 |
| Phạm Ngọc Thái |
CÂY THẦM TIẾC BÓNG
Nàng đi mãi mà không trở lại
Gió bên đường kéo liễu hát trong mưa
Và mặt nước bi bô lời than thở
Chiều buông rèm tàn tạ nắng buồn mơ.
Anh ngắm liễu bên hồ càng nhớ bóng
Ai ru mình trong trăng
sáng nép vào anh
Làn da trắng, vòm ngực nàng hưng phấn
Tan tành rồi! Ôi, mộng thuở ái ân...
Người đàn bà ra đi không trở lại
Để cây thầm tiếc bóng hoá bơ vơ
Và gió nữa cũng giông cuồng rồ dại
Hồn thi nhân tan tác giữa hư vô.
Đôi mắt đẹp nàng dịu dàng đong trời biếc
Thân hoa thơm mà lại ủ bão dông
Anh tê dại cõi hồn hoang biền biệt
Bao sầu tư vương vấn các nẻo đường.
Người đàn bà ra đi không trở lại
Bãi-cuộc-đời cát bụi, gió mưa
Hoa sẽ úa, nhị sẽ tàn và lụi
Một đời trôi theo năm tháng xô bồ...
Phạm Ngọc Thái
Trích tập "Rung động trái tim" 2009
Lời bình của Trần Tứ
Đức
Một bài thơ tình mà
lại có cái tên "Cây thầm tiếc bóng"? Ta thấy trong khổ thơ thứ ba đã
viết:
Người đàn bà ra đi không trở lại
Để cây thầm tiếc bóng hoá
bơ vơ
Và gió nữa cũng giông cuồng rồ dại
Hồn thi nhân tan tác giữa hư vô.
Hình ảnh cây âm
thầm tiếc bóng - Không phải là bóng của nó, mà là bóng của người đàn bà đã ra
đi không trở lại ấy! Tác giả chỉ lấy thiên nhiên, trời đất làm biểu tượng cho
sự chia ly tình yêu đó thôi. Đến gió cũng phải "giông cuồng rồ dại",
hồn thi nhân thì tan tác, năm tháng hoá hư vô.
Tôi sẽ quay trở
lại nói thêm về những câu thơ này - Giờ ta đến với khổ thơ thứ nhất:
Nàng đi mãi mà không trở lại
Gió bên đường kéo liễu hát trong mưa
Và mặt nước bi bô lời than thở
Chiều buông rèm tàn tạ nắng buồn mơ.
Khung cảnh: liễu
đứng hát trong mưa và những lời thở than của nước, mỗi khi tiếng sóng vỗ xô bờ
khe khẽ, xôn xao... vào trong cảm xúc nhà thơ như là những tiếng lòng thương
nhớ, thuở nàng vẫn thường cùng anh đến bên hồ. Giờ sóng vẫn vỗ mà em thì mãi
mãi không trở về. Rồi cái ánh hoàng chiều của một ngày tàn như bức rèm buông
xuống phủ trùm lên mặt đất, để vào những giấc mơ đêm tưởng nhớ đến người yêu.
Cách diễn tả tâm trạng hoà trong hình ảnh thiên nhiên đồng vọng tạo nên sự
huyền thẳm của thi ca, chứa chất ý tình. Giọng điệu, ngôn ngữ thơ đọc lôi cuốn
như lời hát mà vẫn sâu. Tuy không nói về người nhưng cảnh vật được nhân sinh
hoá - Nghĩa là những cảnh vật ấy biết nói, thể hiện sự vui buồn, thương nhớ từ
trong tâm tư, tình cảm của nhà thơ.
Về hình ảnh câu
đầu:
Nàng đi mãi mà không trở lại
Hay là: Người đàn
bà ra đi không trở lại /- Được điệp khúc nhiều lần bộc lộ một tình thương yêu
da diết, song cũng là nhằm nhấn mạnh tình ý, chủ đề của cả bài.
Sang khổ thơ thứ
hai:
Anh ngắm liễu bên hồ càng nhớ bóng
Ai ru mình trong trăng sáng nép vào anh
Làn da trắng, vòm ngực nàng hưng phấn
Đó phải là một
người đàn bà đẹp và nhà thơ rất yêu nên lời thơ mới say sưa, hình ảnh duy mỹ
như vậy. Mỗi khi ngắm những nhành liễu ru bên hồ, thi nhân lại nhớ tới bóng
xưa. Những đêm trăng sáng hồi ấy, như vẫn còn đây cả tấm thân, hơi thở của
nàng... lòng Người lại bồi hồi, da diết: Làn da trắng, vòm ngực nàng hưng phấn
/- Thế mà nay chỉ còn là kí ức?... rồi tác giả buông xuống một câu thơ đầy xa
xót:
Tan tành rồi! Ôi, mộng thuở ái ân...
Ta tưởng như
chính lòng mình tan vỡ. Về mặt cấu trúc đã đạt được độ viên mãn ngay của khổ
thơ. Sang đoạn thơ thứ ba mà tôi đã nói ở phần đầu cũng thế - Cuối đoạn đã được
gieo một câu thơ rất mạnh:
Hồn thi nhân tan tác giữa hư vô
Cho nên, tuy viết
tung hứng theo sự thăng hoa của tâm hồn mà thơ vẫn súc tích, không rơi vào sự
dàn trải tràn theo cảm xúc thường thấy của dòng lãng mạn trước kia. Hình tượng
thơ giàu chất sống và đầy ắp nội tâm. Có khi những hình ảnh đó còn mang theo cả
tính triết lý về tình yêu và đàn bà. Thí dụ, ta xem tiếp khổ thơ thứ tư:
Đôi mắt đẹp nàng dịu dàng đong
trời biếc
Thân hoa thơm mà lại ủ bão dông
Anh tê dại cõi hồn hoang biền biệt
Bao sầu tư vương vấn các nẻo đường.
Thi nhân mô tả
đôi mắt đẹp của người yêu... "đong cả trời biếc" - Còn khi tả về tấm
thân nàng lại đưa ra một biểu tượng rất triết học:
Thân hoa thơm mà lại ủ bão dông
Để nói cả hai
mặt: Người đàn bà vừa nồng nàn, êm ấm lại vừa là trái gió, trở giời và dông
bão... làm trái tim ta đau đớn. Tấm thân đàn bà thật huyền diệu cũng như sức
mạnh của tình yêu là vô bờ bến. Câu thơ sinh động mà tích tụ cả một đời sống
tâm lý bên trong. Vì tha thiết nên lòng thi nhân mới: "... tê dại cõi hồn
hoang biền biệt" - Nghĩa là khi
người yêu xa, lòng thì sầu, tâm hồn thành hoang vắng, cô đơn.
Giọng thơ hay lại
hàm chứa, tạo nên vẻ đẹp và tấm vóc của thi phẩm. Đến khổ thơ cuối cùng:
Người đàn bà ra đi không trở lại
Bãi-cuộc-đời cát bụi, gió mưa
Hoa sẽ úa, nhị sẽ tàn và lụi
Một đời trôi theo năm tháng xô bồ...
Hình ảnh câu thơ:
Người đàn bà ra đi không trở lại /- Được điệp thêm một lần nữa để khắc sâu vào
lòng người sự nuối cảm. Một đặc điểm thơ Phạm Ngọc Thái khi nói về chốn dân
gian, nhà thơ thường dùng hình tượng "bờ bãi...". Thí dụ như trong
bài Váy Thiếu Nữ Bay:
"Bờ bãi con người" em trổ hoa trái ngọt
Đến đế vương cũng khum gối cầu mong
Hay tình thơ Em
Về Biển:
Bờ-bãi-đời-người cuộc sống tình yêu
Trái tim nhỏ em dựng cả toà sen chân phật tổ!
Còn bài Cỏ Hoang
sáng tác ở nước ngoài, nói về hình ảnh một cô gái cùng những người xuất khẩu
lao động sống trôi dạt trên đất khách quê người, tác giả viết:
Ôi, cuộc bèo hoang trời đất trầm luân
Và bản chất muôn đời còn muông thú
Nhà chính khách cùng đứa du côn tranh thủ
chơi thánh nữ
Em vũ ba lê trong thế giới hỗn mang gieo hoa cấy linh hồn...
Đó chính là chốn
bể dâu của đời người, bèo dạt mây trôi...
với những sướng khổ, buồn vui, hạnh phúc và mất mát. Trong khổ thơ cuối
của bài này, người đàn bà ấy cũng đang trôi dạt ở nơi đó. Như câu:
Bãi-cuộc-đời cát bụi, gió mưa
Theo qui luật
thời gian - Năm tháng cứ trôi... tất cả sẽ úa tàn, bụi cát. Thơ đưa ta vào cõi
vô định của cuộc sống con người, chỉ có tình yêu trường cửu mãi không già. Giờ
đây chỉ còn lại khoảng trời xưa, những nhành liễu, bờ hồ, trăng sao cùng những
cơn mưa gió của lòng anh, của đất trời và cuộc sống với bao xô bồ, vật vã.
Điều đặc biệt bao
trùm trong bài thơ là hầu hết đều dùng cảnh họa lòng. Những cảnh vật đó được
tắm trong hồn, đầm đìa tình ý. Như trên đã nói, nào là: Liễu hát trong mưa, hồ
nước than thở, chiều buông rèm mơ, nàng ru mình trong trăng sáng, cây thầm tiếc
bóng, gió lại giông cuồng rồ dại, trái tim thì tan tác, cuộc sống hoá hư vô,
đôi mắt người yêu dịu dàng đong cả bầu trời, tấm thân nàng tắm hoa thơm nhưng
lại ủ cả cuồng phong dông bão, v.v...
Một tình thơ làn
điệu du dương được tác giả sáng tác cũng chính ở trên "bãi cuộc
đời..." đầy cát bụi, gió mưa ấy - Nơi thi nhân cùng với người đàn bà đẹp
từng tha thiết yêu nhau. Tình yêu của họ đã một thời đơm hoa, kết nhụy. Dù nay
đã xa vời, nhưng tình thi vẫn đang truyền cảm, cuốn hút ta trầm sâu hơn vào ý
nghĩa của thi ca. Như nhiều văn nghệ sĩ khi thưởng thức thơ anh vẫn nói: Thơ
Phạm Ngọc Thái càng đọc càng hay! "Cây thầm tiếc bóng" là một bài thơ
tình nhiều hương sắc, khá độc đáo và hấp dẫn của văn đàn.
TTĐ.
No comments:
Post a Comment