ĐỜI VĂN CHƯƠNG PHẠM NGỌC THÁI & TẦM VÓC
"TUYỂN THƠ
CHỌN LỌC "
Nguyễn Thị Hoàng
Nguyên
GV Trường ĐH Sư phạm
Nói là " đời
văn chương" nhưng ở đây, do khuôn khổ của một bài viết - Tôi chỉ khái quát mấy nét liên quan đến sự
nghiệp thi văn của nhà thơ. Vào mùa đông vừa qua, anh đã cho xuất bản: "
TUYỂN THƠ CHỌN LỌC " Phạm ngọc thái, Nxb Hồng Đức 2019 - Một tác phẩm thi
ca hiện đại !
A. KHÁI QUÁT CUỘC ĐỜI VĂN CHƯƠNG CỦA NHÀ THƠ
Phạm Ngọc Thái
lớn lên khi cả nước đang bước vào giai đoạn cuộc chiến tranh đánh Mỹ ác liệt nhất
! Thu đông 1966, anh tốt nghiệp phổ thông cấp III Hà Nội... tiếp sang đời một
sinh viên Trường Đại học Bách khoa. Như hàng vạn thanh niên thủ đô và cả nước
- Hồi đó, hưởng ứng lời kêu gọi tổ quốc
có lâm nguy! Mùa xuân 1967, Phạm Ngọc Thái tình nguyện rời bỏ trường đại học,
rời quê hương, gia đình... dấn mình vào cuộc chiến tranh đầy máu và nước mắt của
dân tộc. Anh từng thổ lộ: Suốt mười năm chiến đấu trên chiến trường Tây Nguyên
Nam Bộ - Qua các Sư đoàn 312, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên, Trung đoàn 48 Sư
320... tiến vào đánh cứ điểm Đồng Dù của Mỹ, chiếm Sài Gòn 30.4,1975 - Kết thúc
chiến tranh. Mỹ rút về nước !
Trong những năm
chiến trận, chính anh cũng ba lần đổ máu ngoài chiến trường... vẫn giữ vững
kiên trung với nghĩa khí của một chiến binh cho tới giây phút cuối cùng. Đất nước
hòa bình. Anh đã được tặng thưởng 5 huân chương chiến công, kháng chiến, cùng
các danh hiệu dũng sĩ diệt Mỹ và bằng khen khác.
Ròi quân ngũ trở
về. Phạm Ngọc Thái tiếp tục theo học Đại học ngoại thương rồi công tác tại
ngành ngoại thương quốc tế tới lúc về hưu. Tuy nhiên, dù làm công việc của một
cán bộ nhưng anh vẫn dành hết tâm huyết mình với khát vọng thi ca.
Suốt ba mươi năm sáng tác văn học, đến nay, nhà
thơ đã cho ra đời đúng 10 tập sách:
1/. Chín tác phẩm về
thơ và bình luận:
- Có một khoảng trời 1990
- Người đàn bà trắng 1994
- Rung động trái tim 2009
- Hồ Xuân Hương tái lai 2012
- Phê bình & tiểu luận thi ca 2013
- Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại 2014
- Thơ tình viết cho sinh viên 2015
- Phạm Ngọc Thái cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt
Nam . Xuân 2019
- " Tuyển thơ chọn
lọc " Phạm Ngọc Thái .
Đông 2019.
2/. Hai tiểu thuyết:
- Tiểu thuyết: CUỘC
CHIẾN HÀ NỘI 12 NGÀY ĐÊM, 2019.
- Tiểu thuyết CHIẾN TRANH VÀ TÌNH YÊU (hai tập). Sách chuẩn bị xuất bản trước 30.4.2020.
3/. Sáng tác thành
công 5 vở kịch nói sân khấu:
* Hai kịch bản dài:
- Bản án dưới mồ
- Số phận những hòn đá tảng.
* Ba kịch bản ngắn:
- Mối tình hoa hồng bạch
- Chuyện ở quán gốc đa
- Cánh cửa quốc tế
* Hội
viên Hội nghệ sĩ sân khấu Thủ đô.
Nhà giáo Bùi Văn
Dong - Nguyên GV Trường Đại học Quốc gia, cũng là một CCB từng có thời cùng chiến
đấu với Phạm Ngọc Thái trên chiến trường Tây nguyên Nam Bộ, viết về nhà thơ như
sau:
" Tôi biết
Phạm Ngọc Thái từ thuở còn chiến tranh. Cùng là anh lính chiến ăn rừng ngủ
rú trên mặt trận Tây Nguyên - Nam Bộ. Suốt
chặng đường chinh chiến ấy, Thái ham viết nhật ký và làm thơ. Nhiều đêm nằm với
nhau bên võng giữa rừng Trường Sơn, anh thường đọc thơ cho chúng tôi nghe. Được
biết, mấy cuốn nhật ký đó đã bị mất trong bom đạn của chiến tranh. Tác giả chỉ
còn nhớ ít bài tản mạn. Cũng là một điều đáng tiếc.
Bọn lính Hà Nội của
tiểu đoàn chúng tôi ra đi hồi đó! Hết chiến tranh, kiểm lại chỉ còn mươi đứa sống
sót trở về. Chẳng ai có thể ngờ rằng: Cái anh chàng lính trận rất ham thích thơ
thuở ấy, nay đã trở thành môt nhà thơ nổi danh trên văn đàn".
Nhà giáo Bùi Văn
Dong viết tiếp:
"Thơ Phạm
Ngọc Thái rất hàm súc, kể cả những bài viết dưới dạng triết lý đến những bài trải
theo dòng cảm xúc tự nhiên. Từ nhận thức về tình yêu và cuộc sống được trải
nghiệm qua đường đời, thấm tháp chảy vào thơ. Thơ tình thì huyền diệu, có sức
rung cảm trái tim người yêu thơ ! Thơ đời lại ôm bọc những giá trị hiện thực xã
hội, cô đúc sâu sắc. Đặc điểm cơ bản trong tính triết lý thơ đời của tác giả là
vận từ đời sống dân gian, nỗi kiếp con người. Thơ được chắt ra từ tim óc nên đọc
không bị gò ép, tạo thành bản sắc riêng của thơ anh. Nó bao chứa tính nhân sinh
xã hội cùng thế giới quan của nhà thơ ".
Trích Tiểu luận "Con người và thi ca" của Nhà giáo Bùi Văn
Dong,in trong Tập "Phạm Ngọc Thái - Cánh đại bàng của thi ca đương đại
Việt Nam", Nxb Thanh niên 2019.
- Nói về nhân cách và tầm vóc thơ Phạm Ngọc
Thái, Nguyễn Khôi - Nhà văn Hà Nội viết:
"Qua tác phẩm
và gặp con người cụ thể - Nguyễn Khôi có cảm tưởng về tính cách như thấy ở Thái
một Vladimir Maiakovsky Việt Nam: Hiên ngang đứng trên tầm thời đại, dám tự khẳng
định mình bằng những bài thơ, dòng thơ trữ tình (ở Maia là "phản trữ tình) đều vì tình yêu lớn lao. Ước vọng sâu sắc nhất của anh...
Thơ tình Phạm Ngọc
Thái... đọc không nhàm chán, vì anh luôn tạo được ý mới, tứ lạ, ngôn ngữ thơ
tinh luyện, hình tượng thơ ĐẸP và sống động. Cái "thơ" đan trong cái
"mộng" - cái "ảo" diệu huyền để hiện lên cái thực thấm vào
tâm can người đọc...
Thơ trữ tình Phạm
Ngọc Thái HAY vì anh luôn bám vào cuộc sống đầy máu thịt đang sinh sôi....
Thơ
"yêu" Phạm Ngọc Thái là tiếng lòng, tiếng con tim luôn ngân nga một
giai điệu như "mưa rơi" vào miền ký ức sâu thẳm.
Chao ôi ! Thơ là
đời, là tâm huyết máu thịt của thi sĩ. Không có tình yêu lớn lao - chân thực
thì không thể có những vần thơ tuyệt tác là thế.
- Một tài năng lớn...
với những giá trị văn học tuyệt vời !
Mong rằng
"thơ Phạm Ngọc Thái" sẽ được người đời ( trong và ngoài nước ) thưởng
thức, đánh giá một cách trân trọng, đúng mức.. "
NGUYỄN
KHÔI
Hội nhà văn Hà Nội
( trích đăng trên báo Người Hà Nội - số 28
B. TẦM VÓC " TUYỂN THƠ CHỌN
LỌC " PHẠM NGỌC THÁI
Sách dày 368
trang với 215 bài thơ tự do hiện đại các loại. Cấu trúc Tuyển Thơ chia ra thành
5 phần:
- Phần đầu và cuối là
122 bài thơ tinh
- Thơ khóc con 20 bài
- Thơ viết ở nước
ngoài 19 bài
- Thơ đời " 54
bài.
Nói về tầm vóc của
một "tác phẩm thi ca lớn" ? Nó "lớn" không phải vì độ dầy của
tập sách. Cũng chưa phải vì số lượng bài "thơ tuyển chọn" nhiều... mà
vì cái HAY có được trong các bài thơ, tạo nên Tầm Vóc Lớn của tác phẩm !
( Xin mở ngoặc nói
thêm: Bên cạnh Đại thi hào Nguyễn Du và Nguyễn Trãi ( dựa theo tác phẩm "
Ba thi hào dân tộc " của Xuân Diệu ) - Thơ ca Hồ Xuân Hương chỉ vẻn vẹn trong
khoảng năm mươi bài, nhưng Bà vẫn được đánh giá thuộc mấy nhà thơ lớn nhất của
Việt Nam. ).
BÌNH LUẬN TIẾP VỀ THƠ PHẠM NGỌC THÁI
Vì "Tuyển
thơ chọn lọc" là thi tuyển được tinh chọn trong suốt cuộc đời nhà thơ Phạm
Ngọc Thái ! Cần phải được trình bầy, dẫn giải bằng cả một quyển sách mới mong sự
thỏa đáng. Cho nên, trong một bài viết ngắn - Tôi chỉ xin tóm bắt một số khía cạnh
có tính chất giới thiêu tác phẩm. Tổng hợp bài viết các tác giả trong đương đại
từ chục năm qua, đã bình luận về thơ hay của anh ! Nêu lên những nhận thức
riêng mình.
" Tuyển thơ
chọn lọc " Phạm Ngọc Thái là cả một thế giới thơ tự do hiện đại các loại:
Từ thi pháp thơ hiện thực, đến tượng trưng, nhiều bài pha trộn màu sắc thơ siêu
thực - Được thể hiện bằng một bút pháp tinh luyện, tạo nên vô vàn những áng thi
ca giàu cảm xúc, huyền thẳm, sâu sắc.
Nhà bình luận văn
học Nguyễn Đình Chúc, trong tiểu luận với nhan đề: PHẠM NGỌC THÁI CHÂN DUNG MỘT
NHÀ THƠ TÌNH LỚN CỦA DÂN TỘC, đã viết:
" Thi ca Phạm
Ngọc Thái dù là thơ tình hay thơ đời, những bài đạt độ viên mãn về ý tưởng cũng
như ngôn ngữ nghệ thuật và tính nhân văn là rất nhiều. Mức độ hay mỗi bài khác
nhau, nhưng những tình thi đó đều cảm hóa được trái tim người yêu thơ. Về bút
pháp nhiều bài thơ tình của anh được hòa trộn trong khuynh hướng của dòng thơ
tượng trưng hiện đại châu Âu cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Điển hình là thuyết
" tương ứng cảm quan" của nhà thơ tương trưng bậc thấy ở Pháp Charles
Baudelaire (1821 - 1867) lúc đó chủ xướng. ".
(Trích Tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại", xuất bản
2014.)
Đặc biệt là thơ
tình của anh, nhà văn Nguyễn Khôi viết:
"...Thơ tình
Phạm Ngọc Thái viết với một dung lượng lớn tới vài trăm bài.... Từ trữ tình kiểu Xuân Diệu đã vượt lên cái tượng
trưng, siêu thực của Bích Khê... ".
Hơn hai trăm bài
thơ tự do hiện đại trong "Tuyển thơ chọn lọc" Phạm Ngọc Thái rất phong
phú và đa sắc. Tôi chưa thấy có nhà thơ nào sáng tác được nhiều thơ tình hay đến
thế ! Nếu thống kê thì phải có tới mấy chục bài đạt loại thơ tình thật hay, có
khả năng sống trường tồn trong nền văn học nước nhà. Mỗi bài hay một vẻ nhưng đều
có thể làm rung cảm trái tim đời !
Những năm qua,
các tác giả bình thơ đặc sắc và hay của anh, đăng trên các trang mạng Việt cũng
nhiều. Sau đó được nhà thơ chọn lọc, cho xuất bản thành sách. Thí dụ:
* Trong tập "
Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại ", 2014 - Có cả thẩy 32 bài
bình thơ hay và tiểu luận chân dung của 30 tác giả viết về anh.
* Cuốn "Phạm
Ngọc Thái cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam", Nxb Thanh niên
2019: có thêm 7 bài bình thơ và tiểu luận của 7 tác giả khác.
Đến nay, tổng cộng
có tới 39 tác giả là các nhà giáo, văn nghệ sĩ... với trên 40 bài viết về nhà
thơ ! Còn không ít các bài thơ hay khác của anh được dư luận ca ngợi, chưa có
người bình.
Tôi đã đọc hầu hết
các bài bình thơ ấy, qua các tập sách đã xuất bản của anh:
* Cô giáo Nguyễn
Thi Xuân dạy văn tại Trường THPT Ba
Đình, Hà Nội - Bình và đánh giá bài thơ "Anh vẫn về theo dòng lệ em tiếc
nuối" hay vào hàng kiệt tác thơ tình! Cô giáo ví bài thơ của Phạm Ngọc
Thái hay tựa như bài "Hai sắc hoa ti-gôn" của nữ sĩ TTKH. nổi tiếng
trên thi đàn thơ Việt năm xưa.
Khi "Tuyển
thơ chọn lọc " ra đời - Nhà văn Nguyễn Khôi thì khen: "Phạm Ngọc
Thái, nhà thơ tình số 1 Hà Thành" !
Còn nhận thức của
tôi: "Không chỉ riêng với Hà Thành - Phạm Ngọc Thái là nhà thơ tình số 1
của thi ca đương đại Việt Nam!".
(Còn tiếp)
