AI CÔNG HẦU (Trao đổi với Anh Võ Hương An) - Chu Vương Miện

Roi mây - một dụng cụ phổ biến thường dùng đánh đòn.
Hình từ Wikipedia.

AI CÔNG HẦU

(Trao đổi với Anh Võ Hương An)

Chu Vương Miện

Thưa anh Võ Hương An.

Trong những bài viêt về hai nhân vật lịch sử Ngô Thời Nhậm và Đặng Trần Thường, thì bài của anh là rõ nét và khách quan hơn hết, chúng tôi không nhắc lại làm chi cho mất thì giờ, nguyên văn hai câu đối như sau:

"Ai công hầu, ai khanh tướng, trong trần ai, ai dễ biêt ai?" của Đặng Trần Thường. Câu đối lại là :

"Thế chiến quốc, thế xuân thu. gặp thời thế ,thế thời phải thế?" của Ngô Thời Nhậm.

Xuyên qua các bài viết, chúng tôi nhận ra như vầy (không đề cập tới chuyện riêng tư cá nhân của hai vị tiền bối, kể cả việc hay hoặc việc dở):

1/ Chuyện Hai người gặp nhau lần thứ nhất:

Hoàn toàn không có, vì Ngô Thời Nhậm lúc đó là Binh Bộ Thương Thư kiêm Tiết Chế Quân Vụ ở Miền Bắc thay mặt cho Vua Quang Trung xử lý toàn bộ quân sự và hành chánh, (ông đậu Tiến sĩ từ thời Nhà Lê).

Còn Đặng Trần Thường thì chỉ tốt nghiệp tới Sinh đồ (tức lớp Ba trường làng, được miễn sưu dịch, tuy nhiên vẫn chưa đủ điều kiện để đi thi Hương, muốn thi Huơng phải tốt nghiệp trường Huyện (Phủ)  để nhận chức danh là thầy Khóa, mà Võ thì không rõ Đặng Trần Thừơng tài tới mức nào, chớ về Văn thì chỉ có chừng đó, có nhiều bài viêt cho rằng hết cha đau rồi ốm rồi mất, rồi mẹ đau làm học hành dang dở.

So sánh hai vị tiền bối trên, địa vị quá chênh lệch, không có lý do nào để mà gặp nhau, để có hai câu đối lừng danh để đời.

2/ Chuyện gặp nhau lần thứ hai:

Khi chiến đoàn của Nguyễn Ánh tấn công Phú Xuân có thể là do Tiền Quân Nguyễn Văn Thành (hoặc Tả Quân Lê Văn Duyệt) chỉ huy, lúc đó thì thượng tướng Đặng Trần Thường cũng phụ trách một bộ phận Quân Lữ trong chiến đoàn này, quân cơ hữu là một Sư Đoàn, chia ra làm 4 Trung Đoàn, chỉ có 3 Trung Đoàn là tấn công tác chiến mà thôi, còn một Trung Đoàn dùng làm đơn vị Trừ Bị và bảo vệ Bộ Chỉ Huy, gồm có Tư Lệnh, Phó Tư Lệnh (Tham Tướng), Tham Mưu Trưởng (Tùy Tướng) .... Giả sử như đơn vị của tướng Đặng Trần Thừơng bắt tại trận (ở mặt trận Phú Xuân) thì cuộc diễn biến sẽ diễn ra như sau: Đứng trước hàng quân bại trận của nhà Tây Sơn, kẻ đứng, ngươi ngồi, người nằm dưới đất, kẻ bị trói, kẻ bị xích thì Thượng Tướng Đặng Trần Thừơng đứng trước toàn quân toàn bại mà dõng dạc tuyên bố như sau (ngài lấy trong túi quân trang ra một giấy vải bằng vàng cuộn tròn trong 2 cái trục bằng gỗ rồi thong thả đọc):

Thuận thiên thừa Mệnh, Hoàng Đế chiếu viết:

"Trong cuộc chiến 25 năm vừa qua, giữa nhà Tây Sơn và Nhà Nguyễn, bá tánh lầm than chết oan chết uổng rất nhiều, cuộc chiến có tính cách nồi da xaó thịt vừa cục bộ vừa ngu xuẩn, chả có ai thắng và ai thua, thắng là bọn có vũ lực và vũ khí, thua là toàn bộ nông dân bị bắt đi lính làm bia đỡ đạn. Nay tất cả binh tốt trong hàng ngũ Ngụy Tây Sơn, ai còn lành mạnh thì từ cấp Vệ Úy đến Lãnh Binh đến Quản Cơ và hàng binh tốt tự động về nhà mạnh giỏi, kế đến là những thương bệnh binh (cần đồng bọn khiêng đi) hay người nhà khiêng đi, tất cả đều được hưởng tiền chu cấp ăn đường, ngoài ra từ cấp Tham Tri đến Thượng Thư và Tướng lãnh thì tạm thời giam vào thiên lao chờ cấp trên xử lý sau (Khâm Thử).

Với tình hình như vậy thì thi hai vị Đặng trần Thừơng và Ngô thời Nhậm gặp nhau ở chỗ nào mà có hai câu đối trứ danh để đời?

3/ Lần sau chót:

Qua cuộc họp các quan Đình thần, vua Gia Long Thống Nhất là tha bổng cho các vị quan Tây Sơn nào về hàng, làm quan với Nhà Nguyễn, hoặc quy an đuổi gà cho vợ, hoặc tuẫn tiết với nhà Tây Sơn cho trọn chữ Trung thì cũng ô-kê, tuy nhiên chỉ các văn thần tốt nghiệp tiến sĩ thì cho mang ra Quốc Tử Giám (tẩm quất) tức lá đánh bằng roi (hay côn hay hèo) mỗi vị tượng trưng 20 roi , rồi tha về nhà.

Xin nói ngay, nơi mà các cựu quan chức nhà Tây Sơn bị hình phạt đánh bằng roi là ở Bắc Thành (tức là thành Hà Lội bi giờ) dưới quyền cai trị bời Tiền  Quân Nguyễn Văn Thành, giới nho sĩ Thượng Thư quan văn như Phan Huy Ích, Ngô Thời nhậm được chở từ nhà Lao Măng Cá Nhỏ ở Quảng Đức (tức Thừa Thiên) mang ra nhốt tạm ở Hỏa Lò "Hà Lội" để chờ này thọ phạt.

Sau đó một tuần thì quan Binh Bộ Thượng Thư là Đặng Trần Thường đi máy bay Boeing từ Huế về Hà Lội với tư cách Khâm Sai đại thần để làm quan giám khảo (tra khảo) trụ trì cuộc tẩm quất các các bại tướng nhà Tây Sơn, (để diễn tả cho đúng sự thực xin được diễn tả theo phim tàu Hồng Kông trong phim bộ Bao Thanh Thiên [Tức Bao Công]).

Một hồi trống kéo dài vừa dứt thì đoàn tù tội theo nhau đi hàng một, an vị đầu vào đó (có nghĩa là nằm dài ra úp mặt xuống nền gạch của cái sân Văn Miếu), mỗi hàng là 10 người, kế đó là một hồi trống nữa, thỉ một toán quân hổ bôn hay vệ quân cũng đi hàng một tay cầm một cây côn (gậy) dài chừng một thước tây, mỗi một vị binh tốt đứng cạnh một tù nhân đã nằm sẵn dưới đất, và hồi trống thứ ba vừa chấm dứt, thi quan thượng thư Đặng Trần Thường quăng một cái Lệnh bài (y như Bao Công quăng một miếng Lệnh bài bằng gỗ xuống công đường và miệng hô trảm), thế là lính hổ bôn mạnh ai nấy đánh, đánh đủ 20 hèo thì dừng tay, đứng nghiêm chờ lệnh.

Hồi Trống thư tư tan hàng, ai về nhà nấy, không thấy người Đặng Trần Thường và Ngô Thời Nhậm xướng họa đối đáp chi cả.

Còn về cái chết của Ngô Thời Nhậm trên 7 bó tuổi già sức yếu, trước khi bị đánh 20 hèo tại Quốc Tử Giám (là thời gian bị bỏ tù, bỏ ngục, bỏ đói) nên sau khi được hưởng ơn mưa móc 20 hèo của Triều nhà Nguyễn là tiên sinh qua đời, phiêu diêu miền cực lạc.

Cũng xin nói thêm "Hà Lội" hay Bắc Thành là nơi cai quản của Tiền Quân Nguyễn Văn Thành, lâu la bộ hạ toàn là người của Tiền Quân, Binh bộ Thựơng Thư Đặng Trần Thường ra Bắc với tư cách là Khâm Sai đại thần, đi một chắc, may lắm là có một tùy viên đi theo sau sách cặp táp là cùng thì làm gì mà có cái chuyện sai lính tẩm thuốc độc vào ngọn roi mà đánh cho chết? mà lính nào? Mà giả sử có cuộc đối diện thật, thì trình độ của Ngô Thời Nhậm là Tiến Sĩ, còn Đặng Trần Thường tốt nghiệp lớp 3 trường làng (tức sinh đồ) thì đối với đáp cái gì?

Chẳng qua là người đương thời thấy chuyện về đời công và đời tư hai vị tiền bối mê ly rùng rợn ly kỳ nên mới soạn ra 2 câu đối (đối nhau chan chát) để đời đọc chơi cho đỡ buồn hoặc tìm trong đó một bài học lên voi xuống chó mà ngậm ngùi cho một kiếp phù sinh.

Chu Vương Miện