi đuôi mắt hằn lên những nếp nhăn không thể xóa nhòa.

“Tôi đi liên hệ công việc, nhiều đứa gái cũng nói vậy. Chúng nói: “Cháu rất ngưỡng mộ dáng đi của cô, nhưng nghĩ rằng không thể học hỏi được gì...”

Lúc này suy nghĩ của tôi không còn là những bước đi... khi nhớ đến chuyện lục đục trong gia đình thằng bạn và... cả tôi nữa ấy!

“Nhìn anh chị thật hạnh phúc... Tôi ước gì ở tuổi này lại có một điều tương tự...”

Ánh mắt người đàn bà trở nên xa xôi, nhưng lời nói lại gần với thực tại.

“Tôi nói chú nghe chuyện này... Trong hai vợ chồng, nếu... tôi ra đi trước, ổng ở lại thui thủi một mình liệu có vui không? Ngược lại, nếu ổng đi trước thì tâm trạng tôi cũng vậy!... Người ta nói: “Gừng càng già càng cay. Tình càng già càng... nồng...” Tại tuổi trẻ bây giờ không suy nghĩ sâu xa nên lãng phí thời gian... bên nhau...”

Tôi như kẻ vừa nhận một chiếc gậy của Lâm Tế vào đầu... “Tuổi trẻ bây giờ không suy nghĩ sâu xa nên lãng phí thời gian... bên nhau...” Trời đất! Cái “tuổi trẻ” ấy có tôi không? Dù sao tôi cũng nhỏ hơn chị ấy kia mà!?

Người chồng vui chuyện, vào nhà mang thêm mấy lon bia ra. Tôi mời chị uống cho vui nhưng bị chối từ.

“Chú thông cảm! Từ chiều tới giờ chị uống sáu, bảy lon bia rồi. Chú cứ vui với... ổng đi.”

Người chồng vui say rồi đọc thơ ngẫu hứng mà tôi độ chừng hay thì không hay, nhưng... so với việc bảy... bước ra thơ lại... hơn xa. Rồi tôi như chìm vào câu nói: “...lãng phí thời gian bên nhau...” Trong cuộc đời này có bao nhiêu kẻ đang “lãng phí” thời gian quý báu ấy. Và tôi... Liệu tôi có liệt vào số đông ấy không!?

Tiết lập xuân mơn man trên khu phố về khuya. Hè phố vắng vẻ bóng người, trơ một kẻ bâng khuâng về câu nói được bỏ ngõ...

Sau này, khi đêm tàn trở lạnh, câu chuyện của người đàn bà có dáng đi “thần tiên” vẫn ám ảnh tôi trong giấc ngủ. Xa trong góc giường, vợ tôi vẫn vùi ngủ bên chiếc chăn ấm... “Nàng” của tôi đâu được nghe câu nói ấy. Còn tôi... một kẻ không muốn lãng phí thời gian lại... thao thức một mình...

Saigon 21.3.2015

MacDung

VỀ CÂU CHÚC MỪNG CÔ DÂU CHÚ RỂ “SẮT CẦM HẢO HỢP” 瑟琴好合 – La Thụy sưu tầm và biên tập

Tác giả La Thụy

VỀ CÂU CHÚC MỪNG CÔ DÂU CHÚ RỂ “SẮT CẦM HẢO HỢP” 瑟琴好合

La Thụy sưu tầm và biên tập

Trong một lần ngồi ở một quán ăn (vừa mở cửa lại sau khi tổ chức đám cưới cho con họ), chợt thấy trên vách trang trí câu “Sắt cầm hảo hợp”, một người bạn của tôi buột miệng: “phải là SẮC cầm… mới đúng chứ”. Bạn ấy cho phải là “sắc”, trong từ “nhan sắc”. Có lẽ bạn ấy nghĩ rằng “SẮC cầm hảo hợp” có ý nghĩa tương tự với “tài sắc song toàn”. Tôi thử giải thích nhưng xem ra bạn ấy không đồng ý.

Hôm nay, khá rảnh nên tôi ghi lại ít dòng bàn qua về câu chúc tụng bằng chữ Hán (hoặc âm Hán Việt) này

Bản dịch Chinh phụ ngâm khúc có câu:

“Sắt cầm gượng gảy tiếng đàn,

Dây uyên kinh dứt phím loan ngại chùng”

Đoạn trường tân thanh có câu:

“Ai ngờ lại họp một nhà,

Lọ là chăn gối mới ra sắt cầm”

“Đem tình cầm sắt đổi ra cầm kì”

Truyện Hoa tiên có câu:

“Chưa cầm sắt cũng tao khang”

Vậy SẮT CẦM HẢO HỢP có ý nghĩa thế nào ?

* Sắt, cầm là tên 2 loại đàn cổ của Trung Hoa ngày xưa

- Sắt 瑟 : cây đờn sắt, xưa có 50 dây, sau sửa lại còn 25 dây.

- Cầm 琴 : cây đờn cầm, xưa có 5 dây, sau thêm 2 dây thành 7 dây.

* Hảo hợp

- Hảo 好 : tốt đẹp.

- Hợp 合 : hòa hợp.

“Sắt cầm hảo hợp” 瑟琴好合 là đàn sắt và đàn cầm hòa âm với nhau tốt đẹp, nghe rất êm tai. Ý nói đôi vợ chồng hòa hợp nhau.

Thường nghe nói: “Loan phụng hòa minh, sắt cầm hảo hợp”.

Nghĩa là:

Chim loan và chim phụng hòa tiếng hót,

Đàn sắt đàn cầm hợp âm, là chỉ đôi vợ chồng hòa hợp với nhau.

Đây là câu cầu chúc đôi vợ chồng mới cưới, mang ý nghĩa chúc đôi uyên ương hòa hợp trong cuộc sống lứa đôi như hai cây đàn Sắt và Cầm cùng nhau hợp tấu.

Bách niên hảo hợp

Trong thực tế, lời chúc tụng đôi tân nhân trong ngày cưới, câu “Sắt cầm hảo hợp” 瑟琴好合 đôi khi biến thể thành “sắt cầm hòa hợp” 瑟琴和合 (hay “sắt cầm hòa hiệp”)

Vĩnh kết đồng tâm

Một số câu thường thấy trang trí trong đám cưới hoặc chúc tụng cô dâu chú rể:

- 瑟琴好合 Sắt cầm hảo hợp: nghĩa là quan hệ vợ chồng hoà hợp, ví như quan hệ chung hợp giữa hai loại đàn (đàn cầm và đàn sắt) trong một dàn nhạc.

- 鸞鳳和鳴 Loan phượng hòa minh: nghĩa là: Vợ chồng hoà thuận, thương yêu nhau ví như đôi chim phượng cùng hót.

- 百年偕老 Bách niên giai lão: chung sống hoà hợp trọn đời bên nhau.

- 白頭偕老 Bạch đầu giai lão: chung sống hòa hợp hạnh phúc bên nhau đến khi đầu bạc.

- 百年好合 Bách niên hảo hợp: tức trăm năm sống tốt bên nhau.

- 永結同心 Vĩnh kết đồng tâm: nghĩa là mãi mãi cùng chí hướng.

Chuỗi ngày dịch bệnh N.Covi19 đang diễn ra trong nỗi lo âu. Mình đem mấy câu chúc tụng cô dâu chú rể nhân ngày tân hôn ra bàn, để vơi đi sự trống vắng, buồn tênh…

La Thụy sưu tầm và biên tập

Friday, April 24, 2020

NỐI MỘT TRANG THƠ - Thơ Đỗ Huy Sanh

NỐI MỘT TRANG THƠ

Quảng Trị ơi tôi đã về đây

Nghe máu chảy trong tim mình xao xuyến

Nhớ thuở ấy ra đi mà bịn rịn

Lửa - Đỏ- Mùa - Hè cháy cả tuổi thơ tôi !

Lửa đỏ mùa hè thiêu rụi những niềm vui

Những bài học dở dang và những lời hẹn ước. . .

Trước sân nhà ai lòng tôi rạo rực

Gần bên em - bỗng hóa mộng tao phùng !

Gần bên em mà xa cách muôn trùng

Làn hương ấy tóc bay còn gửi lại

Ngày cứ trôi ai hững hờ nhớ mãi

Một cái bắt tay, một bức tường ngăn ?

Tôi nhìn đêm và cứ mãi ăn năn

Em suýt ngã khi vội vàng xuống phố

Nhà tôi nhà em là hai con ngõ

Cạnh bên nhau chưa kịp nói câu gì !

Chạy dọc mùa hè là những phân ly

Không phải phượng đâu mà chỉ là hoa lửa

Một - chín - bảy - hai hàng nghìn hoa nhỏ

Vội úa tàn không kịp nở thành hoa !

Quảng Trị ơi, tôi đã về qua

Trần Hưng Đạo con phố dài thương nhớ

Lương Giang, Tùng Sơn, Tao Đàn mở cửa (1)

Mỗi buổi chiều tan học ghé vào xem.

Sách vở thuở nào giờ lũng đoạn con tim

Chữ nghĩa bước ra lủng cà lủng củng

Lời tôi nói có con đường làm chứng

Lạ lẫm rồi những góc phố thân quen !

Tôi bước đi mắt vẫn cứ trông tìm

Hình bóng cũ của một thời áo trắng

Nhưng tất cả quanh tôi là im vắng

Em về đâu tha thướt của năm nào ?

Quay một vòng quá khứ đuổi theo sau

Số nhà Mười Hai con đường Lê Thái Tổ

Nhà hàng xóm đâu rồi tôi lần chần đứng ngó

“Cô hàng xóm ngước mắt nhìn trời đôi mắt trong” (2)

Hiện tại ném vào tôi con mắt lạnh lùng

Của kín cổng cao tường - bốn mươi năm cách biệt

Có gì đâu, chỉ nỗi buồn da diết

Tôi bây giờ là khách - lạ - quê - hương !

Bạn bè tôi cũng mỗi đứa một phương

Sông Thạch Hãn chảy hoài trong huyết quản

Ly cà phê nhìn sông xanh tản mạn

Cứ trôi - đi - chảy - mãi những tâm tình !

Ôi một thời Quảng Trị quá lung linh

Lay động mãi trong hồn tôi nỗi nhớ

Tôi lại đi trên đường Lê Thái Tổ

Đến Nguyễn Hoàng để nối một trang thơ !

Đỗ Huy Sanh

…..

(1) Tên các hiệu sách ở thị xã Quảng Trị, đều nằm trên đường Trần Hưng Đạo.

(2) Thơ Nguyễn Bính :

“Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm

Ngước mắt nhìn trời đôi mắt trong”.

(Trích trong bài Xuân Về)

ĐỌC TẬP TRUYỆN NGẮN “XÓM CÔ HỒN” CỦA KHA TIỆM LY - Ngã Du Tử

ĐỌC TẬP TRUYỆN NGẮN “XÓM CÔ HỒN” CỦA KHA TIỆM LY

Ngã Du Tử

Trung tuần tháng 4 /2016 nhà thơ, nhà văn Kha Tiệm Ly vừa hoàn thành tác phẩm XÓM CÔ HỒN do NXB Hội nhà văn ấn hành với quyết định xuất bản số 158/QĐ-NXBHNV ngày 01/2/2016 nộp lưu chiểu tháng 4/2016. Khi biết thông tin nầy hầu như những anh em văn nghệ tự do rất vui vì sự nổ lực của anh được đền bù xứng đáng, (1000 quyển đặt mua trong vòng 15 ngày).

Nhà thơ, nhà văn nghèo như anh Kha Tiệm Ly nếu không có anh em ủng hộ có lẽ khó mà khai sinh được tác phẩm mình dù anh rất muốn cho ra đời một tác phẩm văn để đủ bộ sưu tập cho chính mình là “đa tài năng trong làng văn”, đâu phải như các hội viên hội nhà văn của nhà nước chỉ cần thông báo và gửi bản thảo để xuất bản lên hội là nhà nước cấp ngay kinh phí (có khi tác giả cũng bỏ thêm cho tác phẩm mình bắt mắt)

Nhà thơ Ngã Du Tử và nhà văn Kha Tiệm Ly

Vừa rồi nhân anh em gặp nhau tại nhà anh Du Phong ở Long Thành, Đồng Nai anh có tặng tôi tác phẩm nầy rất trân trọng, Tôi viết vài dòng để kỷ niệm với anh, mặc dù tôi và anh rất thâm tình chi giao đã từng đông, bắc, nam du, rong chơi trong cõi giang hồ văn nghệ tứ chiến.

Viết văn không phải thế mạnh của anh Kha Tiệm Ly, độc giả và anh em văn nghệ trong cũng như ngoài nước biết nhiều tới Kha Tiệm Ly là những bài thơ được lồng vào tư tưởng, vừa hí lộng vừa đùa giỡn với bản thân, vừa khôi hài mà ý nhị, cốt lõi cười đời, cười quan tham, cười những kẻ có danh vị mà nhân cách quá tệ hại không bì được với gói xôi, chén mắm, không có chút lương tri, lương năng, lương tâm và đặc biệt anh luôn gìn giữ tiết tháo của một kẻ sĩ thời đại, của bậc chính danh không chịu luồn cúi trước bỉ ổi trò đời dâu bể nầy, điều nầy tôi và anh đồng quan điểm và tôi rất nể phục anh, Sở trường của anh là phú và văn tế, những bài phú trứ danh đã trước bạ tên tuổi trên thi văn đàn lừng lẫy trong và ngoài nước, có thể nói nhất nhì Việt Nam như Hoàng Sa nộ khí phú, Hoàng Sa Tiếu Ngạo Phú, Điểm Mặt Quân Thù Phú, Trường Sa Tâm Thư Phú v.v và những bài văn tế như Văn Tế Tham Quan, văn hành…

Tuy không phải sở trường như phú hay văn tế, thế nhưng nhờ giọng văn anh đậm chất giản dị mà thực thà của Nam bộ tính, không bóng bẩy chẳng cầu kỳ, cũng chẳng khúc mắc triết lý sâu xa, chỉ khôi hài nhẹ nhàng, hí lộng chừng mực nên ai đọc cũng hiểu, tố chất ngôn ngữ mặn mòi của phương ngữ Nam bộ không lẫn vào đâu được, Đặc biệt trong XÓM CÔ HỒN nầy có 9 chuyện truyền kỳ, mang lối văn cổ điển của thời trước ở thế kỷ 18, 19 và đầu bán thế kỷ 20, Văn truyền kỳ là loại văn mang yếu tố hoang đường, mục đích dẫn dắt người đọc chiêm nghiệm và nghiền ngẫm trong xã hội thưc tại để làm sáng tỏ một vấn đề hầu giúp người đọc thấy rõ trắng đen, vàng thau của thực thể đang là.

Thời nầy hầu như không thấy tác giả Việt nào viết kiểu nầy, phải chăng anh là người còn sót lại của thể loại nầy một thời, tuy nhiên đọc hết chuyện ta thấy có tố chất của nhân văn, phê phán rất rõ ràng.

Ngoài 9 truyện truyền kỳ ấy ra hầu như 10 chuyện còn lại là thể loại khác tùy thời tùy lúc mà người đọc sẽ có cảm tưởng như được đánh động nhiều mặt trước một xã hội đầy nhiễu nhương thực tại cùng khắp mà anh đang dự phần, Nếu như XÓM CÔ HỒN là truyện ngắn chủ lực để anh lấy làm tiêu đề chung cho tác phẩm văn của mình thì không thấy gì là cô hồn cả, chẳng qua người bình dân thấy có miếu thờ cô hồn nên gọi vậy, riết rồi thành quen đây là tố chất của nam bộ, thấy là đặt tên miễn dễ nhớ dễ phân biệt là được, từ cô Thủy mở phòng Karaoke bia ôm cho đến ông Cao nhà văn nghèo, Tư ba gác, Sáu thợ hồ, bà Hai cho thuê nhà… tuy họ ít học ăn nói bộc trực hơi lỗ mảng, bỗng chảng chẳng văn chương nhưng đầy chất chữ tình, chữ nghĩa với láng giềng, họ đối đải với nhau rất đề huề trong cách cư xử làng xã, xóm làng. Ông đặt vấn đề ở chỗ tuy họ rất nghèo, ít học nhưng hiểu ra nghĩa lý của con người còn hơn lắm kẻ áo quần bảnh bao, sang giàu nhưng giả nhân, giả nghĩa thấy danh, thấy lợi là làm bất biết nghĩa nhân đạo lý “Cũng vì chữ lợi mà mầy ca tụng phường vô sỉ, mập mờ đen trắng thị phi.” * và anh cũng cho rằng như thế ấy là tội lỗi “Mầy đã vô tình bôi nhoà ý thức, làm lệch đường nhận định của kẻ hậu sinh. Xét ra cũng là tội ác!” *

Và mỗi truyện một vẻ, mỗi nhân vật lại phản ảnh một nét riêng mà đời sống này đã hiển hiện hết, ví dụ như trong truyện “Đậu cô lang” một câu chuyện mang tính chất liêu trai, và hoang đường song thông qua nhân vật “người anh hùng đã mất là Tô tướng quân” ở miếu để Đậu cô lang hiểu thêm nghĩa lý ở đời thực để sống cho ra sống chết cho ra chết trong cõi hồng trần mà mình có hân hạnh dự phần “ Điều đáng nói là sống như thế nào , và chết ra làm sao mới là chuyện đáng lưu tâm, “dù là kẻ dân quèn quần bô áo vải, hay là bậc thượng lưu mũ rộng giày cao cũng không ngoại lệ. Dù là vua, là công hầu khanh tướng mà khi sống, coi dân như kẻ tôi đòi, tha hồ bóc lột, vét từ hạt thóc củ khoai, rỉa từ cọng xương miếng tuỷ; với công khố thì tìm đủ mưu ma chước quỉ để bòn rút cho đầy túi tham không đáy. Những kẻ ấy dù sống, nhưng có khác gì loài sâu bọ, có đáng là người?” * hay là “Bọn chúng còn sống ngày nào thì càng khổ cho lê dân bá tánh ngày ấy,có chi vinh dự?” * hoặc như bọn thầy thuốc trí thức giả danh vô lương tâm chỉ biết làm tiền trên thân xác người bệnh hình như họ chỉ là kẻ không có tình đồng loại con người dù mang hình tướng người “Đó chẳng phải là đám trên thế gian được mọi người quý trọng, được tán dương là “lương y như từ mẫu” đó sao? … “thay vì đem y thuật cao minh của mình để cứu người với tấm lòng nhân ái thì công đức biết bao nhiêu! Đàng nầy chúng lại lấy sở trường của mình để moi tiền con bệnh không cần biết số tiền ấy là do con bệnh bán đất bán nhà…” *

Còn những người viết lách thì sao? Thời nào cũng vậy, kẻ chính danh thì thắp đuốc mà đi tìm chưa chắc họ ra cọng tác bởi họ trân trọng nhân cách của mình, họ tự chịu trách nhiệm với ngòi bút thiêng liêng, trong mảnh đất văn chương kỳ ảo vô biên, nhưng cực kỳ khó chịu, chỉ có kẻ hạ đẳng làm vài câu thơ chưa đúng niêm luật, nhờ người nầy sửa sang lại nhờ người khác chạy chọt mục đích cuối là cũng vào được tận hội nầy hè kia, ôi thôi anh đều một mực phê phán trong thời đại nhiễu nhương hỗn loạn mà anh đang sống;

“Không rành luật đối, cũng xưng mầy đó ta đây,

Chẳng sạch vần gieo, cũng vô hội nầy hội nọ!

Thơ in vài tập, bán chẳng ai mua, mà chừng như đội đá vá trời,

Văn viết đôi bài, mời không ai đọc, mà đã vội khua môi múa mỏ!”

(Văn “hành”)

Hoặc như trong tác phẩm XÓM CÔ HỒN nầy thì “… Nếu chẳng phải đành bẻ cong ngòi bút để tán dương phường vô lại, hay kể cả kẻ thù chiếm lấn biên cương? Đó là phường bồi bút! Hoặc ngoan ngoãn cúi đầu viết theo vương lịnh. Đó là hạng bút nô tài!” * nếu như người viết văn chương mang tính cách của kẻ sĩ thì hãy tự thân viết với cảm xúc thật của mình để mang đến cho đời dù chưa phải là kỳ trầm hương bát ngát cũng hổ tương cùng đời sống mà làm nên những lợi lạc cho đời. “Kẻ sĩ chân chính luôn đắn đo từng ý tưởng, để khỏi muộn màng khi xuống bút, giống như tên bật khi khỏi dây cung, làm sao bắt lại? Văn chương cũng không thuần là thứ để kẻ sĩ gởi gắm tâm tư; càng không phải để mua vui trong buổi trà dư tửu hậu mà phải có chủ đích hẳn hoi. Dù chẳng là hùng binh nhưng cũng phải góp phần đánh đuổi giặc thù, dù chẳng phải gươm thiêng nhưng cũng phải chung vai đập tan cường quyền, bạo lực” *

Và còn nhiều truyện trong XÓM CÔ HỒN mỗi truyện mang một sắc màu, một hình thái mà trong đời sống đều hiển hiện dù thế nào thì với anh viết cho nhân gian mang chất liệu của truyền kỳ hay hiện thực đều sẻ chia một thông điệp rõ ràng về tính chất của luân lý và đạo đức ngõ hầu vun đắp thêm cho nền đạo lý đã suy đồi đang được cảnh báo trên các phương tiện trong xã hội hiện tại.

Với anh làm thơ, viết văn, hay viết phú hoặc văn tế đều có trách nhiệm rất đáng được trân trong bởi quan niệm của anh rất rõ ràng “… Người nghệ sĩ luôn đổ tâm huyết vào tác phẩm của mình, dù tác phẩm ấy chỉ để thưởng thức bên chung trà chén rượu, huống chi là một tác phẩm để đời! Người nghệ sĩ có lòng tự trọng, cũng không thể vì quyền lực hay chén cơm manh áo mà chấm bút phóng bừa xem tác phẩm là phương tiện đạt tới vinh hoa, mà bất chấp búa rìu dư luận! Thảo dân một đời cầm bút, kinh tởm sự đê hèn của những kẻ tự xưng là thi sĩ, văn nhân, mà lại quì mọp mình để uốn cong ngòi bút hầu cầu hưởng lợi lộc nhất thời mà lưu tiếng xấu trăm năm”

Vì vậy, tôi cũng hân hạnh giới thiệu với các bạn văn chương hãy tìm đọc XÓM CÔ HỒN của tác giả Kha Tiệm Ly, hy vọng các bạn sẽ tìm được lời hay ý đẹp nếu các bạn có công đãi cát tìm vàng trong mảnh đất văn chương mà Kha Tiệm Ly là người đang gieo và gặt trên mảnh đất thơ mộng đầy sắc màu lung linh của thời đại.

Sài Gòn, mạnh hạ 2016

Ngã Du Tử

….

* Những câu trong “ ” là của nhà văn Kha Tiệm Ly

KỶ NIỆM NGÀY TÔI ĐỔI NGHỀ - Hoàng Đằng

Tác giả Hoàng Đằng

KỶ NIỆM NGÀY TÔI ĐỔI NGHỀ

(Bài viết này như lời thăm hỏi của tôi gởi vào trong ấy)

Hoàng Đằng

Tháng 4/1974, tôi là nhà giáo thuộc sở học chánh Quảng Trị “theo đoàn lưu dân” vào khẩn hoang lập ấp ở khu Láng Gòn tỉnh Bình Tuy.

Tôi trình diện Sở Học Chánh tỉnh Bình Tuy để mong được bố trí dạy ở một trường nào đó thuận tiện.

Chuyện không ngờ: Tôi gặp thầy Nguyễn Như Lộc, chánh sự vụ sở.

Thầy Lộc tốt nghiệp ĐHSP Huế ban Pháp văn hè 1961 (khoá 2 ĐHSP Huế đào tạo GSTHĐ2C). Ra trường, thầy nhận việc ở trường trung học Nguyễn Huệ, Tuy Hoà - tỉnh Phú Yên. Được ít lâu, thầy xin đổi về trường trung học Nguyễn Hoàng, Quảng Trị để gần nhà là Huế. Sau đó, thầy được cử về Thừa Thiên làm hiệu trưởng trường trung học đệ 2 cấp Quảng Phước (Sịa) - huyện Quảng Điền.

Không biết do cơ duyên nào mà thầy đến Bình Tuy để đứng đầu Sở Học Chánh.

Trước đây, ở lãnh thổ Việt Nam Cộng Hoà, ngành giáo dục cấp tỉnh còn rời rạc.

Ở cấp tiểu học, các trường tiểu học trực thuộc ty tiểu học vụ, đứng đầu có trưởng ty.

Ở cấp trung học, các trường trung học công lập hoạt động độc lập và trực thuộc nha trung học, bộ giáo dục.

Đến năm 1973, Sở Học Chánh được thành lập quản lý luôn cả cấp tiểu học và trung học.

Đầu năm 1973, ở hầu hết các tỉnh, cơ cấu sở học chánh đã hình thành, tương đối hoàn chỉnh, trong khi đó, ở tỉnh Bình Tuy, có rắc rối chi đó mà sở học chánh thành hình muộn hơn – hình như đầu năm 1974, và đến tháng 4/1974, nhân sự cũng chưa đầy đủ.

Thầy Nguyễn Như Lộc vượt cả ngàn cây số vào đây, nhận chức chánh sự vụ, hình như cũng chỉ là bước đệm thôi. Nghe nói, thầy đang chờ học bổng gì đó để đi Pháp, học tiếp.

Gặp tôi, nhận ra người quen – cùng từng đồng nghiệp tại trường trung học Nguyễn Hoàng Quảng Trị, thầy Nguyễn Như Lộc mừng lắm; thầy bố trí tôi vào ban thanh tra và đứng đầu ban thanh tra của sở.

Ban thanh tra lúc đó, ngoài tôi ra, còn gồm 1 thanh tra trung học là thầy Lê Văn Quang, hiệu trưởng trường trung học Cam Lộ Quảng Trị vào được tiến cử lên và 4 thanh tra tiểu học gồm 3 thanh tra tiểu học của ty tiểu học cũ là thầy Lê Ngọc Quý, thầy Nguyễn Văn Môn, thầy Trần Quan Sách thêm thầy Nguyễn Văn Duân, thanh tra tiểu học từ Quảng Trị vào.

Điều kiện làm thanh tra trung học là (1) phải đủ 30 tuổi, (2) làm hiệu trưởng ít nhất 2 năm. Cả hai điều kiện tôi không đáp ứng, tôi mới làm hiệu trưởng Triệu Phong một năm, còn về tuổi, đến tháng 10, tôi mới tròn 30. Không có người sẵn, thầy cho lập hồ sơ tiến cử gởi về bộ Giáo Dục, bộ cử tôi làm Quyền Thanh Tra.

Làm thanh tra vào dịp hè, tôi ngồi chơi xơi nước. May là lúc bấy giờ, các vị nhân sĩ Quảng Trị đang vận động mở trường trung học công lập ở khu Láng Gòn; thầy Nguyễn Như Lộc giao tôi lo thủ tục.

Bộ Giáo Dục ra nghị định mở trường Nguyễn Phúc Chu – một trường công lập có từ lớp 6 đến lớp 12 tại khu khẩn hoang lập ấp Láng Gòn,

Thời ấy, chính phủ Việt Nam Cộng Hoà chỉ cho mở trường trung học tỉnh hạt – một hình thức công lập nhưng tỉnh phải đài thọ ngân sách. Việc mở trường công lập Nguyễn Phúc Chu là một biệt lệ, một sự ưu ái.

Tôi xin rời sở lên trường để gần gũi các con, thầy Lộc chấp nhận liền. Ước muốn chân thành của tôi là sẽ ở trường mãi mãi, giảng huấn cũng được, giữ chức gì đó trong ban giám hiệu cũng được. Vậy mà không!

Đầu năm 1975, Việt Nam Cộng Hoà cải tổ guồng máy hành chánh cấp tỉnh, Sở học chánh đổi thành ty văn hoá giáo dục và thanh niên gộp sở học chánh và ty thanh niên làm một. Chánh sự vụ sở học chánh giữ chức trưởng ty, trưởng ty thanh niên giữ chức phó ty phụ trách thanh niên, còn một phó ty phụ trách văn hoá giáo dục chưa có.

Xin nói thêm để người bây giờ hiểu: “Văn hoá” trong ty văn hoá giáo dục và thanh niên không có hoạt động nào hết, vì cấp bộ có quản lý ngành bảo tồn, bảo tàng mang tên bộ văn hoá giáo dục và thanh niên, nên cấp ty cũng giữ lại cho đủ từ; còn “thanh niên” chỉ có hoạt động thể dục thể thao, sinh hoạt học đường.

Thật ra, ở sở học chánh đã có 2 phụ tá chánh sự vụ: một phụ trách hành chánh tài chánh do thầy Hoàng Đức Thạc, nguyên giáo sư Quốc Học Huế do thầy Nguyễn Như Lộc rủ đi theo, tiến cử và một là phụ tá học vụ do thầy Nguyễn Văn Trang, trước đó là trưởng ty tiểu học vụ giữ.

Không biết sao thầy Hoàng Đức Thạc, nhân dịp này, xin thuyên chuyển về Sài Gòn, còn thầy Nguyễn Văn Trang xin thuyên chuyển qua giữ chức hiệu trưởng trung học Bình Tuy thay thế thầy Vũ Đán Bình đang chờ bàn giao; thầy Nguyễn Văn Trang lấy cớ chưa đi động viên, làm phó ty – chức vụ ít quan trọng – sẽ có lệnh gọi, còn hiệu trưởng thì không.

Khi lập sở học chánh, ở các tỉnh khác, vị hiệu trưởng trường trung học ở tỉnh lên làm chánh sự vụ; ở Bình Tuy, đáng lẽ thầy Vũ Đán Bình lên làm chánh sự vụ, vậy mà không, lại phải bàn giao chức hiệu trưởng; tôi không biết lý do.

Thầy Nguyễn Như Lộc gọi tôi về, thầy nói rất tình cảm:

- Mình vào đây, nhìn lui nhìn tới không biết đề cử ai làm phó ty phụ trách mảng giáo dục, thôi Đằng về giúp mình một tay, anh em làm việc gần gũi nhau cho vui.

Thầy Nguyễn Như Lộc hơn tôi về tuổi tác, về thâm niên nghề nghiệp, về ngạch trật. Trong công việc, tôi xưng hô với thầy là “tôi” và “ông chánh sở”, chứ trong đời thường, tôi xưng hô với thầy là “em” và “anh”.

Thầy đem tình cảm nói với tôi vậy, thật ra, đấy cũng là lệnh, tôi chấp hành, nhận chức phó ty từ đầu tháng 2/1975.

Hy vọng với chức phó ty, sau một thời gian ngắn, tôi dễ dàng xin đổi về Sài Gòn để mấy đứa con có cơ hội tiến xa trên đường học vấn, còn bản thân tôi sẽ ghi danh học cao học.

Tuy nhiên, chuyện đời không phải khi nào muốn là được.

Cuối tháng 3 đầu tháng 4/1975, chiến sự đã rộn ràng, thầy Nguyễn Như Lộc đi công tác ở bộ, lâu ngày không về được vì mặt trận Xuân Lộc (Long Khánh) chận đường. Chính quyền tỉnh Bình Tuy cử thầy Vũ Đán Bình, hiệu trưởng trung học Bình Tuy cũ đã giao việc, nhưng chưa được chỉ định nhiệm sở làm xử lý thường vụ trưởng ty để điều hành công việc.

Trớ trêu là không biết vì sao tỉnh cử mà bộ không chịu, hai bên trao đổi qua về sao đó, kết quả là tỉnh huỷ sự vụ lệnh của thầy Vũ Đán Bình, ký sự vụ lệnh mới cử tôi làm xử lý thường vụ trưởng ty văn hoá giáo dục và thanh niên.

Sự vụ lệnh ký này 17/4/1975, tống đạt đến tôi ngày 18/4/1975. Quân giải phóng sắp sửa vào Phan Thiết, cách đó khoảng hơn 50 km; nhân viên văn phòng ty một số di tản, một số ở nhà không tới làm việc nữa và tôi cũng ở nhà luôn.

Đêm 22 rạng 23/4/1975, quân giải phóng chiếm tỉnh lỵ Bình Tuy. Tôi từ giã nghề dạy học …

Hoàng Đằng

23/4/2020

(Mồng Một tháng Tư năm Canh Tý)

Văn Nghệ Quảng Trị

Chúc Mừng Năm Mới