Chúc Mừng Năm Mới

Kính chúc quý bạn năm mới vạn sự an lành

Wednesday, August 10, 2011

HOÀNG CÔNG DANH – CHAO NGHIÊNG ẦU Ơ

- Mùa Vu Lan nhớ tao nôi và tiếng ru của mẹ -

Tôi ln lên lúc nào không biết, mt hôm lc chân đi xa lm mi thy mình không còn là đa bé ngày xưa. Cht thèm cái nũng nu nm nôi đ mà nghe tiếng ru i ca m. Nh cái tiếng ru va bun vì cái nghèo, thương vì cái tình, nhà quê trng nghĩa khinh tin cũng thm vào trong li ru y. Và mi khi có ai đó ct lên mt tiếng d con tôi đu thy hình như mình cũng đang được d phn.

Không biết cái tiếng ru có t bao gi nh? Nhiu lúc vn vơ tôi t nghĩ chc nó có t cái thu xa xưa trước khi xut hin âm nhc. Và phi chăng, đó là mt th âm nhc tin thân, âm nhc ca lòng m dn dt tr thơ vào thế gii ca thanh điu. Tôi thích cái tiếng ru ca m ca bà bi chính nh tiếng ru y mà Đt nước tôi là "Đt nước ca nhng nhà thơ". Tôi yêu tiếng ru y bi trong đó m đã truyn cho con nhng gì rt đi bình d nhà quê. Tiếng bà m áp "u ơ" khi cái ming đang nhm nhm tru đ hng, ph ra cái thơm thơm cay nng v v gic tr thơ.

Dân tc ta có mt kho tàng ca dao tc ng phong phú, không phi dân gian sinh ra đó đ trưng đâu, cũng không phi đ sách s ghi li là "chúng ta có mt kho tàng ln"... Ca dao dân ca sinh ra cho m cho bà, ri bà và m truyn li cho ch đ mai mt ch đi ly chng... C thế, dân tc ta có mt cuc truyn khu ni tiếp qua thế h, bo tn đến hôm nay. Nhng bà nhng m nhng ch c ly cái dân ca đó mà hát ru.

Mn phép đưa ra mt gi thiết thế này v các hi Lim Quan H, hi hát đi đáp ngày xuân, hay hò chn v... Tt c cũng đu có dính líu mt ít đến chuyn hát ru. Người ph n xưa nay có vic sinh con và nuôi con - đó là bn phn và thiên chc cao quí ca h. Người xưa chn con gái làm dâu ngoài vic xem tông ging còn chú ý đến ngoi hình tính nết và quan trng là "ngôn" (mt trong t Đc: công-dung-ngôn-hnh). Chn "Ngôn" tc là chn cái tiếng ru đ cho con cháu dòng h mình được khôn ln trong ngun văn hoá Vit. Có th t đó mà sinh ra chuyn hò hát trong các l hi dân gian ta chăng (?).

Gi thiết đó tôi dùng va đ tôn thêm nét đm đà bn sc văn hoá Vit, va đ ghi nhn ý thc h văn hoá trong ngôn ng, và tt nhiên có mc đích ân sng cho tiếng ru thêm mt ci ngun. Đ ri bt đu t các l hi, chàng nào chn được mt cô có ging hò hay thì coi như có phước. Người Vit mình là vy, cái đp không phi ch t ngoi hình bên ngoài mà còn cái đp ca tâm hn tính cách. Cái đp ca gái làng thì nht quyết phi hp ý ca các c, mà các c thì trng cháu hơn trng dâu nên chú ý đến "ngôn" thi vào tai tr. "Chim thanh hót tiếng n non/ người thanh nói tiếng ôn tn d nghe" là vy!

Tr con sinh ra ct tiếng khóc rng lên là ngay lp tc người sn phơi" dũ con nín. Vy là tiếng ru và tiếng khóc đng hin ti mt thi đim mà đó sn sinh ra loài người. Nếu cái tiếng khóc chào đi ta gi là "tiếng kêu đi đau kh" thì tiếng ru ca m có th nói là "li an i" cho mt s đi din dài sp ti. Nhng ln đến bnh vin, đng ngoài ca phòng sn ph, tôi đu nghe thy các m u ơ nu con rt tài. Va mi sinh xong, sc kho con yếu, nhưng thy đa con đ hn là cái bn năng làm m ngàn đi trong lòng t dưng bt lên tiếng "à ơi!" xen gia nhng hơi th mt nhc sau cuc vượt cn. Tiếng ru t đó bt đu theo sơ nhi ln lên và đi sut cuc đi...

2. Tiếng ru thường gn lin vi tao nôi cánh võng. Thích cái hình nh m ngi đong nôi nũng nu con. Hay dáng bà gy còm ngi bên cánh võng, tay cm qut va phây phy va hát ru cháu mi chiu thu. Mt ln na hình nh nhng người ph n hin lên trong ý nghĩa bo tn văn hoá dân gian. C mi khi gió phây phy, tiếng ru đâu đó vng li nghe thân thương đến l. Nhà tôi làng, quanh đó li xóm thnh thong có cưới hi, vy là vài tháng sau bt đu bt lên nhng tiếng nu con. Nhng tiếng ru c thế thay phiên nhau quanh năm ru ng bóng tre làng. Cây lúa đơm bông, hoa ci ngng lên v cũng theo tiếng ru đó.

Ông tôi có ngh đan, thc ra là "vô ngh đan thúng, túng ngh đan nia", người quê rnh ri thường bày tre ra chut ri đan lát cho qua ngày đon tháng nên thành ra ngh. Tôi cũng được ông dy cho cách đan, cách lên vành và nc cước. Song, cái khon đan nôi thì chưa bao gi ông cho làm. Đan nôi thc ra không khó, gia đan nng mt cht rìa nong hai thôi. Ông không cho tôi làm là vì cái quan nim tui tác, đan nôi phi là người đng tui t tay làm, như thế thì cái hơi m và phước đc ca người đan s truyn sang cho cháu.

Ông ni tôi có c thy mười by đa cháu ni, tôi th tôn nên cũng chng kiến tt c mười my cái sơ nhi còn li. Và mi ln như thế, các em tôi đu được nm trong nôi ca ông đan mà ln. Tt nhiên, không phi đa nào cũng được nm nôi mi. Ông tôi vn cn trng, đan lát chn tre rt kĩ nên chiếc nôi bn lm. Nm đến my la tr vn không hư, y vy mà chiếc nôi đan c ln lượt lót lưng cho lũ em. My ch trong làng vn c thích mượn cái nôi đan ca ông tôi v nu con. Và ri nhng đa tr đó ln lên cũng quí ông lm!

Có mt cô bé bên kia đê làng, tui vi tôi, tên là Nhàn, tôi nh rõ vì Nhàn hc chung vi tôi t mu giáo cho đến hết cp mt. Ông tôi k li, ngày Nhàn mi lên ba bn tui là c chy ra nhà tôi chơi, ri li nhà tôi my hôm không chu v. Sau này, thnh thong Nhàn ra nhà chơi, ông tôi đu xem như cháu ni. Có l cái hơi tay chut tre đan nôi đã truyn sang nhng đa bé y, đ ri "hp hơi" mà chúng quí người đan. My đa tr trong xóm mi khi b ba m chúng đánh cũng đu chy sang nép vào ông ni tôi. Nhiu khi nghĩ tôi t nnh d s, ai bo cái mát tay hay đan ca ông thm vào nôi làm chi?

Khi tôi nhìn thy hình nh m bng con trên tay, mt đăm nhìn xa xăm và hát u ơ là tôi tưởng đến cái nghèo. Hình nh y nó thương đến l, cái nghèo dìu dt r nhau kéo vào trong ánh mt ngóng trông mùa gt, cái nghèo khó ct lên trong tiếng hò ru nghe da diết. Chính cái dáng m ngi ta ca, ôm con mi chiu y mà tôi thy yêu quê hương tha thiết.

M ta xưa hát ru hay hơn bây gi, tình m thì thi nào cũng như nhau, m nào cũng thương con. Nhưng cái tiếng xe c đi khác thì tiếng ru ca m cũng không còn như xưa được. Cái đó gi là thi thế vy!

Ngày m tôi sinh thêm em nh, lúc đó tôi cũng ln lm ri. Đến gi tôi còn nh rõ cái ging hát ru ca m trong thanh lm! Trước đó, tôi chưa bao gi nghe m hát, m tôi ít nói, nhưng khi hò ru thì như th cái mượt mà con gái xuân ngày nào vn còn đây. Cánh nôi xoay xoay cun li ru m vào gic ng em. Nghe m hò, ri đến khi m chy ch thì tôi cũng th làm mt "người ch" v v.

"Ru em em ng cho mui

Đ m đi ch mua vôi ăn tru

Mua vôi ch Quán ch Cu

Mua cau Nam Ph mua tru ch Dinh..."

Ri c thế, nhng câu ru ca m lt vào tai tôi, hoá ra tt c là ca dao dân ca c đy! Hn dân tc, văn hoá làng m tôi truyn li qua li ru y.

3. Mt góc nhìn khác trong tiếng ru, không phương din mu t tình thương mà li mt s "bun tình". Chuyn này thường xy ra làng, "kh nht là ly chng xa/ đau nht là nghe người ta ru hi". Vế th hai trong câu ca trên gn vi vế th nht mi hiu đúng nghĩa, nghe người ta ru hi tc là người yêu mình đã đi ly chng và có con.

Có nhng người yêu nhau không ly được nhau , đến khi người yêu mình đi ly chng thì ngm b hòn mà ngt. Ngày xưa, dng v g chng thường đóng khung trong khuôn kh làng xóm. y vy nên nhiu khi người mình thương đi làm dâu cho mt nhà rt gn. Ri mt chiu, nàng ct tiếng ru con thơ khiến chàng ti thân. Tiếng ru đến đây đánh vào cm thc ca mt người ln ch không ch là ru con ng na. Vy là tiếng ru có hai tác dng trái ngược nhau, "ru con con ng cho mui/ đ anh nghe được bi hi my đêm". Trách cái tiếng ru kia c khiến người ta phi não lòng. Đau!

Khi đã đi xa, vượt ra ngoài biên gii Quc gia, cũng đng nghĩa không còn được nghe tiếng ru ca người ph n Vit. Song, cái tiếng ru y hình như vn văng vng đâu đây đ trói buc tôi vi vành nôi ngày xưa. Mt chút bình d quê mùa, yên m áp trong li ru m. Mt thoáng tình trong điu hò ca cô bé hàng xóm nng em. Ri c cái ngm ngùi ca anh trai làng tn ngn bun ht hiu m tình xưa... Tt c nhng điu y c nhc tôi v mt tiếng làng trong tiếng ru, tiếng dân tc tôi - hn ct quê nhà.

Có mt tiếng oa oa va ct lên bên hàng xóm, cũng đng thi gia chiu thinh không vng mt tiếng " i!" thân thương. Và bt đu nhng cuc sinh sôi t tiếng ru y...

Minsk, 23.5.2008

HOÀNG CÔNG DANH

hkzanh.vnweblogs

No comments: