Chúc Mừng Năm Mới

Kính chúc quý bạn năm mới vạn sự an lành

Tuesday, May 5, 2020

HOA HỒNG XANH VÀ LÁ DIÊU BÔNG - Nguyên Lạc




HOA HỒNG XANH VÀ LÁ DIÊU BÔNG
                                                   Nguyên Lc

BÀI THƠ BLUE ROSES - HOA HỒNG XANH

Hoa Hồng Xanh - Blue Roses là bài thơ ca Rudyard Kipling, một văn thi s người Anh.

I. Vài Hàng Tiểu Sử Rudyard Kipling
     Joseph Rudyard Kipling (sinh tại Mumbai, Ấn Độ 30 tháng 12, 1865 – qua đời 18 tháng 1, 1936)  là một trong những tác giả nổi tiếng nhất ở Vương quốc Anh, cả về văn xuôi và thơ, vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Rudyard Kipling đoạt giải Nobel Văn học năm 1907 - ông được trao giải Nobel khi mới 42 tuổi – là người trẻ tuổi nhất trong lịch sử giải Nobel Văn học.
Các tác phẩm tiêu biểu:
- Plain Tales from the Hills (Truyện kể núi đồi, 1887)
- The Jungle Book (Sách Rừng xanh, 1894), tập truyện - dựng thành phim
- The Five Nations (Năm dân tộc, 1903), thơ
- If (Nếu, 1910), thơ - Cuối thế kỷ XX, đài BBC đã đề nghị thính giả chọn những bài thơ hay nhất của các nhà thơ Anh, bài thơ này được chọn nhiều nhất.
- Đặc biệt bài thơ Blue Roses được rất nhiều người biết đến và thích. Có người cho nó thuộc về thơ "Siêu thực".  [..."Chủ nghĩa/Trường phái Siêu thực (Surrealism) là khuynh hướng nghệ thuật bắt nguồn từ chủ nghĩa Tượng trưng và Phân tâm học, đặt phi lý tính lên trên lý tính. Chủ trương, khuynh hướng trường phái nầy nhằm giúp con người thoát ra khỏi mọi xiềng xích xã hội. Chủ nghĩa siêu thực cố gắng diễn tả tiềm thức bằng cách trình bày các vật thể và sự việc như được thấy trong những giấc mơ"...] (Nguồn Wikipedia)

II. Bài thơ  Blue Roses

   Xin giới thiệu đến các bn bài thơ Blue Roses, theo tôi đầy cm xúc, đánh động lòng người.

Nguyên tác:
Blue Roses
By Rudyard Kipling

Roses red and roses white
Plucked I for my love's delight.
She would none of all my posies--
Bade me gather her blue roses.

Half the world I wandered through,
Seeking where such flowers grew.
Half the world unto my quest
Answered me with laugh and jest.

Home I came at wintertide,
But my silly love had died,
Seeking with her latest breath
Roses from the arms of Death.

It may be beyond the grave
She shall find what she would have.
Mine was but an idle quest--
Roses white and red are best

III. Ý nghĩa của hoa hồng xanh

     Hoa hồng xanh tượng trưng cho những điều không thể thành hiện thực, hoặc không thể đạt được. Bởi hoa hồng xanh rất hiếm trong tự nhiên, nên nó đại diện cho điều gì đó hầu như không nằm trong tầm tay của con người, một giấc mơ không thể thực hiện.

IV. Dch Thơ Blue Roses

    Có nhiều người dch bài thơ Blue Roses, sau đây là các bài dch tiêu biểu:

1. Nguyễn Viết Thắng dch:

Hoa hồng xanh

Tôi mang đến tặng em
Hoa hồng đỏ và trắng.
Không hiểu sao em bỗng
Nói em thích hồng xanh.

Tôi đi khắp thế gian
Tìm thứ hoa như vậy.
Nhưng người ta cười nói:
“Chẳng có ở trên trần”.

Tôi trở về mùa đông
Em của tôi đã chết
Em có còn nhận biết
Hoa từ tay Tử thần.

Biết đâu nơi suối vàng
Có loài hoa ao ước.
Chẳng có hoa nào đẹp
Bằng hoa cõi trần gian.

2. Trần Đức Phổ dịch:

Bông Hồng Xanh
.
Hoa hồng đỏ, hoa hồng trắng
Tôi hái trao tặng người thương
Vô tình nàng chê chẳng nhận
Đòi màu xanh biếc hoa hường!

Lang thang nửa vòng trái đất
Chẳng đâu mọc thứ hoa này
Hỏi tìm nửa vòng trái đất
Chỉ toàn cười mỉa, chua cay

Trở về trong mùa đông lạnh
Người yêu thơ dại qua đời
Nhìn nàng trút hơi thở cuối,
Tử thần cướp đóa hồng tôi!

Có lẽ bên kia thế giới
Nàng tìm thấy được niềm vui
Riêng tôi chân tình chẳng đổi
Hồng đỏ. hồng trắng tuyệt vời!

3. Nguyên Lc phóng dch

a. Vài riêng về dch thơ nước ngoài:

Trước khi phóng dch bài thơ, tôi xin ghi ra đây vài ch quan:
- Dịch thơ từ tiếng nước ngoài, nhất là tiếng đa âm - các  ớc phương Tây, ra tiếng đơn âm - tiếng Việt; hoặc ngược li, là một điều rất khó. Coi chừng "dch là diệt". Dch chính xác từng mặt chữ - giống như các dch gi chuyên nghiệp, thì bài thơ s không mượt mà. Theo tôi, thi nhân ch cần nắm bắt được "hồn thơ", dch theo ngôn ngữ riêng ca mình - với điều kiện đừng quá xa rời nguyên bn - thì bài thơ dch sợt mà hơn.
- Tiêu biểu viêc nắm vững "hồn thơ" rồi dch rẩt tài hoa là trường hợp Phan Huy Vnh, dch câu thơ chữ Hán ca Bạch Cư Dị ra tiếng thuần Việt mà nhiều người cho là còn hay hơn câu nguyên tác:
Đồng thị thiên nhai luân lạc nhân => Cùng một lứa bên trời lận đận
- Với những điều nói trên, tôi s  không dch chính xác theo mặt chữ một vài từ/ chữ, ch dch thoát chúng theo /tứ câu/bài thơ.
   Thí d: "The grave" không dch là "mộ phần", "ngha đa", "chết" ... mà dch là "ci khác". Tương tợ, "Half the world" tôi không dịch là "nửa vòng trái đất", mà dịch là "khắp cùng trái đất", "khắp cùng thiên h" cho mạnh nghĩa, vân vân...

b. Phóng dch bài thơ:
     Tôi s cố gắng nắm "hồn thơ",  theo sát nguyên tác để dch bài thơ Blue Roses . Ch quan, trong công việc dch thuật văn thơ nước ngoài, ai cng tham kho các người dch trước, tôi cng không ngoi lệ.
     Đúng ra bài thơ này có nhiều người dch rồi, tôi không nên dch; nhưng vì đồng với nhiều người cho rằng nó thuộc về thơ "Siêu thực", và giống như bài thơ Việt Nam nhiều người yêu thích- đ được các nhc s tài hoa phổ nhc : Lá Diêu Bông ca thi s Hoàng Cầm - nên tôi dch li.
     Bài thơ hầu như là loi thơ 6 chữ, do đó theo ch quan tôi, dch thơ theo loi 5 chữ thì thiếu chữ, không diễn t hết nguyên bn; còn dch bằng 6/8, 7 hoặc 8 chữ ... thì dư chữ và khó khăn. Tôi s phóng dch bằng thơ 6 chữ như thi s Trần Đức Phổ.
Đây là bài phóng dch thơ ca tôi:

HOA HỒNG XANH

Hoa hồng trắng hoa hồng đỏ
Hái tặng làm vui tình nhân
Không phải màu hoa mong muốn
Nàng đòi xanh biển hoa hồng!

Lang thang khắp cùng trái đất
Tìm đâu được thứ hoa này
Hi tìm khắp cùng thiên h
Nhận toàn giễu cợt mỉa mai

Về đúng ngay lúc mùa đông
Ngây thơ yêu đang hấp hối
Tìm nàng thở hơi thở cuối
Hoa hồng trong tay Tử thần!

Có lẽ bên kia ci khác
Nàng sẽ tìm được hồng xanh
Riêng tôi tấm lòng không khác
Trắng đỏ tuyệt nhất luôn dành

BÀI THƠ LÁ DIÊU BÔNG

     Lá Diêu Bông là bài thơ ca Hoàng Cầm, thi s người Việt. Bài thơ Blue Roses - Hoa Hồng Xanh khiến ta liên tưởng đến bài thơ Lá Diêu Bông ca thi s Hoàng Cầm, vì c hai đều nói đến sự truy tìm những điều không thể thành hiện thực.
     Bài thơ Lá Diêu Bông viết về một câu chuyện có thật, câu chuyện về mối tình đầu tiên trong đời Hoàng Cầm với người con gái lớn tuối, đáng chị mình.

1. Tiểu sử Hoàng Cầm
     Hoàng Cầm tên thật là Bùi Tằng Việt, sinh năm 1921 (một bài báo ở Saigon gần đây cho biết ông sinh vào năm 1922) tại Làng Lạc Thổ, Huyện Lang Tài, Phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh trong một gia đình Nho Giáo. Hoàng Cầm học Tiểu Học tại Bắc Giang rồi lên Hà Nội học Trung Học và đậu Tú Tài II Pháp. Khi còn đang học lớp Ðệ Tứ, Hoàng Cầm phóng tác cuốn Graziella của Lamartine thành chuyện Việt Nam với tên Hận Ngày Xanh. Tiểu thuyết đầu tay của Hoàng Cầm là Thoi Mộng, viết vào năm 1943. Trở về Bắc Giang, dạy học tại trường La Clarté, Hoàng Cầm vẫn viết văn, làm thơ để gửi đăng trên các báo Tiểu Thuyết Thứ Năm, Tiểu Thuyết Thứ Bẩy. Anh là người dịch truyện Ba Tư Một Ngàn Ðêm Lẻ ra Việt ngữ... [Hoàng Cầm Trong Tôi - Phạm Duy]

2. Nguyên văn bài thơ

Lá Diêu Bông

Đứa nào/ tìm được lá diêu bông
Từ nay ta gọi là chồng.
Mùa Đông sau em tìm thấy lá
Chị lắc đầu/Trông nắng vãn bên sông
Ngày cưới chị/ Em tìm thấy lá
Chị cười xe chỉ ấm trôn kim
Chị ba con/ Em tìm thấy lá
Xoè tay phủ mặt chị không nhìn.
Từ thuở ấy/ Em cầm chiếc lá
Đi đầu non cuối bể/ Gió quê vi vút gọị
Diêu bông hời ới Diêu bông!”.
 (Hoàng Cầm)

3. Phổ nhc bài thơ Lá Diêu Bông
- Năm 1984 bài thơ Lá Diêu Bông ca Hoàng Cầm đ được nhc s Phm Duy phổ nhac, cùng tên. Nội dung bài thơ được giữ nguyên, Phm Duy chỉ thêm vào hai câu lc bát ở cuối bài:

Em đi trăm núi nghìn sông
Nào tìm thấy lá diêu bông bao giờ?

- Ngoài ra, khoảng năm 1990, nhạc sĩ Trần Tiến phổ lại nhạc với lời mới cho bài thơ này, bài hát mang âm hưởng dân ca Bắc bộ, lấy tên là "Sao em nỡ vội lấy chồng".

Trích lời bài hát "Sao em nỡ vội lấy chồng" - Trần Tiến :

ớm vàng đã đậu trái mù u rồi
Lấy chồng sớm làm gì, để lời ru thêm buồn
Ru em thời thiếu nữ xa xôi
Còn đâu bao đêm trăng thanh
Tát gàu sòng, vui bên anh
Ru em thời con gái kiêu sa
Em đố ai tìm được lá diêu bông
Em xin lấy làm chồng
. . .
Thương em tôi tìm được lá diêu bông
Sao em nỡ vội lấy chồng
Diêu bông hỡi diêu bông
Sao em nỡ vội lấy chồng!

4. Về lá diêu bông: 
     Lá diêu bông là lá gì ?
- Lá diêu bông (lá bông diêu thì đúng hơn) là thứ lá đặc biệt ở làng Ðình Bảng, Bắc Ninh, phụ nữ thời xưa thường vắt ra nước rồi bôi lên mặt cho da dẻ được hồng hào tươi đẹp - theo Phạm Duy
- Lá diêu bông được nhà thơ Hoàng Cầm giải thích rằng đó là lá của hoa phiêu diêu, hoa trong mộng tưởng. Tình yêu luôn đẹp và phiêu diêu như vậy.

***
     Theo ch quan ca tác gi bài viết thì c hai bài thơ đều hay, đầy cm xúc. Vấn đề được nêu ra ở đây là:
     - Những điều bản thân mình mong muốn mà "không thể trở thành hiện thực", khi người mình thương yêu "vẫn hiện hữu" và người mình thương yêu đã bị "Thần Chết cướp đi", cái nào thảm hơn cái nào?

Nguyên Lc 
...................
Mời nghe:
- Diêu Bông (Thơ Hoàng Cầm, nhc Phạm Duy - Ý Lan hát)
- Sao Em Nỡ Vội Lấy Chồng  (Nhạc Trần Tiến - ca sĩ Tố My)

1 comment:

TRẦN ĐỨC PHỔ said...

Trong bài này ông Nguyên lạc viết: “Thí dụ: "The grave" không dịch là "mộ phần", "nghĩa địa", "chết" ... mà dịch là "cõi khác". Tương tợ, "Half the world" tôi không dịch là "nửa vòng trái đất", mà dịch là "khắp cùng trái đất", "khắp cùng thiên hạ" cho mạnh nghĩa, vân vân...”

Theo tôi “Half the world” mà dịch là “khắp cùng trái đất", "khắp cùng thiên hạ là chưa thật sát với ý trong nguyên tác.
Vì sao thi sĩ Rudyard Kipling không viết “entire/round the world” mà lại chỉ viết “half”? Bởi vì chính ông cũng lưỡng lự, không tin có thứ gọi là “hoa hồng xanh”. Ông đi vì muốn làm vui lòng người yêu nhưng cuối cùng thì ông đã bỏ cuộc nửa chừng, dang dở. Vì ông biết rằng cái thứ mà nàng muốn không tồn tại trên đời. Bởi vậy ông ‘thức tỉnh’ mà quay về để nói với nàng chứ không tiếp tục đi tìm “khắp cả thiên hạ”. Nhưng buồn thay khi ông về thì cũng đã trễ.