Chu Vương Miện & Nguyễn Vô Cùng - THỜI LAI ĐỒ ĐIẾU - Phiếm luận

Ảnh từ trang http://tepbac.com/

THỜI LAI ĐỒ ĐIẾU

Trở lại với bài "Thuật Hoài" của Đặng Dung.

Theo ý bạn thi sĩ Nguyễn Vô Cùng thì câu: “Thời lai đồ điếu” của chí sĩ Đặng Dung phải dịch là “Được thời kẻ bần tiện lên cũng dễ”, dịch như vậy thì dễ hiểu nhưng câu thơ thứ ba dài tới tám chữ (dư mất một chữ) và để cho bài thơ Đường Luật bát cú đúng luật thì câu nào cũng chỉ có bẩy chữ mà thôi. Chuyện như vậy là kể như xong, nhưng trong đầu tôi thì cứ lấn cấn không thông, nếu được thời mà kẻ bần tiện đều lên được cả thì kẻ bần tiện là kẻ nào? Sau khi tra cứu tạm vài pho sách, xin có lời nhận xét lạm bàn như sau:

-Kẻ là ngôi thứ ba, người được xác định cùng đinh, bần cùng trong xã hội, như kẻ cắp, kẻ trộm ….

-Bần là nghèo nàn, khố rách áo ôm, bần cùng .

-Tiện là hà tiện, đê tiện (không phải là thợ tiện).

Bên cạnh những ý nghĩa đen xác thực này, người ta thường thấy những từ này xuất hiện ở một không khí trang nghiêm, cẩn trọng hơn. mà người sử dụng để nói toàn là những nhân vật thượng thặng có hạng và tầm cỡ trong xã hội.

-Từ kẻ thời Văn Lang nước Việt được hiểu như một địa danh Làng Xã như Kẻ Sặt, Kẻ Tràng, Kẻ Chợ … sau đến thời Nhà Thục (Thục An Dương Vương) thì Kẻ được đổi là Cổ như thành Cổ Loa, phố Cổ Ngư, làng Cổ Nhuế ……

Từ bần thì được các vị Đạo Sĩ, Đạo Trưởng chân tu trong Đạo giáo hoặc các vị Trưởng lão, Đại Sư trong cửa Thiền Môn Thiếu Lâm xưng với các tín đồ thiện nam tín nữ là bần tăng, bần đạo, bần ni, và trong đời thường các viên chức quan lại chính quyền thường xưng với thảo dân bá tánh là bần chức, bản chức, ty chức, tiện chức, và các vị khoa bảng danh nhân thì xưng với bá tánh thiên hạ: là bỉ nhân, là kẻ hèn này …….

Thành ra cũng tùy lúc tùy thời tùy nghi mà từ kẻ, từ bần, từ tiện có nghĩa thực dụng hoàn toàn khác nhau. Mà khi thời cơ chín muồi đến không phải là ai cũng nhanh chân lẹ tay chụp kịp thơi cơ đâu.

Sau đây là một ví dụ điển hình “chụp hụt thời cơ”.

*

CHỤP HỤT THỜI CƠ

Trong thời buổi tình hình gặp khó khăn chung . thì một đoàn hát thuộc hạng hai (cấp xã quận ) đang ở trong tình trạng chết dở, thầy tuồng kiêm đạo diễn sống nhờ vào ly cà phê buổi sáng của anh bạn tài xế, đoàn có một chiếc xe chuyên chở duy nhất, và chỉ có chiếc xe đó là có chế độ nhiên liệu là xăng dầu, mà vị tài xế nhờ vào nguyên vật liệu này mà có tiêu chuẩn cà phê cà pháo hàng sáng, bạn tài xế nói với thầy đạo diễn :

-Đại ca có quyền và có thế, có dịp thì nâng đỡ em út?

-Chuyện nhỏ.

Thế rồi ngàn năm một thủa, giờ phút lịch sử đã điểm, là khoảng 6 giờ chiều thì người nhà của kép thủ vai vua chạy tới rạp hát báo cáo là “vợ của kép đã được chở đi bệnh viện để chờ sanh”, thế là thầy đạo diễn bèn cho gọi tức tốc chàng tài xế tới, nói dăm điều ba chuyện, dặn dò là cứ vdầy vdầy, và có qua đứng ngay sau lưng chỗ cách tấm màn phông, qua dặn gì nói gì (chỉ đạo gì) thì em cứ vậy mà làm, rồi hai người diễn thử, dợt thử, tất cả đều ô kê.

Đúng boong 8 giờ tối, màn nhung kéo lên, kép tài xế thủ vai vua ngồi oai vệ ở giữa, hai bên là hai hàng ghế bá quan văn võ, lần đầu tiên thủ vai vua, kép tài xế khóai quá, ngồi im như phỗng, thầy đạo diễn đứng đằng sau nói nhỏ:

-Vuốt râu một cái cho nó oai xem nào?

Kép tài xế bèn cầm nậm rượu đập xuống bàn và miệng hét:

-Vuốt râu một cái cho nó oai xem nào?

Hai hàng bá quan văn võ đều vuốt râu một lượt, chỉ có Hoàng hậu và Công chúa thì không vuốt râu vì không có râu.

Lão thầy tuồng thấy nói tầm bậy bèn la tiếp:

-Tao bảo mày vuốt râu, chứ tao có bảo mày nói chúng nó vuốt râu đâu.

Kép tài xế bèn đập bàn la lên: 
-Tao bảo mày vuốt râu chớ có bảo mày bảo chúng nó vuốt râu đâu.

Đào kép ngơ ngẩn không rõ là chuyện gì thì lão đạo diễn đằng sau la lên:

-Đồ ngu, nói thối như cứt.

Kép tài xế cũng nổi giận la làng lên:

-Trẫm không có địt mà thối cái gì?

Khi không tấm màn nhung từ từ hạ xuống, và kép thủ vai vua bị thầy đạo diễn nắm cổ kéo xuống, vừa bợp tai vừa đá đít, vừa bị đánh hội đồng, đúng là thời cơ tới tay mà nắm không được, bị vuột mất.

Chu Vương Miện & Nguyễn Vô Cùng