TRAO ĐỔI VỚI ANH THÁI QUỐC MƯU - Chu Vương Miện

TRAO ĐỔI VỚI ANH THÁI QUỐC MƯU

Chu Vương Miện

Trong Bản Dịch “Thuật Hoài” của chí sĩ Đặng Dung, câu thứ ba anh Thái Quốc Mưu dịch như sau:

-“Gặp thời giặc cỏ luôn vênh váo.”

Người viết sẽ trở lại vấn đề này ngay bây giờ, trước nhất xin có đôi dòng về tác giả.

“Thuật Hoài” là bài thơ của Đặng Dung, con Đặng Tất. người huyện Thiên Lộc, Nghệ An (nay là Huyện Can Lộc, Hà Tĩnh). Sau khi vua Hậu Trần Giản Định Đế giết chết cha ông, ông đón Trần Quí Khóach lập lên làm vua, đánh nhau với quân nhà Minh nhiều trận, sau bị quân địch bắt, ông tử tiết.

Nguyên văn:

Thế sự du du nại não hà!

Vô cùng thiên địa nhập hàm ca

Thời lai đồ điếu thành công dị

Vận khứ anh hùng ẩm hận đa

Trí chủ hữu hoài phù địa trục

Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà

Quốc thù vị phục đầu tiên bạch

Kỷ độ long toàn đái nguyệt ma

DỊCH NÔM

Việc đời bối rối tuổi già vay?

Trời đất vô cùng một cuộc say

Bần tiện gặp thời lên cũng dễ

Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay

Vai khiêng trái đất mong phò chúa

Giáp gột sông trời khó rạch mây

Thù trả chưa xong đầu đã bạc

Gươm mài bóng nguyệt biết bao rầy

Phan Kế Bính dịch

Đại Nam Nhất Thống Chí

(Đông Dương tạp chí, lớp mới, số 116)

*

Ở trang viết này, chúng tôi không làm công việc của nhà phê bình, không khen là bản dịch này hay bản dịch kia không hay, mà chúng tôi chỉ lựa câu thứ ba mà trong câu thơ bảy chữ này, chúng tôi tách tiêng chỉ chọn hai từ là “đồ điếu” để trao đổi với dịch giả Thái Quốc Mưu. Bản dịch của cụ Phan Kế Bính không dám lạm bàn làm gì vì đã qua trên cả trăm năm và ngay lúc bấy giờ chữ Quốc Ngữ còn phôi thai, coi như bản dịch tài liệu của lịch sử, coi để tham khảo. Bây giờ xin trở qua câu thứ ba của dịch giả Thái Quốc Mưu:

- "Gặp thời giặc cỏ luôn vênh váo."

Hai từ “đồ điếu” theo nghĩa thông thường mà ai cũng hiểu là:

"Đồ" là đồ tể, người chuyên sống bằng nghề sát sanh, giết heo bò ...

"Điếu" là người đi câu cá.

Nguyên nghĩa của bài thơ “Thuật Hoài” với hai từ “đồ điếu” vốn là binh thường, qua ngòi bút uyên thâm của cụ Phan kế Bính thì từ danh từ chuyển thành tĩnh từ, đương chủ từ biến thành tĩnh từ. Câu này bây giờ mà viết như vậy là bất thành cú.

Nếu tạm dịch như vầy thì coi như đúng văn phạm:

-Được thời ăn mày lên cũng dễ.
Chớ bần tiện, keo kiệt, rộng rãi, cao thượng là tĩnh từ, dịch như vậy là không chuẩn.

Qua anh Thái Quốc Mưu thì hai từ “đồ điếu” được chuyển dịch thành “giặc cỏ”.

Xin diễn giải lại “giặc cỏ” trong các bộ truyện Tàu thường gọi là Lạc Thảo hay Thủy Bạc.

Ngay cái nghĩa ban đầu: “Đồ” là đồ tể, chỉ Trần Bình, có nghề đồ tể, sau thành thừa tướng cho Hán Lưu Bang và “điếu” là ám chỉ Hàn Tín, lúc chưa thành đạt thì ngồi câu độ nhật ở con sông gần chợ Hoài Âm, sau trở thành nguyên soái phá Sở. Ngoài hai vị trên thì thiếu gi người thuộc vào loại “đồ điếu” như Khương Thượng Tử Nha câu ở cầu sông Vị, nào Bách Lý Hề chăn trâu, Ninh Thích chăn ngựa, Tô Vũ Chăn dê, về sau toàn là anh hùng hào kiệt cả.

Còn chuyển dịch sang thành từ “giặc cỏ” thì không có nghĩa gì cả.

Sau năm 1975, chúng tôi hùn hạp anh em mở một quá cà phê ở đường Lê Văn Duyệt gần ngã ba Chí Hòa và rạp hát Thanh Vân.

Anh em cũ và mới tụ lại, trong số này có một vị giáo sư nguyên dạy ở trường Trung Học Nguyễn Du tọa lạc trong Cư Xá Sĩ Quan Chí Hòa, ban ngày thì anh đứng lớp, ban đêm thì anh đi giao mối đường cho các tiệm cà phê ăn hoa hồng (anh em gọi anh là Giáo Đường), tên thật của anh là Nguyễn Văn Sang. Tình cờ nhắc đến bài thơ “Thuật Hoài” của Đặng Dung, anh tóm tắt như sau:

Theo anh,“đồ” là đồ tể, danh từ, “điếu” là động từ, có nghĩa: “Được thời đồ tể đi câu, công danh phú quý tước hầu tước vương”, câu này theo thể nghi vấn. Không gặp thời thì ngư phủ thứ thiệt có đi câu cũng chẳng có con cá nào. Mà gặp thời thì anh chàng đồ tể (giết heo bò) đi câu cũng trúng như thường.

Đôi dòng trao đổi cùng anh, chia sẻ lúc tuổi già.

Chu Vương Miện

*****

Phụ lục: 

(Sưu tầm của Văn Nghệ Quảng Trị)

(Nguồn: http://gocsanchoihd.blogspot.com.tr/)

感懷
世事悠悠奈老何，
無窮天地入酣歌。
時來屠釣成功昜，
運去英雄飲恨多。
致主有懷扶地軸，
洗兵無路挽天河。
國讎未報頭先白，
幾度龍泉戴月磨。

Diễn giải:

Việc đời dằng dặc mà ta đã già, biết làm thế nào?
Trời đất mênh mông đắm trong cuộc rượu hát ca.
Khi gặp thời, người làm nghề hàng thịt, kẻ câu cá cũng dễ thành công,
Lúc lỡ vận, bậc anh hùng đành phải nuốt hận nhiều.
Giúp chúa, những mong xoay trục đất lại,
Rửa vũ khí không có lối kéo tuột sông Ngân xuống.
Thù nước chưa trả được mà mái tóc đã bạc sớm,
Bao phen mang gươm báu mài dưới bóng trăng.
(Theo Wikipedia)

NỖI ƯU HOÀI

Việc nước cưu mang đến tuổi già.
Tận cùng trời đất mộng bình ca.
Gặp thời – giặc cỏ luôn vênh váo.
Hết vận – phận mình ngậm xót xa
Những tưởng chuyển lay vầng nhật nguyệt
Ngặt không quét nổi dãy Ngân Hà
Mái đầu nhuộm trắng mà quên phắt
Bóng nguyệt mài gươm vụt xế tà.

Đặng Dung
Thái Quốc Mưu phỏng dịch.