Lê Liên - CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ "MƯA GIÀ... SÂN SI" CỦA VĨNH THUYÊN

Vĩnh Thuyên

MƯA GIÀ... SÂN SI

Đời đã thiếu

Nợ thơ cũng chịu

Chỉ nửa vần

Người có... tôi xin. 

Giọt mưa trên lá
Nửa khuya giật mình
Tiếng quen sao lạ

Mưa xiên lá đổ
Xót người bâng quơ
Mùa sang mấy độ 

Mưa xuyên cành lá
Mang đi bụi ngày
Đêm còn... Mưa mãi...

Mưa đan gió gọi
Mắt sâu mặn nồng
Hanh hao một cõi

Trời đất yêu gì
Tôi yêu quá đổi
Mưa già... sân si

VĨNH THUYÊN

Lê Liên

           Lời bình của Lê Liên

          Tôi không có diễm phúc đọc được nhiều thơ, (bởi bây giờ có quá nhiều người làm thơ!) Riêng với tác giả Vĩnh Thuyên tôi mới đọc được một số bài thơ của anh.

          Cũng giống như thi hữu Lê Hào nhận xét “thơ (Vĩnh Thuyên) đa chiều... Mỗi bài thơ điều có một cái ý mới lạ. Làm thơ không sa vào cái mòn cũ quả là không dễ…”. Đúng vậy, tôi cũng đồng tình như thế!

          Bởi, mỗi bài thơ của Vĩnh Thuyên như tiếng lòng của mỗi kiếp người, ở nhiều tầng lớp xã hội khác nhau. Tôi thầm nghĩ Vĩnh Thuyên có bề dày, bề sâu của những trải nghiệm đa chiều như thế chăng? Hay anh là người luôn tĩnh thức trước cuộc sống? Để rồi ghi nhận lại và chia sẻ cảm xúc của mình với mọi người qua những sáng tác rất cô đọng nhưng vô cùng súc tích của anh.

          Khi nhận được bản thảo bài thơ MƯA GIÀ… SÂN SI này, tôi khám phá ra nhiều điều thú vị:

          Chỉ có bốn từ trong một câu thì việc chuyển ý tưởng đã khó.

          Mà mỗi khổ thơ chỉ có ba câu thôi! Nhưng nó chạm vào lòng trắc ẩn của ta. Khiến cho ta chiêm nghiệm ra được triết lý sâu xa nào đó (?) Mà chỉ có ta mới tự cho mình một phương án thích hợp, để lấp vào khoảng trống thiếu trong cuộc đời mình.

          Tôi chắc rằng tác giả đang “mở lòng mình ra trước”, để mời gọi mọi người “tùy thích” chia sẻ “thêm” cảm xúc của mình vào những câu thơ tiếp theo, cho trọn vẹn từng khổ thơ mà anh đang “bỏ lửng”! 

          Và, với sự phối hợp rất thông minh này, phải chăng nhà thơ muốn tạo nên những bản giao hưởng tuyệt vời, muôn màu muôn vẻ trong đời sống riêng của mỗi con người?

          “Đời đã thiếu

           Nợ thơ cũng chịu

           Chỉ nửa vần

           Người có...tôi xin” 

           Hy vọng bạn sẽ  không ngạc nhiên khi tôi đề cập đến khổ thơ này! Vĩnh Thuyên đã tách nó ra riêng, để làm lời bạt. Ta có thể hiểu nó ở nhiều khía cạnh khác nhau.

          Ngôn từ ĐỜI chừng như đã hòa nhập, đã tan loảng vào mỗi con người chúng ta. Ta cảm nhận được khái niệm về ĐỜI bởi vì trong đó bao gồm cả ta nữa.

           “Đời đã thiếu”

          Có ai dám tuyên bố mình không hề thiếu thốn ? Người thì thiếu tiền bạc, vật chất; người thiếu tình thương yêu, và gần như ai cũng CÓ nhiều thứ rồi, nhưng luôn cảm thấy CHƯA ĐỦ.

          Mặt khác: Ta thiếu nợ đời; Người thiếu nợ ta.

          Cái vòng lẩn quẩn ấy cứ xoáy vào Đời, vào Người , vào Ta như luân hồi, nghiệp chướng vậy.

          Nhà thơ thừa nhận "đời đã thiếu”  như một mặc nhiên. Anh không nói rõ đã THIẾU GÌ?

          Đời thiếu nợ ta (?) Hay Ta thiếu nợ Đời? Bởi, nó muôn hình vạn trạng. Chỉ mỗi người, tự cảm nhận được mình đã thiếu gì mà thôi!

          “Nợ thơ cũng chịu”.

          Câu thơ trên dùng từ ĐÃ. Câu tiếp dùng từ CŨNG như là nghệ thuật khoan đối, biểu hiện sự đồng tình, cam chịu vì nhau.

          Thơ và đời hai bản thể không tách rời nhau. 

          Vĩnh Thuyên có bút pháp khá độc đáo: hay dùng từ đồng âm đa nghĩa. Cho nên từ CHỊU ở đây ta cũng có thể hiểu như là THIẾU CHỊU nữa.

          Vậy nên, nhà thơ đang đưa chúng ta qua góc cạnh khác, mà nói dí dỏm một chút theo ngôn ngữ kinh tế là “mất khả năng chi trả”, cho nên Đời mà đã thiếu rồi, thì lấy chi trả nợ cho thơ?

          Phải chăng khi rơi vào tình trạng bất khả kháng rồi, Vĩnh Thuyên cứ phó mặc nợ cho đời, nên cũng đành thiếu chịu với thơ?

          Nhưng rồi anh lại tha thiết:

          “chỉ xin nửa vần

          Người có…tôi xin”

          Cũng hợp lý thôi! Thà xin để không bị thiếu nợ. Mà chỉ xin “nửa vần” thôi. Thì ra, nhà thơ cũng biết làm khó cho người rồi? Một cách làm khó thật đáng yêu khiến người ta  không thể từ chối, mà còn rộng lòng sẻ chia!

          Có phải vì lẽ trên mà mấy khổ thơ sau, Vĩnh Thuyên chỉ làm có ba câu để chờ người khác cho nốt những câu còn lại, như cách gởi gấm hay chia sẻ cảm xúc cho nhau.

          Bạn thử cho Vĩnh Thuyên “câu thơ của riêng bạn”, nhà thơ nhận rồi, nó vẫn là của riêng bạn đấy thôi! Nghệ thuật cho và nhận ở đây mới thú vị làm sao!

          “Giọt mưa trên lá
          Nửa khuya giật mình
          Tiếng quen sao lạ” 

          Vĩnh Thuyên thường dùng những hình ảnh rất mộc trong đời sống, để khắc họa vào đó những ưu tư rất đổi thường tình, nhưng lại mang đậm tính triết lý sống rất sâu sắc.

          “Giọt mưa trên lá” 
          Chẳng ai lạ gì tiếng mưa rơi, vậy mà âm thanh của giọt mưa rơi trên lá “rất khẻ” bỗng dưng làm ta giật mình?
          “Nửa khuya giật mình
          Tiếng quen sao lạ” 
          Bối cảnh ban đêm thường cho chúng ta đối diện với chính mình dễ dàng hơn. Sự thinh lặng của đêm thường giúp chúng ta lắng nghe được tiếng lòng của mình rõ hơn.

          Ở đây tác giả viết: “nửa khuya giật mình” như mở lối cho chúng ta “sớm cảnh tỉnh”, đừng “để quá muộn”, khi mình chợt “thấy lạ trước những điều thân quen”, đã cố hữu trong đời sống của mình.

          Bởi, trong đời sống hàng ngày, chúng ta thường vô tình khi tiếp nhận tình yêu thương, chăm sóc của người thân, coi đó như một sự hiển nhiên, rồi mặc nhiên chúng ta quên đi lòng biết ơn và sự đáp trả đối với họ.

           Nói cách khác, chúng cần phải biết để ý đến cảm nhận của những người chung quanh mình nhiều hơn nữa để tránh được cảnh:

           “Mưa xiên lá đổ
            Xót người bâng quơ
            Mùa sang mấy độ”

          “Mưa xiên lá đổ”

           Hình ảnh này làm ta liên tưởng đến những điều đáng tiếc thường xảy ra trong cuộc sống, khi mà những mối quan hệ tốt đẹp của con người, bị đổ vỡ từ những điều tưởng chừng như rất vụn vặt, rất vô lý.

          Để rồi không chỉ người trong cuộc, mà còn lây lan cho cả những người ngoài cuộc phải “Xót người bâng quơ”. Làm cho “Mùa sang mấy độ” (Khiến ta chạnh lòng!) Tự nghĩ những chuyện đáng tiếc đó, liện có cơ duyên khôi phục lại, được tốt đẹp như xưa không?

          “Mưa xuyên cành lá
          Mang đi bụi ngày
          Đêm còn...Mưa mãi...” 
          Khi có ai đó phàn nàn về chuyện bị dơ bẩn, ta thường nghe các cụ chỉ dẫn “Lấy nước làm sạch”. Nước mang lại giải pháp hữu hiệu khi ta muốn làm sạch cái gì đó. Mà mưa là nguồn nước vô tận cung cấp cho sự sống này. 

          Với khổ thơ trên Vĩnh Thuyên cho ta hình dung được sự tươi mới của vạn vật sau khi được gột rửa trong mưa.

          “Mưa xuyên cành lá” 

          Hình ảnh này luôn cuống hút tầm nhìn của mỗi người khi ngắm mưa bay! Từ “xuyên” cho ta hình tượng rất đẹp.

          Tác giả đã khéo léo gởi gấm vào từ  “xuyên” này biết bao nỗi niềm: tấm chân tình, lòng tận tụy, sự thấu đáo, tính uyển chuyển trong mối quan hệ cộng đồng

          Mưa trong khổ thơ này là hiện thân của một tình cảm đầy thiện chí, nó mang đi những tì vết xấu, và làm triển nở những điều tốt đẹp.

          Chỉ khi người ta đối xử chân tình với nhau, thì mối quan hệ ấy mới được duy trì mãi mãi.

          “Mưa đan gió gọi
          Mắt sâu mặn nồng
          Hanh hao một cõi” 

          Thú thật, khi đọc “mưa đan gió gọi” lập tức trong trí tưởng của tôi hình thành ngay một tấm lưới yêu thương, được dệt bằng những sợi mưa mát rượi, chúng giăng mắc vào nhau để đón gió về. Lúc ấy, gió sẽ lọt qua từng ô lưới, khiến những âm thanh reo vui bật lên rộn rã .

          Hình ảnh sinh động trên, cho ta liên tưởng đến mối tương giao tốt đẹp,  được xây dựng bởi sự THUẬN TÌNH.

          “Mắt sâu mặn nồng/ hanh hao một cõi” . Hai câu thơ thật thâm trầm! Khắc họa nên hình ảnh đẹp của con người miệt mài suy tư, luôn trăn trỡ cho cuộc sống.

           Vĩnh Thuyên đang nhắc nhỡ cho ta biết trong cuộc đời này, cái gì cũng có “giá trị riêng” của nó. Nếu không ưu tư, thao thức, không “theo đuổi đến cùng” thì làm sao ta đạt được ước mơ.

          “Trời đất yêu gì
          Tôi yêu quá đổi
          Mưa già... sân si” 

          Khổ thơ cuối này thật đáng yêu! Ta nhận ra sự vô tư trong nếp nghĩ của một tâm hồn quảng đại. Tác giả cũng không ngại ngùng, dấu diếm, mà còn thừa nhận rằng mình đã yêu, và dâng hiến cả tấm lòng của mình cho tình yêu không một mảy may toan tính hơn thua, được mất. 

          Ta thường nghe “thương nhau lắm! cắn nhau đau”. Để có một tình yêu hoàn hão, người ta phải trãi qua những xung đột trong đời sống, rồi tự điều chỉnh lại cho phù hợp với nhau hơn.

          Thậm chí, có khi phải thỏa hiệp cả với những điểm xấu của nhau, bằng tấm lòng khoan dung, độ lượng, để mong trung tín trọn vẹn với tình yêu, mà mình đã lựa chọn.

           Bài thơ ngắn nhưng hàm chứa nhiều nội dung sâu sắc.Trong phạm vi nhỏ, hạn hẹp này, tôi chỉ bày tỏ được một vài khía cạnh ở bề nổi. Bạn có thể nhận thức về nó từ góc khuất nào đó, rất đa chiều, mà nhà thơ đang cất giữ, và cả chính bạn cũng đang cất giữ.

          Với tôi, đây là một “Dụ Ngôn Tình Yêu” đặc sắc.

          Cảm ơn nhà thơ Vĩnh Thuyên đã giúp tôi khám phá ra những điều bí ẩn trong cuộc sống này.

          Lê Liên