XUÂN ĐA TÌNH
Lời đôi trai gái người Êđê
YBNâu (nàng):
- Đêm nay vui bạn bè anh em
Ta uống cho say trời đất
Chóe rượu này vơi lại sẽ đầy
Em cho anh uống cả hai bầu vú em
Rượu tình không bao giờ cạn...
KPaLUNG (chàng):
- Chóe rượu của anh lúc nào cũng đầy
Em như con nai tơ động đực
Nhưng anh muốn uống hai chóe rượu trên ngực em
Bằng lòng không bằng lòng, ơi con nai non!
Anh chạy theo mặt trời chiều sẽ tóm được.
Nguyễn Anh Biên
(Bài thơ trích trong truyện ngắn cùng tên của chính tác giả)
Lời bình Phạm Ngọc Thái
Đó là những lời yêu đương nồng nàn của một đôi trai gái người Êđê, ngồi bên chóe rượu cần vào đúng cái đêm 30 tết. Đêm ấy trong ngôi nhà bản, họ hân hoan tiếp đón một tổ trinh sát, bộ đội miền xuôi lên. Lui lại những tháng năm trước, thời kỳ của cuộc kháng chiến ta từng chứng kiến những tình cảm quân dân cá nước sâu đậm và gắn bó, nhất là ở những vùng đồng bào thiểu số. Cho nên lúc say rượu, say tình bả lả, không chỉ tình quân dân mà cả tình gái trai cũng đã rạo rực trong trái tim người con gái dân tộc. Bởi vì trước mắt YBNâu, những anh bộ đội đáng kính ấy là những chàng trai người kinh tuyệt vời, đầy cám dỗ. Nàng đã hát:
Đêm nay vui bạn bè anh em
Ta uống cho say trời đất
"Ta uống cho say trời đất" - Nghĩa là trái tim nàng đã say. Trái tim người con gái hay là trái tim đàn bà đã rung lên xao xuyến... vì cả rượu lẫn tình yêu. Men tình, men rượu ngấm vào tận da thịt cơ thể YBNâu như tác giả đã tả trong truyện:
"... YBNâu với thân hình cao lớn cân đối, da nâu bóng, tóc rễ tre đen nhánh hơi quăn, buông xõa trên vai trần, đôi mắt nâu mí to xa vời vợi, mơ mộng như rừng buổi sớm khi bình minh chưa kịp tở. Trông nàng tựa như cô gái Bô-hê-miêng ".
Nàng đã mượn rượu, mượn đà để mà thổ lộ ra những lời lả lơi, tình tứ:
Chóe rượu này vơi lại sẽ đầy
Em cho anh uống cả hai bầu vú em.
Đọc câu thơ đến sửng sốt, gai góc giật mình. Ta phải vỗ đùi đánh "đét" mà kêu lên:
- Nguyễn Anh Biên chơi thơ thật tuyệt!
Viết đến như thế mà tình người con gái vẫn trong sáng, không tục mới sướng chứ? Tôi chợt nhớ tới đôi câu thơ của bà Hồ Xuân Hương trong bài "Thiếu nữ ngủ ngày":
Đôi gò Bồng Đảo hương còn ngậm
Một lạch Đào Nguyên suối chửa thông.
Bà cũng đã đi vào cỗi rễ, nhưng đấy là cỗi rễ của thơ bà Hồ Xuân Hương. Còn Nguyễn Anh Biên đã để cho người con gái bộc lộ hết mình và tình thơ đã tự kết lại. Nó có vẻ tục mà vẫn thanh tao chăng? "thanh" vì nó chân chất, hồn nhiên không dụng ý. Cả cái suồng sã ấy cũng là thứ trong trẻo của đất trời, tạo hóa phú ban. Ta thấy sướng thơ, nó ngâm ngấm và muốn nhấm nháp hương vị hoa nhài, hoa lan của tình thơ ấy. Thật là ngôn ý phàm trần mà vẫn thơ. Viết được những câu như thế đâu phải dễ? Như anh họa sỹ vẽ nuy về người đàn bà, không giỏi thì người xem thấy sượng. Rõ ràng ngôn ngữ ấy được tác giả nẩy ra từ sự rung cảm, thăng hoa của tâm hồn. Trong sáng tác không có khả năng cảm thụ ngôn ngữ cao viết sẽ hỏng ngay. Tình thơ lả lơi ấy còn có lý bởi vì: YBNâu là một cô gái dân tộc rất đa tình, mà bản chất người dân tộc là chân chất, thật thà.
Quyến rũ sự ham muốn tình tứ cũng là một tính cách rất phụ nữ, dù đó là phụ nữ miền xuôi hay miền ngược, thiểu số, người kinh hay là các da màu khác nhau. Nàng YBNâu đã buông ra những lời chan chứa yêu đương: Nàng muốn hiến dâng! Trái tim nàng đang rực cháy, đòi hỏi. Sau đó, cũng qua lời người con gái tác giả hạ một câu chốt, khóa lại khổ thơ đầu:
Rượu tình không bao giờ cạn.
Ngắn gọn, súc tích. Tất cả đều có thể thay đổi hoặc mất đi, nhưng tình là vĩnh cửu. Thế giới không có sự đam mê gái trai... sẽ không còn sự sống. Tôi gọi YBNâu là cô gái, vì trong tình thơ bộc lộ những tình cảm nồng nàn trai gái, mặc dù YBNâu đã là vợ của KPaLung - Một chàng trai Êđê.
Tôi bình sang khổ thơ thứ hai. Tội nghiệp cho cái anh chàng KPaLung thật thà quá, vợ mình đang lả lơi, ve vãn với mấy anh bộ đội kia, ấy thế mà chàng vẫn tưởng vợ mình tình tứ với mình? Cho nên chàng mới họa tiếp:
Chóe rượu của anh lúc nào cũng đầy
Em như con nai tơ động đực
Nhưng anh muốn uống hai chóe rượu trên ngực em.
Vậy là trong tình ái say sưa, tình cảm muốn hiến dâng của người phụ nữ với mong muốn hưởng thụ của người con trai rất giống nhau - Làm cho thơ cấu kết lại. Sức truyền cảm, lay động của tình thơ thêm tụ đọng. Nguyễn Anh Biên đã mượn rượu, mượn cảnh, mượn tình, khai thác tính cách dân tộc - Để tung hồn, tung bút viết phóng. Thế mà thành thơ, còn đậm đà và chan chứa tình. Ngôn ngữ mạnh bạo quyết liệt, tha thiết của trái tim, thấm được vào lòng người. Ông để cho KPaLung ví người con gái kia:
Em như con nai tơ động đực
Trong thi ca ví von đến thế thật đáng "sợ"! Nhưng đọc lên hóa ra lại có ý khen và ca ngợi. Huống chi đó là lời của một chàng trai Êđê, ý nghĩ hết sức trong sáng và hồn nhiên. Tôi chắc là các cô gái khi đọc những vần thơ đó sẽ không cự lại nhà thơ đâu? Ông nói đúng tâm trạng đấy chứ! Hơn nữa thời nay chị em chỉ thích làm Thị Mầu, có mấy ai lại muốn mình thành Thị Kính?
Bây giờ phong cách thơ ca thời đại đang được mở rộng ra phong phú rất nhiều, để đáp ứng những đòi hỏi cảm thụ mới. Bài thơ đã thành công, hàm súc, giàu tính nhân bản. Ta bàn đến hai câu thơ chót:
Bằng lòng không bằng lòng, ơi con nai non!
Anh chạy theo mặt trời chiều sẽ tóm được.
" Bằng lòng không bằng lòng..." - Không biết tác giả muốn đặt câu hỏi hay có ý khẳng định? Nhưng đọc cả hai câu ta thấy ngay tình tha thiết của người con trai. Lửng lơ như thế hóa ra làm ý thơ thêm tinh tế, mềm mại, không bị cứng nhắc. Lời như câu hát:
Anh chạy theo mặt trời chiều...
Cách nói thật rất Êđê.
Toàn bài thơ chỉ có 10 câu, tách biệt làm hai khổ. Nguyễn Anh Biên đã hoàn thiện tình thơ "Xuân đa tình": Tình đời thì thanh thiên, say đắm, đáng yêu. Với bản sắc của bài thơ, nó vẫn có khả năng tách biệt ra khỏi truyện ngắn của ông, để có mặt và góp tiếng nói trong thi đàn đương thời mà không sợ ngượng.
Mừng cho ông tuy không làm thơ nhưng đã có một bài thơ thật thú.
Phạm Ngọc Thái
Đã đăng trong tập
PHÊ BÌNH & TIỂU LUẬN THI CA
NXB Văn hóa Thông tin, 2013,
tác giả Phạm Ngọc Thái,
tác giả gởi tặng.
No comments:
Post a Comment