Tác giả Lê Nghị
Bài 2:
CÁI
HOẠ CỦA “TÍN ĐỒ THANH TÂM TÀI NHÂN”
(Tiếp
theo của bài: MỘT CÁCH NHÌN VỀ HỌC THUẬT CỦA MỘT “TÍN ĐỒ THANH TÂM TÀI NHÂN CHỦ
NGHĨA”)
Phần
1:
Tiếp chuyện Kim Vân Kiều truyện ở Nhật của Đoàn Lê
Giang.
Trong bài 1, nói về nguồn gốc Truyện Kiều tôi chỉ phê
phán những “tín đồ của Thanh Tâm Tài Nhân
giáo chủ” mà thôi. Những người vô tình tin theo “học thuật tay dọc” hoặc họ đã từng tin mà đang lắng nghe thì không
thuộc diện tay dọc đó.
Giáo sư Đoàn Lê Giang đã viện dẫn lại trong 2 bài của
giáo sư rằng tôi cho giáo sư giả mạo tài liệu là điều không đúng sự thật. Sau
khi trình bày tôi chỉ viết: Tóm lại Benoit không nói gì đến cuốn Tú Tượng Thông
Tục Kim Kiều truyện, Benoit chỉ nói không có cuốn Kim Vân Kiều truyện của Thanh
Tâm Tài Nhân dịch ra tiếng Nhật năm 1763 (trước
Nguyễn Du sinh ra 2 năm). Theo thẩm định của Benoit Năm 1763 tiểu thuyết
Tàu được dịch sang tiếng Nhật là cuốn Song Kỳ Mộng truyện. Rất mong giáo sư
đính chính hoặc phản biện nếu không người khác trong đó có tôi nghĩ rằng giáo
sư uốn cong ngòi bút và bẻ lái học thuật.
Nội dung Song Kỳ Mộng truyện
(dẫn theo Tôn Khải Đệ năm 1930, Trung quốc Thông sử)
Không nhắc đến không có nghĩa là không có. Dù lời bình
luận ban đầu, và bài viết sau đó của ĐLG không được hay, nhưng rồi giáo sư cũng
trưng ra bằng chứng ảnh chụp tư liệu Thông Tục Kim Kiều truyện bằng tiếng Nhật
và cuốn A953 lưu tại Viện Hán Nôm. Xem như so sánh 2 văn bản đó giống nhau!?
Câu hỏi chính của tôi là có cuốn Kim Vân Kiều truyện bằng
Hán Văn qua Nhật năm 1763 hay không? Vì sao Benoit lại nói đó là cuốn Song Kỳ Mộng
truyện, thì giáo sư lại đưa ảnh các cuốn đó để tạo một suy luận trung gian
thôi. Bài hôm nay tôi xin phân tích giáo sư trả lời chúng tôi trong phần bình
luận. Chúng tôi vẫn xem đó là ý kiến bổ sung giải đáp thắc mắc:
“Đoàn
Lê Giang:
Gửi
thêm cho nhóm bác Lạc Nguyên mục từ "Kim Vân Kiều truyện" trong
"Trung Quốc văn học đại từ điển", tập 5, xuất bản ở Đài Loan, 1991,
trong đó có nói rõ: Kim Vân Kiều truyện là tiểu thuyết bạch thoại của Thanh Tâm
Tài Nhân đời Thanh (chỉ biết hiệu như vậy mà không biết tên thật là ai), có 20
hồi. Bản cổ hiện lưu ở Thư viện Đại Liên (Đổng Văn Thành đã đọc được bản này)
và Thư viện Nội các Nhật Bản. Hai bản này đều được Benoit và Nguyễn Nam nhắc đến.
Tác phẩm này còn có tên "Song kỳ mộng" (bản ở Harvard Yenching có tên
này). Sau đó từ điển thuật lại toàn bộ nội dung tiểu thuyết đúng như Kim Vân Kiều
truyện mà ta đã biết..."
(Những
nội dung Khuyên bảo khác chúng tôi không quan tâm)”
Ở bài viết năm 1995 nói trên, bài viết năm 2015 so
sánh Phong tục Kim Ngư nữ với Truyện Kiều và Kim Vân Kiều truyện. Trong đó lai
lịch của Kim Ngư nữ là phóng tác từ Thông tục Kim Kiều truyện. Truyện này giáo
sư cho là được dịch từ cuốn Kim Vân Kiều của TTTN năm 1763. Trong 2 bài viết
1995 và 2015 Giáo sư không hề nói Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân
còn gọi là Song Kỳ Mộng truyện. Chi tiết này giáo sư mới trả lời tôi sau khi
tôi hỏi lại một ngày. Vậy giáo sư thừa nhận cuốn được dịch đầu tiên ở Nhật năm
1763 tên là Song Kỳ Mộng. Benoit nói và tôi thuật lại không sai.
Mấu chốt vấn đề là chỗ đó. Nhưng còn bước thứ hai vì
sao tự động giáo sư gọi tên Song Kỳ Mộng khuyết danh thành Kim Vân Kiều truyện
của Thanh Tâm Tài Nhân?
Nếu giáo sư chứng minh được hai cuốn đó có cùng tên và
cùng một nội dung thì không có gì tôi phải thắc mắc. Đương nhiên giáo sư không
chứng minh được thì tôi nói giáo sư đã cố ý áp đặt để bảo vệ quan điểm của
mình.
Đây là việc đối chiếu 2 tư liệu giữa Benoit và giáo
sư. Giáo sư đã trình bày chuỗi suy luận trên.
Riêng đối với tay ngang thì những bằng chứng đó cho
phép giáo sư suy diễn thôi, không thể xem là sự thật đã chứng minh xong. Bởi vì
Thông tin Benoit vẫn khác, (có ảnh kèm). Vì vậy bổ sung của giáo sư chưa thuyết
phục. Giáo sư đã có cuốn của Benoit không tin thì giáo sư so lại. Ở đây xin nhắc
nhanh cho bạn đọc dễ hiểu khi đọc ảnh:
- Một là, Song
Kỳ Mộng truyện lưu tại thư viện Đại Liên khuyết danh. Nội dung Song Kỳ mộng là
lược bản của Tiểu thuyết Câu Trần. Chúng tôi không biết Tiểu Thuyết Câu Trần viết
gì nhưng không thể tin nội dung nó giống Kim Vân Kiều A953. Lý do Tả Đông năm
1962 miêu tả trong : “Quan vu Vương Thuý
Kiều cố sự nhất điểm bổ sung” thì Song Kỳ Mộng chỉ là một bổ sung cho câu
truyện Vương Thuý Kiều. Trong khi truyện ngắn Vương Thuý Kiều của Dư Hoài chỉ 3
trang giấy in. Vậy thì một điểm bổ sung, chứ không phải nhiều điểm bổ sung, cho
ta biết có thêm một tình tiết nào đó, chứ không phải là toàn bộ tình tiết biến
một truyện ngắn trở thành một cuốn tiểu thuyết dài hơi giống A953.
- Hai là: Song Kỳ Mộng, chính học giả người Hoa Tôn Thất
Đệ đã ghi trong cuốn Trung Quốc Thông Sử năm 1930, ông còn nói Kim Vân Kiều biệt
tích ở Trung Hoa. Nếu hai cuốn là một thì sao ông nói vậy? Và sao mãi đến 1981
Đổng Văn Thành mới tìm thấy? Nếu ngày nay ai đó trưng ra bức ảnh bìa rất cũ ghi
Song Kỳ Mộng truyện tức KVKT của TTTN là tin được sao?
Như vậy, từ bằng chứng lịch sử thư mục người Hoa,
không có lý do gì gọi Song Kỳ Mộng khuyết danh thành Kim Vân Kiều truyện tác giả
là TTTN được. Cho nên cuốn Song Kỳ Mộng Truyện lưu tại Nhật không phải là Kim
Vân Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân như giáo sư trả lời.
Thẩm tra các bản Kiều tại Nhật
Cuốn Kim Vân Kiều lưu ở Tokyo là cuốn khác với Song Kỳ
Mộng truyện. Giáo sư có bị nhầm không? Các bản Kim Vân Kiều lưu tại Tokyo tiêu
đề đầy đủ gần giống như A953 quyển 2: Quán Hoa Đường bình luận Kim Vân Kiều
truyện (không nhắc tới Kim Thánh Thán Ngoại
Thư). Đây mới là bản đáng nói, vì nó giống với A953 chứ không phải cuốn
Song Kỳ Mộng truyện dịch năm 1763 mà giáo sư nghĩ là Kim Vân Kiều truyện của
TTTN, do Đại Từ điển Tàu 1991 ghi ào. Họ muốn ghi sao chả được. Họ có thiệt gì
đâu mà lợi là cái chắc.
Cần nói tại Nhật có 2 bản Kim Vân Kiều. Một lưu tại
Đông Dương nghiên cứu Sở thuộc Đại học Tokyo, một lưu tại Nội các văn khố. Một
quyển gọi là in thời nhà Thanh nhưng cả Tôn Thất Đệ lẫn Benoit không xác định
được niên đại. (Nhà Thanh tồn tại đến
1914, sau Nguyễn Du mất 94 năm), do đó chưa đủ căn cứ nói “nhà Thanh” là phải trước Nguyễn Du.
Theo Kin Un Gyo Ko học giả Nhật (Kim Vân
Kiều khảo), mặt sau quyển 4 tức quyển cuối cùng lưu tại Đông Dương Nghiên cứu
Sở có in: niên đại Văn Uyên 32 tức 1938. Nghĩa là nó được in sau A953 Việt Nam
đến 54 năm. Đây mới là bằng chứng quan trọng, vừa giống A953, vừa xa niên đại
1884, cho thấy nó có thể là truyền bản của A953 Việt Nam chứ không nhất thiết từ
Tàu. Vì sau 1925 thì bản A953 của Việt Nam đã được dịch và tái bản liên tục,
nghĩa là các dịch giả đã có bản sao.
Giáo sư có chụp ảnh cuốn Kim Ngư nữ lẫn Thông Tục Kim
Kiều truyện là 2 cuốn truyện tiếng Nhật. Cuốn trước là phóng tác cuốn sau.
Nhưng cuốn Hán Văn để dịch ra Thông tục Kim Kiều truyện tiếng Nhật lại không có
(vì thực sự nó không còn)
Văn Uyên 32: năm 1938
Ảnh cuốn Kim Vân Kiều ở Nhật có ghi Thanh Tâm Tài Nhân
là nguồn tin cậy nhưng như nói trên không có niên đại, và một cuốn thứ 4 niên đại
1938. Ảnh giáo sư nêu không phải là cuốn qua Nhật năm 1763, thời điểm mà chúng
tôi cần chứng minh. Như chúng tôi đã nói trong nhiều bài khác, cái tên Thanh
Tâm Tài Nhân xuất hiện ở Việt Nam năm 1925 và năm 1926 Cổ Thực đã ghi vào thư mục
trong một cuốn văn học sử Trung Hoa rồi. Cho nên cái tên Thanh Tâm Tài Nhân
1938 không còn giá trị đối chứng với Thanh Tâm Tài Tử 1830 của Minh Mạng, xuất
hiện trước 100 năm.
Tiếp thêm điểm nữa, giáo sư trả lời tôi trong phần
bình luận:
“truyện
Vương Thuý Kiều được phát hiện ở nhà bác ruột của Nguyễn Du chứng tỏ Kim Vân Kiều
truyện của TTTN đã từng lưu truyền qua Việt Nam”.
Xin thưa, Truyện Vương Thuý Kiều đâu phải là truyện
Kim Vân Kiều? Nhận định này cho thấy giáo sư sao sao ấy! Chẳng lẽ giáo sư không
biết sự khác nhau giữa một truyện ngắn và một tiểu thuyết trường thiên. Còn nếu
đã biết thì vô tình giáo sư ủng hộ chúng tôi, vì chúng tôi đã khẳng định điều
này.
Truyện Vương Thuý Kiều là truyện ngắn 3 trang giấy của
Dư Hoài. Chính là truyện Nguyễn Du đọc trong Lục Phong Tình và đã mượn tên 3
nhân vật: Kiều - Từ Hải- Hồ Tôn Hiến cộng với các nhân vật hư cấu làm nên tập
thơ Kiều. Có thể Nguyễn Du còn kết hợp thêm phần cuối truyện Hoa Tiên của Nguyễn
Huy Tự, vai cháu rể nhưng lớn tuổi hơn Nguyễn Du, là cuốn truyện thơ Nôm hay nhất
trước Truyện Kiều. Lời thơ Nguyễn Du ảnh hưởng ngôn từ Hoa Tiên khá nhiều. Ai đọc
Hoa Tiên thì thấy rõ.
Nguyễn Du còn kết hợp với kiến thức uyên bác sử sách
nên mới gọi đích danh: Hồ Tôn Hiến, trong khi Thanh Tâm Tài Tử chỉ gọi theo
Vương Thuý Kiều của Dư Hoài là: Đốc phủ. Đương nhiên ông còn kết hợp với cuộc đời
từng trải, kết cấu nên Đoạn Trường Tân Thanh.
Đồng thời truyện Vương Thuý Kiều, truyện Hoa Tiên cũng
là chất liệu cho các Thanh Tâm Tài Tử đi sát bình giảng thơ Kiều hình thành nên
cuốn văn xuôi A953.
Tóm
lại:
Giáo sư đã đưa thông tin tại Nhật mà giáo sư biết chứ
chưa phải là đầy đủ chứng cứ xác định sự thật. Sự suy diễn Song Kỳ Mộng khuyết
danh là Kim Vân Kiều có tên tác giả Thanh Tâm Tài Nhân là chỗ gãy của chuỗi suy
luận, nếu không muốn nói là suy luận buồn cười.
Tin vào tự điển của Tàu năm 1991 hay tin vào công
trình tiến sĩ Mỹ từ 1981, là quyền của giáo sư. Nhưng những chứng cứ giáo sư
đưa ra tự nó chống lại quan điểm hiện có của giáo sư.
Còn chúng tôi đã trình bày xong sự kết luận Kim Vân Kiều
truyện của Thanh Tâm Tài Nhân bên Tàu qua Nhật năm 1763 là vô căn cứ.
Phần
2:
Hiện tình “kinh” Kim Vân Kiều Truyện của Ông Giáo chủ
vô hình Thanh Tâm Tài Nhân tồn tại ở đâu?
Nhân việc giáo sư dẫn nguồn của tiến sĩ Nguyễn Nam trả
lời thay cho giáo sư: Những thẫm định mới về Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm
Tài Nhân. Chúng tôi nhắc lại rằng cùng một hiện tượng, một hồ sơ thì mỗi người
nhìn nhận lại khác nhau, vận dụng khác nhau. Chúng tôi cũng có chỗ chưa đồng
thuận với tiến sĩ Nguyễn Nam, cũng có chỗ đồng thuận.
Nhưng qua thống kê của Tiến sĩ Nguyễn Nam đã đưa ra
hai góc nhìn cơ bản về thái độ của Tàu và của Tây phương, giúp cho ta một cái nhìn
tổng quát, không những liên quan đến nguồn gốc truyện Kiều mà còn cho thấy nguy
cơ ta đánh mất di sản văn hoá dân tộc.
- Với Tây thì thái độ học giả vô tư, trúng trật gì
cũng nói xong rồi đi.
- Học giả người Hoa thì khác, về nguồn gốc truyện Kiều,
đến nay họ nói là Kim Vân Kiều truyện, tác giả tên Thanh Tâm Tài Nhân. Xem ra
chỉ là một bút hiệu áp đặt mơ hồ, vì Tàu đã cố tình gán cho nhiều truyện từ
1556 - 1707 từ giữa Minh đến đầu đời Thanh nếu khuyết danh đều là của TTTN,
nghĩa là ông này sống (132- 151 tuổi).
Họ cũng thừa nhận như giáo sư ĐLG đã nói trong trả lời viện dẫn của Đại từ điển
1991: không biết Thanh Tâm Tài Nhân là ai.
Chính học giả họ còn cãi nhau có vị tặng cho Kim Thánh
Thán, vị khác tặng cho Thiên Hoa Tàng Chủ Nhân. Nhưng nhất định không tặng cho
Thanh Tâm Tài Tử Việt Nam. Vì giới học thuật tay dọc Việt Nam tự nguyện từ chối
cái danh tính ấy rồi! Hội trưởng hội hữu nghị Việt - Trung Bùi Kỷ khi già đãng
trí chính thức từ chối chứ ai! (Tường thuật
của Hoàng Dật Cầu trong cuốn dịch Kiều ra thơ Hán- Phạm Tú Châu dịch). Tóm
lại tay ngang này nghe họ nói Thanh Tâm Tài Nhân là ai họ không biết, nhưng dựa
vào bút danh đó thì phải là người Hoa. Hình như họ giải thích Thanh Tâm hợp lại
là tình. Tài nhân là người hầu. Tóm lại đó là một người vì tình hữu nghị lâu đời
mà cung phụng!
- Từ 1957 đến nay thái độ của học giả người Hoa đánh
giá truyện Kiều của Nguyễn Du khác dần. Bắt đầu là Hoàng Dật Cầu khen nức nở
Nguyễn Du là thiên tài sáng tạo. Giới học thuật nở mũi vì cái tình hữu nghị
ngàn đời bền vững mà Hoàng Dật Cầu nhắc lại. Sau đó về nước tặng lại cho viện
Hán Nôm 3 quyển 2,3,4 của nhà xuất bản Xuân Phong Văn Nghệ in năm 1957 có in
Quán Hoa Đường. Tiếp đến là Đổng Văn Thành khóc thảm thiết vì tổ quốc vĩ đại đã
bỏ rơi một tác phẩm vô giá. Giới học thuật tay dọc cũng muốn tét mũi. Sau đó là
Lý Chí Trung tuyên bố tìm ra cuốn Kim Vân Kiều ở thư viện Đại Liên năm 1981. Viết
bằng chữ giản thể, văn phong hay hơn cuốn A953 nhiều, đến nỗi át cả Hồng Lâu Mộng.
Mừng thay cho nước bạn!
Nhưng năm 1983, Đổng văn Thành bất ngờ nổ pháo vào tượng
đài văn hoá Nguyễn Du: xét toàn diện thì Nguyễn Du đã làm mất vẻ đẹp của Nguyên
tác. (nguyên văn bôi bác khủng khiếp
chúng tôi sẽ đăng sau). Giới tay dọc Việt Nam ngơ ngác. Chú người Việt gốc
Hoa An Chi viết bài phân tích thừa nhận Nguyễn Du dịch chuyện Tàu mà dịch hay,
Đổng chẳng hiểu thơ lục bát. Trần Ích Nguyễn Đài Loan phản đối Đổng tựu trung
cũng như An Chi. Để chắc ăn ông xin vào viện Hán Nôm tham khảo. Được tiếp đón
trân trọng. Để trả ơn, Trần giúp Viện Hán Nôm sắp xếp cổ thư. Rốt cuộc tất các
vị bạn bè hữu hảo đó đều xâm nhập được tài liệu viện Hán Nôm. Có tác động thế
nào không rõ, nhưng Trần Ích Nguyễn nghe nói chưa vào thư viện quốc gia, nhưng
thống kê trên mạng tất cả các tác phẩm nào liên quan tới Kiều đều chú thích:
nguyên tác từ Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân! (bảng này chúng tôi đăng trong bài : Suy nghĩ về số phận của Truyện Kiều)
Và từ 1983 đến nay người Hoa đang ra sức trau chuốt lại
Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (bản
Lý Chí Trung). Những bài viết sau này của họ nếu không chê Nguyễn Du thì
cũng khen Thanh Tâm Tài Nhân tót vời. Ngày nào đó tác phẩm Kim Vân Kiều truyện
sẽ lên phim, người ta sẽ yêu nàng Kiều Trung Hoa, thế giới sẽ chỉ biết đến TTTN
Trung Quốc. Không thấy diễn biến đó có gì giống như quan hệ hữu hảo để gặm dần
Hoàng Sa, Trường Sa, rồi lưỡi bò, Tư Chính đó sao? Vì bản đồ biển Đông của Tàu
có từ thời Đường. Theo họ là thuộc chủ quyền của Tàu không thể tranh cãi!
- Thái độ “học
thuật tay dọc” Kiều học làm gì cho dân tộc trước thái độ của học giả Tàu? Họ
đi từ không biến thành có, từ cái có cuốn bình giảng dỡ hơi của người Việt biến
thành tuyệt tác Trung Hoa.
Khởi đầu âm mưu khó thấy, vài bậc đàn anh ngây thơ, họ
đã khuất không trách. Còn tay dọc hôm nay họ làm gì? Hoá ra họ chỉ giỏi gà nhà
đá nhau. Tiếp cái loa cho Tàu. Đôi người vờ phản đối trên cơ sở khẳng định Nguyễn
Du đã dịch Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Cũng như An Chi thôi, chẳng
có gì lạ. Họ bỏ qua tính dân tộc, họ nhân danh điều gì? Khoa học, sự thật
chăng?
Cho dù bằng chứng giáo sư nêu ra chắc ăn như bắp (huống chi bằng chứng đến nay cũng mơ hồ đã
trình bày trên) thì cũng chỉ từ 1995. Thế thì sao giáo sư lại khẳng định điều
này Nguyễn Du dịch Kim Vân Kiều Truyện từ 40- 50 năm trước? Có phải rằng từ thời
đó “Kinh Kim Vân Kiều Truyện của ông thánh
Thanh Tâm Tài Nhân bên Tàu” đã và đang tồn tại trong đầu các vị tay dọc, rồi
truyền trong sách giáo khoa cho thế hệ sau, trong đó có giáo sư, một niềm tin
vong thân không?
Lê
Nghị
(còn tiếp bài 3: CÁC
VẤN ĐỀ VĂN BẢN Ở VIỆT)
